علت سجده نمودن بر مهر

پرسش :

چرا شیعیان بر مهر سجده می کنند؟

پاسخ :
بنابر نظر همه فقهای اسلام، سجده بر زمین و بر آنچه از جنس زمین باشد، جایز است. تنها اختلاف در این است که آیا فقط بر زمین و آنچه از جنس زمین است، باید سجده کرد یا اینکه سجده بر دیگر اشیا مثل فرش یا لباس و از این دست نیز جایز است.

بنابراین، کارهایی را که شیعیان هنگام سجده انجام می دهند، همه فقهای مسلمان پذیرفته اند و کسی نمی تواند در آن شبهه کند، ولی درباره سجده بر فرش، مسلمانان به نظر واحد نرسیده اند. دست کم علمای شیعه، مخالف این عمل اهل سنت هستند. بر این اساس، عمل شیعیان، موافق با عقل و احتیاط است و شبهه ای در آن راه ندارد. استفاده شیعیان از مُهر هنگام سجده نیز برای سهولت کار است؛ زیرا بیشتر خانه ها مفروش است و دست رسی به زمین یا چیزی که از جنس زمین باشد، مشکلاتی در پی دارد. پس مهر گذاشتن شیعه، به دلیل حفظ شرط سجده و سهولت در آن است.

نکته مهم دیگر این است که شیعیان برای خداوند بر مهر سجده می کنند، نه اینکه برای مهر سجده کنند؛ این دو، تفاوت مهمی با یکدیگر دارند. همچنان که اهل سنت نیز برای خداوند بر فرش سجده می کنند.

باید گفت استفاده شیعه از مهر در نماز، به معنای انحصار سجده بر مهر نیست، بلکه سجده بر مطلقِ زمین و آنچه از آن می روید، ولی خوردنی نیست، در هر شرایطی جایز است. پس در حرم ائمه یا در مساجدی که کف آنها سنگ فرش است، نیازی به گذاشتن مهر نیست و سجده بر همان سنگ کافی است.

نکته مهم اینکه در صدر اسلام نیز مهر گذاشتن سابقه داشته است. می گویند که یکی از فقهای تابعین به نام مسروح بن اجدع، در سفرهایش گل خشکیده ای را از مدینه به همراه خود داشت و بر آن سجده می کرد. وی از اهل کوفه بود و از ابوبکر، عمر، عثمان و حضرت علی علیه السلام و عبدالله بن مسعود روایت نقل کرده است.(1)

از نظر شیعه، سجده بر خاک کربلا ثواب زیادی دارد؛ زیرا سجده بر خاک کربلا، یادآور پیام عاشورا و اهداف قیام اباعبدالله الحسین علیه السلام است. امام صادق علیه السلام می فرمایند:
سجده بر گِل قبر حسین علیه السلام ، تا هفت زمین را نورانی می کند و هر کس تسبیحی از گِل قبر حسین علیه السلام داشته باشد، تسبیح گو نوشته می شود، گرچه تسبیح نگوید.(2)

پی‌نوشت‌ها:
1- جعفر سبحانی تبریزی، الاعتصام بالکتاب و السنه، ص 86.
2- وسائل الشیعه، ج 3، باب 16، از ابواب ما سجد علیه، صص 608 - 607.

منبع: پرسمان نماز، محسن محمدی، قم: انتشارات مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، 1389.