ترغیب فرزند به نماز
پرسش :
هر وقت پسر هفت ساله خود را به نماز ترغیب می کنم، او می گوید دوست ندارم و نمی خواهم نماز بخوانم و پدرش هم در این زمینه همکاری نمی کند و می گوید زود است، چه کنیم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
ما در این جا یک الگو و معیاری را دادیم و والدین باید سنّ فرزندان خود را در این الگو و معیار قرار دهند و بر این اساس تصمیم بگیرند. الان این مادر بزرگوار می فرمایند که من بچّه را به نماز دعوت می کنم. در صورتی که ما گفتیم بچّه ها تا هفت سالگی الگو پذیری بالایی دارند و ما باید آنها را در معرض الگوها قرار بدهیم؛ همچنین گفتیم که مهمترین الگو پدر و مادر است؛ حتی الگو می تواند داستان باشد و در در مباحث قبلی خودمان به این موضوع اشاره کردیم که خیلی از مواقع ما می توانیم به وسیله داستان خیلی از رفتارهای خوب را در بچّه ها ایجاد کنیم.
من یک اشاره نقدگونه ای به برخی از داستان هایی که متاسفانه در بین مردم عامیانه شده است، داشته باشم. گاهی اوقات ما در قصّه های خود به سمت افسانه ها می رویم. من نمی خواهم بگویم این کار خوب یا بد است؛ البته در جاهایی می خواهم بگویم که بد است؛ چون ما در این داستان ها الگوی صحیحی به فرزند خود نمی دهیم. من وقتی رسانه را نگاه می کنم می بینیم که اهل رسانه برای بچّه ها کارتون هایی ساخته اند که [الگوی مناسبی ندارد؛] مثلا آرش کمانگیر، خب در این سنّ، برای بچّه ها لازم نیست که این داستان ها را بداند.
اگر ما می خواهیم در بچّه شجاعت را ایجاد کنیم، باید از روش های کودکانه استفاده کنیم؛ امّا وقتی می خواهیم یک انسان بزرگ را به عنوان الگو به بچّه معرفی کنیم، [معلوم است که] او نمی تواند بپذیرد. بچّه ها را باید متناسب با الگوهای سنّ خود پرورش دهیم؛ مثلا در کارتون هایی که می سازیم، [به مقوله ی نماز نیز اشاره کنیم]. واقعا تهیّه کننده های محترم به این نکته دقّت کنند که باید در جایی از این فیلم ها، بخشی از الگوها مانند نماز، گنجانده شود؛ مثلاً شخصیّت اصلی این کارتون کسی باشد که نمازهای خود را می خواند؛ نه این که مدام در حال بازی و ماشین بازی در کوچه و خیابان باشد. [خلاصه باید] به بچّه ها الگو بدهیم؛ زیرا بچّه ها از این داستان ها الگو پذیری می کنند.
گاهی اوقات وقتی والدین می خواهند برای فرزندان خود قصّه بگویند، از قصه های تخیلی استفاده می کنند؛ مانند شنگول و منگول! آنها باید بدانند که این موارد الگویی ندارد و اگر الگو داشته باشد، خیلی الگوهای ریزی است که باید با استفاده از ذرّه بین به آنها پی ببریم. در صورتی که مادر می تواند، با استفاده از ذهن خلّاق خود یک داستان خیلی ساده و روان، ولی پر از الگوهای مناسب به فرزندش ارائه بدهد.
مادر باید یک شخصیّت را تحت تخیّل خود ایجاد کند که این شخصیّت، کارهای مختلفی را انجام می دهد و از جمله کارهای او این است که نماز می خواند؛ چون بچّه ها در این سنّ یک حسّ الگو پذیری دارند و باید نماز در این فورمول گنجانده شود؛ یعنی ما به جای این که بچّه را به نماز دعوت کنیم، به او دائما الگو بدهیم؛ «کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُم»[۱] مردم را با اعمال خود به دین دعوت کنید نه با زبان. باشد. یعنی به غیر از زبان، بلکه با داستان ها و با رفتار خود والدین [کودک را به اعمال عبادی دعوت کنیم].
اگر پدر هم شنونده هستند، باید همکاری لازم را داشته باشد. در بعضی از موارد همین اختلاف های بین پدر و مادر، آسیب جدّی را به فرزندان وارد می کند؛ مثلاً مادر به او می گوید: خوب است که نماز بخوانی، امّا از آن طرف پدر می گوید: حالا که لازم نیست، هنوز بچّه است! این [اختلاف نظر والدین] باعث می شود که خود بچّه گرفتار پارادوکس شود و با خود بگوید: آیا پدر راست می گوید یا مادر درست می گوید؟ حتی بعد ها نیز این امکان وجود دارد که فرزند، نه از پدر حرف شنوی داشته باشد و نه از مادر.
من در رابطه با تیتراژی که شما در برنامه خود دارید که کلام حضرت علی علیه السّلام است عرض کنم که مادر باید در تربیت، حرف اوّل و آخر را بزند؛ زیرا مادر مربّی است و در میدان است و پدر هم باید از این امر تبعیت کند؛ حتی اگر در جاهایی مادر اشتباهی کرد، پدر نباید در آنجا بگوید که تو اشتباه می کنی. اگر قرار است که تذکر بدهیم، باید بعد ها آن را بگوییم؛ یعنی آن وقتی که فرزند ما در آن محل حضور ندارد. انشاالله در تربیت، همراهی پدر نیز باشد و خود این رفتار می تواند به این الگو تکامل ببخشد که بچّه ها به سمت الگو پذیری بهتر بروند.
پی نوشت:
[۱]. الکافی، ج ۲، ص ۷۷، باب الورع.
سایر پرسش های تربیتی:
ما در این جا یک الگو و معیاری را دادیم و والدین باید سنّ فرزندان خود را در این الگو و معیار قرار دهند و بر این اساس تصمیم بگیرند. الان این مادر بزرگوار می فرمایند که من بچّه را به نماز دعوت می کنم. در صورتی که ما گفتیم بچّه ها تا هفت سالگی الگو پذیری بالایی دارند و ما باید آنها را در معرض الگوها قرار بدهیم؛ همچنین گفتیم که مهمترین الگو پدر و مادر است؛ حتی الگو می تواند داستان باشد و در در مباحث قبلی خودمان به این موضوع اشاره کردیم که خیلی از مواقع ما می توانیم به وسیله داستان خیلی از رفتارهای خوب را در بچّه ها ایجاد کنیم.
من یک اشاره نقدگونه ای به برخی از داستان هایی که متاسفانه در بین مردم عامیانه شده است، داشته باشم. گاهی اوقات ما در قصّه های خود به سمت افسانه ها می رویم. من نمی خواهم بگویم این کار خوب یا بد است؛ البته در جاهایی می خواهم بگویم که بد است؛ چون ما در این داستان ها الگوی صحیحی به فرزند خود نمی دهیم. من وقتی رسانه را نگاه می کنم می بینیم که اهل رسانه برای بچّه ها کارتون هایی ساخته اند که [الگوی مناسبی ندارد؛] مثلا آرش کمانگیر، خب در این سنّ، برای بچّه ها لازم نیست که این داستان ها را بداند.
اگر ما می خواهیم در بچّه شجاعت را ایجاد کنیم، باید از روش های کودکانه استفاده کنیم؛ امّا وقتی می خواهیم یک انسان بزرگ را به عنوان الگو به بچّه معرفی کنیم، [معلوم است که] او نمی تواند بپذیرد. بچّه ها را باید متناسب با الگوهای سنّ خود پرورش دهیم؛ مثلا در کارتون هایی که می سازیم، [به مقوله ی نماز نیز اشاره کنیم]. واقعا تهیّه کننده های محترم به این نکته دقّت کنند که باید در جایی از این فیلم ها، بخشی از الگوها مانند نماز، گنجانده شود؛ مثلاً شخصیّت اصلی این کارتون کسی باشد که نمازهای خود را می خواند؛ نه این که مدام در حال بازی و ماشین بازی در کوچه و خیابان باشد. [خلاصه باید] به بچّه ها الگو بدهیم؛ زیرا بچّه ها از این داستان ها الگو پذیری می کنند.
گاهی اوقات وقتی والدین می خواهند برای فرزندان خود قصّه بگویند، از قصه های تخیلی استفاده می کنند؛ مانند شنگول و منگول! آنها باید بدانند که این موارد الگویی ندارد و اگر الگو داشته باشد، خیلی الگوهای ریزی است که باید با استفاده از ذرّه بین به آنها پی ببریم. در صورتی که مادر می تواند، با استفاده از ذهن خلّاق خود یک داستان خیلی ساده و روان، ولی پر از الگوهای مناسب به فرزندش ارائه بدهد.
مادر باید یک شخصیّت را تحت تخیّل خود ایجاد کند که این شخصیّت، کارهای مختلفی را انجام می دهد و از جمله کارهای او این است که نماز می خواند؛ چون بچّه ها در این سنّ یک حسّ الگو پذیری دارند و باید نماز در این فورمول گنجانده شود؛ یعنی ما به جای این که بچّه را به نماز دعوت کنیم، به او دائما الگو بدهیم؛ «کُونُوا دُعَاهً لِلنَّاسِ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُم»[۱] مردم را با اعمال خود به دین دعوت کنید نه با زبان. باشد. یعنی به غیر از زبان، بلکه با داستان ها و با رفتار خود والدین [کودک را به اعمال عبادی دعوت کنیم].
اگر پدر هم شنونده هستند، باید همکاری لازم را داشته باشد. در بعضی از موارد همین اختلاف های بین پدر و مادر، آسیب جدّی را به فرزندان وارد می کند؛ مثلاً مادر به او می گوید: خوب است که نماز بخوانی، امّا از آن طرف پدر می گوید: حالا که لازم نیست، هنوز بچّه است! این [اختلاف نظر والدین] باعث می شود که خود بچّه گرفتار پارادوکس شود و با خود بگوید: آیا پدر راست می گوید یا مادر درست می گوید؟ حتی بعد ها نیز این امکان وجود دارد که فرزند، نه از پدر حرف شنوی داشته باشد و نه از مادر.
من در رابطه با تیتراژی که شما در برنامه خود دارید که کلام حضرت علی علیه السّلام است عرض کنم که مادر باید در تربیت، حرف اوّل و آخر را بزند؛ زیرا مادر مربّی است و در میدان است و پدر هم باید از این امر تبعیت کند؛ حتی اگر در جاهایی مادر اشتباهی کرد، پدر نباید در آنجا بگوید که تو اشتباه می کنی. اگر قرار است که تذکر بدهیم، باید بعد ها آن را بگوییم؛ یعنی آن وقتی که فرزند ما در آن محل حضور ندارد. انشاالله در تربیت، همراهی پدر نیز باشد و خود این رفتار می تواند به این الگو تکامل ببخشد که بچّه ها به سمت الگو پذیری بهتر بروند.
پی نوشت:
[۱]. الکافی، ج ۲، ص ۷۷، باب الورع.
سایر پرسش های تربیتی:
