فلسفه قربانی در حج

پرسش :

چرا باید در حج قربانى کرد؟

پاسخ :
قربانى یکى از اعمال حج است که دربارۀ حکمت و فلسفۀ آن از آیات و روایات نکات زیر استفاده مى‌شود:

1. قرآن کریم دربارۀ قربانى مى‌فرماید:«لَن یَنالَ‌ اللّٰهَ‌ لُحومُها ولا دِماؤُها ولٰکِن یَنالُهُ‌ التَّقوىٰ‌ مِنکُم؛1 گوشت‌ها و خون‌هاى این قربانیان هرگز به خدا نمى‌رسد و این تقواى شماست که به (پیشگاه قبول) خداوند خواهد رسید.»

اصولاً خدا نیازى به گوشت قربانى ندارد، او نه جسم است و نه نیازمند. او وجودى است کامل و بى‌انتها از هر جهت.

بلکه آنچه به خدا مى‌رسد تقوا و پرهیزگارى و پاکى اعمال شما بندگان است.

به تعبیر دیگر: هدف آن است که شما با پیمودن مدارج تقوا در مسیر یک انسان کامل قرار گیرید و روز به روز به خدا نزدیک‌تر شوید. همه عبادات، کلاس‌هاى تربیت براى شما انسان‌ها است. قربانى درس ایثار و فداکارى و گذشت و آمادگى براى شهادت در راه خدا به شما مى‌آموزد و درس کمک به نیازمندان و مستمندان.2

2. قرآن کریم دربارۀ گوشت قربانى مى‌فرماید:«فَکُلوا مِنها واَطعِموا القانِعَ‌ و المُعتَرَّ؛3 از گوشت آن‌ها بخورید و مستمندان قانع و فقیران را نیز از آن اطعام کنید.» پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم مى‌فرماید: «خداوند قربانى را قرار داده است تا مساکین از گوشت سیر شوند»4 لذا سفارش شده که حیوان چاق را براى قربانى انتخاب و گوشت آن سه قسمت شود، یک بخش براى خودشان، بخش دوم را به فقرا بدهند، و بخش سوم را هدیه نمایند.5

در ضمن از روایات اسلامى معلوم مى‌شود،6 هنگامى که حضرت ابراهیم علیه السلام به سرزمین منا رسید و از عهدۀ امتحان بیرون آمد، جبرئیل به او گفت هر چه مى‌خواهى از پروردگارت بخواه. او از خدا تمنّا کرد که دستور دهد به عنوان فداى فرزندش اسماعیل، قوچى را ذبح کند و این تمناى او پذیرفته شد.

3. ابو بصیر از امام صادق علیه السلام علت قربانى را پرسید، حضرت فرمود: «هنگامى که اولین قطره خون قربانى به زمین مى‌ریزد گناهان صاحبش بخشیده مى‌شود؛ و به وسیله قربانى معلوم مى‌شود چه کسى تقواى الهى دارد»7

4. قربانى یکى از شعائر و نشانه‌هاى الهى و موجب خیر و برکت است:«و البُدنَ‌ جَعَلناها لَکُم مِن شَعٰائِرِ اللّٰهِ‌ لَکُم فیها خَیرٌ؛8 و شترهاى چاق و فربه را (در مراسم حج) براى شما از شعائر الهى قرار دادیم؛ در آن ها براى شما خیر و برکت است.»؛ قربانى حج، نشانه قربانى حضرت ابراهیم و بزرگ داشت و زنده‌نگه داشتن یاد خلیل خداست که خالصانه و براى انجام فرمان الهى تصمیم گرفت فرزندش را قربانى کند.

5. قربانى وسیله تقرب و نزدیکى به خداوند است، که حضرت على علیه السلام مى‌فرماید: «اگر مردم مى‌دانستند چه فوایدى در قربانى است، هر آینه قربانى مى‌کردند هرچند با قرض گرفتن باشد»9

پی‌نوشت‌ها:
(1). حج/ 37
(2). ر.ک: تفسیر جامع آیات الاحکام، زین‌العابدین قربانى لاهیجى، ج 4، ص 233-235؛ تفسیر نمونه، ج 14، ص 109
(3). حج/ 36
(4). بحار الانوار، ج 96، ص 296-298
(5). ر.ک: تحریر الوسیله، امام خمینى، ج 1، ص 423-424
(6). من لا یحضره‌ الفقیه، شیخ صدوق، ج 2، ص 197
(7). بحارالانوار، همان
(8). حج/ 36
(9). بحارالانوار، همان

منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.