آثار قرائت قرآن کریم
پرسش :
قرائت قرآن کریم چه آثاری دارد؟
پاسخ :
برای قرائت قرآن آثار فراوانی ذکر شده است. در قرآن کریم ازدیاد ایمان و توکّل بر پروردگار از آثار قرائت قرآن به شمار آمده است. در سوره انفال چنین فرماید:
«... وَ إِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَاناً وَ عَلَى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛ ... و زمانى که آیات خداوند بر آنها تلاوت مى شود، ایمان مؤمنین به خدا زیاد و بر پروردگارشان توکّل مى کنند). در جاى دیگر تواضع و به خاک افتادن و گریه از خوف خداوند را ارمغان قرائت قرآن به حساب مى آورد:«إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیّاً»(2)؛ (... زمانى که آیات پروردگار بر آنها تلاوت مى شود به صورت سجده بر خاک افتاده و مى گریند».(1)
تا به اینجا چهار اثر ذکر شد:
1. ازدیاد ایمان،
2. توکّل بر پروردگار،
3. تواضع و به خاک افتادن،
4. گریه از خوف خدا.
حال به بعض دیگر از آثار در روایات مى پردازیم:
5. نورانیت خانه،
6. ایجاد خیر کثیر،
7. تمتّع و بهره بردن دیگران از قرائت قارى قرآن،
8. درخشندگى و نورافشانى خانه اى که در آن قرآن تلاوت مى شود براى اهل آسمان، هم چنانکه ستارگان آسمانى براى اهل دنیا نورافشانى مى کنند و در واقع خانه هائى که در آن قرآن خوانده مى شود ستارگان زمین براى اهل آسمان هستند. «قَالَ النَّبِىُّ(صلى الله علیه وآله): نَوِّرُوا بُیُوتَکُم بِتِلَاوَةِ القُرآنِ!...فَاِنَّ البَیتَ اِذَا کَثُرَ فِیهِ تِلَاوَةُ القُرآنِ کَثُرَ خَیرَهُ وَ اَمتَعَ اَهلَهُ وَ اَضَاءَ لِاَهلِ السَّمَاءِ کَمَا تَضِىُء نُجُومُ السَّمَاءِ لِاَهلِ الدُّنیَا».(3)
9. رفع عذاب: «قَالَ النَّبِىُّ(صلى الله علیه وآله): «لَایُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَى القُرآنَ»(4)؛ (خدا قلبى را که در آن قرآن جاى دارد عذاب نمى کند).
10. برکت بسیار،
11. حضور ملائکه،
12. هجرت و دور شدن شیاطین: «قَالَ عَلِىٌّ(علیه السلام): اَلبَیتُ الَّذِى یُقرَأُ فِیهِ القُرآنُ وَ یُذکَرُ اللّهُ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ فِیهِ تَکثُرُ بَرَکَتُهُ وَ تَحضُرُهُ المَلَائِکَةُ وَ تَهجُرُهُ الشَّیَاطِینُ....».(5)
13. عدم هلاکت مردم: امام على(علیه السلام) کودکان متعلّم و فراگیرنده قرآن را در زمره کسانى که حرمت آنها موجب عدم هلاکت مردم مى شود شمرده: «وَ الوِلدَانُ یَتَعَلَّمُونَ القُرآنَ».(6)
14. دفع بلاء،
15. محفوظ بودن از شر دشمنان،
16. نزول باران: «قَالَ البَاقِرُ(علیه السلام)... وَ رَجُلٌ قَرَأَ القُرآنَ.... فَبِاُولئِکَ یَدفَعُ اللهُ العَزِیزُ الجَبَّارُ البَلَاءَ وَ بِاُولئِکَ یُدِیلُ اللّهُ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ مِنَ الاَعدَاءِ وَ بِاُولئِکَ یُنَزِّلُ اللّهُ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ الغَیثَ مِنَ السَّمَاءِ».(7)
17. اختلاط قرآن با گوشت و خون.
18. قرار گرفتن در زمره فرشتگان با کرامت و نیک.
19. قرآن مانع از عذاب قارى قرآن است: «قَالَ الصَّادِقُ(علیه السلام): مَنْ قَرَأَ القُرآنَ وَ هُوَ شَابٌ مُؤمِنٌ اِختَلَطَ القُرآنَ بِلَحمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُ اللهُ مَعَ السَّفَرَةِ الکِرَامِ البَرَرَةِ وَ کَانَ القُرآنُ حَجِیزاً عَنهُ یَومَ القِیَامَةِ».(8)
20. نزدیک بودن دُعا به اجابت. امام صادق(علیه السلام) از پدر بزرگوارشان این حدیث را نقل مى کنند: «اِغتَنِمُوا الدُّعَاءَ عِندَ خَمسٍ: عِندَ قِرَاءَةِ القُرآنِ وَ عِندَ الاَذَانِ وَ عِندَ نُزُولِ الغَیثِ وَ عِندَ اِلتِقَاءِ الصِّفَّینِ لِلشَّهَادَةِ وَ عِندَ دَعوَةِ المَظلُومِ، لَیسَ لَهَا حِجَابٌ دُونَ العَرشِ»(9)؛ (دعاء را پنج وقت غنیمت شمرید [که نزدیک به اجابت باشد] در وقت قرائت قرآن و اذان و نازل شدن باران و در وقت برخورد دو جناح [حق و باطل] در جنگ به قصد شهادت و در وقت دعوت مظلوم، در این پنج وقت حجابى براى استجابت دعا جز عرش الهى نیست).
پی‌نوشت‌ها:
(1). سوره انفال، آیه 2.
(2). سوره مریم، آیه 58.
(3). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 2، ص 610، باب (البیوت التی یقرأ فیها القرآن)؛ عدة الداعی و نجاح الساعی، ابن فهد حلى، احمد بن محمد، محقق/ مصحح: موحدى قمى، احمد، دار الکتب الإسلامی، 1407 قمری، چاپ: اول، ص 286، (الباب السادس فی تلاوة القرآن)؛ وسائل الشیعة، شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(ع)، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، 1409 قمری، چاپ: اول، ج 6، ص 200، باب 16 (استحباب قراءة القرآن فی المنزل و کراهة تعطیله عن الصلاة و القراءة و ذکر الله و استحباب قراءة القرآن فی المساجد).
(4). الأمالی، طوسى، محمد بن الحسن، دار الثقافة، قم، 1414 قمری، چاپ: اول، ص 7، (المجلس الأول)؛ وسائل الشیعة، همان، ص 167، باب 1 (وجوب تعلم القرآن و تعلیمه کفایة و استحبابه عینا)؛ بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، محقق/ مصحح: جمعى از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 قمری، چاپ: دوم، ج 89، ص 178، باب 19 (فضل حامل القرآن و حافظه و حامله و العامل به و لزوم إکرامهم و إرزاقهم و بیان أصناف القراء).
(5). الکافی، همان، ص 610، باب (البیوت التی یقرأ فیها القرآن)؛ وسائل الشیعة، همان، ص 199، باب 16 (استحباب قراءة القرآن فی المنزل و کراهة تعطیله عن الصلاة و القراءة و ذکر الله و استحباب قراءة القرآن فی المساجد)؛ بحار الأنوار، همان، ج 90، ص 161، باب 1 (ذکر الله تعالى).
(6). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن على، دار الشریف الرضی، قم، 1406 قمری، چاپ: دوم، ص 39، (ثواب نقل الأقدام إلى الصلاة و تعلیم القرآن)؛ علل الشرائع، ابن بابویه، محمد بن على، کتاب فروشى داورى، قم، 1385 شمسی/ 1966 میلادی، چاپ: اول، ج 2، ص 521، باب 298 (العلة التی من أجلها یؤخر الله عز و جل العقوبة عن العباد)؛ وسائل الشیعة، همان، ص 180، باب 7 (استحباب تعلیم الأولاد القرآن)؛ بحار الأنوار، همان، ج 89، ص 185، باب 20 (ثواب تعلم القرآن و تعلیمه و من یتعلمه بمشقة و عقاب من حفظه ثم نسیه).
(7). الکافی، همان، ص 627، باب (النوادر)؛ الخصال، ابن بابویه، محمد بن على، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر، جامعه مدرسین، قم، 1362 شمسی، چاپ: اول، ج 1، ص 142، (قراء القرآن ثلاثة).
(8). الکافی، همان، ص 603، باب (فضل حامل القرآن)؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، همان، ص 100، (ثواب من قرأ القرآن و هو شاب مؤمن)؛ بحار الأنوار، همان، ج 7، ص 305، باب 15 (الخصال التی توجب التخلص من شدائد القیامة و أهوالها).
(9). الجعفریات- ( الأشعثیات)، ابن اشعث، محمد بن محمد، مکتبة النینوى الحدیثة، تهران، چاپ: اول، بى تا، ص 235، باب (البر و سخاء النفس و طیب الکلام و الصبر على الأذى)؛ الأمالی، ابن بابویه، محمد بن على، کتابچى، تهران، 1376 شمسی، چاپ: ششم، ص 265، (المجلس الخامس و الأربعون)؛ بحار الأنوار، همان، ج 90، ص 343، باب 21 (الأوقات و الحالات التی یرجى فیها الإجابة و علامات الإجابة).
منبع: اخلاق اسلامى در نهج البلاغه، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازى (دام ظله)، تهیه و تنظیم: اکبر خادم الذاکرین، نسل جوان، قم، 1385 ش، چاپ: اول، ج 1، ص 445.
برای قرائت قرآن آثار فراوانی ذکر شده است. در قرآن کریم ازدیاد ایمان و توکّل بر پروردگار از آثار قرائت قرآن به شمار آمده است. در سوره انفال چنین فرماید:
«... وَ إِذَا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ آیَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِیمَاناً وَ عَلَى رَبِّهِمْ یَتَوَکَّلُونَ؛ ... و زمانى که آیات خداوند بر آنها تلاوت مى شود، ایمان مؤمنین به خدا زیاد و بر پروردگارشان توکّل مى کنند). در جاى دیگر تواضع و به خاک افتادن و گریه از خوف خداوند را ارمغان قرائت قرآن به حساب مى آورد:«إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِمْ آیَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیّاً»(2)؛ (... زمانى که آیات پروردگار بر آنها تلاوت مى شود به صورت سجده بر خاک افتاده و مى گریند».(1)
تا به اینجا چهار اثر ذکر شد:
1. ازدیاد ایمان،
2. توکّل بر پروردگار،
3. تواضع و به خاک افتادن،
4. گریه از خوف خدا.
حال به بعض دیگر از آثار در روایات مى پردازیم:
5. نورانیت خانه،
6. ایجاد خیر کثیر،
7. تمتّع و بهره بردن دیگران از قرائت قارى قرآن،
8. درخشندگى و نورافشانى خانه اى که در آن قرآن تلاوت مى شود براى اهل آسمان، هم چنانکه ستارگان آسمانى براى اهل دنیا نورافشانى مى کنند و در واقع خانه هائى که در آن قرآن خوانده مى شود ستارگان زمین براى اهل آسمان هستند. «قَالَ النَّبِىُّ(صلى الله علیه وآله): نَوِّرُوا بُیُوتَکُم بِتِلَاوَةِ القُرآنِ!...فَاِنَّ البَیتَ اِذَا کَثُرَ فِیهِ تِلَاوَةُ القُرآنِ کَثُرَ خَیرَهُ وَ اَمتَعَ اَهلَهُ وَ اَضَاءَ لِاَهلِ السَّمَاءِ کَمَا تَضِىُء نُجُومُ السَّمَاءِ لِاَهلِ الدُّنیَا».(3)
9. رفع عذاب: «قَالَ النَّبِىُّ(صلى الله علیه وآله): «لَایُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَى القُرآنَ»(4)؛ (خدا قلبى را که در آن قرآن جاى دارد عذاب نمى کند).
10. برکت بسیار،
11. حضور ملائکه،
12. هجرت و دور شدن شیاطین: «قَالَ عَلِىٌّ(علیه السلام): اَلبَیتُ الَّذِى یُقرَأُ فِیهِ القُرآنُ وَ یُذکَرُ اللّهُ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ فِیهِ تَکثُرُ بَرَکَتُهُ وَ تَحضُرُهُ المَلَائِکَةُ وَ تَهجُرُهُ الشَّیَاطِینُ....».(5)
13. عدم هلاکت مردم: امام على(علیه السلام) کودکان متعلّم و فراگیرنده قرآن را در زمره کسانى که حرمت آنها موجب عدم هلاکت مردم مى شود شمرده: «وَ الوِلدَانُ یَتَعَلَّمُونَ القُرآنَ».(6)
14. دفع بلاء،
15. محفوظ بودن از شر دشمنان،
16. نزول باران: «قَالَ البَاقِرُ(علیه السلام)... وَ رَجُلٌ قَرَأَ القُرآنَ.... فَبِاُولئِکَ یَدفَعُ اللهُ العَزِیزُ الجَبَّارُ البَلَاءَ وَ بِاُولئِکَ یُدِیلُ اللّهُ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ مِنَ الاَعدَاءِ وَ بِاُولئِکَ یُنَزِّلُ اللّهُ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ الغَیثَ مِنَ السَّمَاءِ».(7)
17. اختلاط قرآن با گوشت و خون.
18. قرار گرفتن در زمره فرشتگان با کرامت و نیک.
19. قرآن مانع از عذاب قارى قرآن است: «قَالَ الصَّادِقُ(علیه السلام): مَنْ قَرَأَ القُرآنَ وَ هُوَ شَابٌ مُؤمِنٌ اِختَلَطَ القُرآنَ بِلَحمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُ اللهُ مَعَ السَّفَرَةِ الکِرَامِ البَرَرَةِ وَ کَانَ القُرآنُ حَجِیزاً عَنهُ یَومَ القِیَامَةِ».(8)
20. نزدیک بودن دُعا به اجابت. امام صادق(علیه السلام) از پدر بزرگوارشان این حدیث را نقل مى کنند: «اِغتَنِمُوا الدُّعَاءَ عِندَ خَمسٍ: عِندَ قِرَاءَةِ القُرآنِ وَ عِندَ الاَذَانِ وَ عِندَ نُزُولِ الغَیثِ وَ عِندَ اِلتِقَاءِ الصِّفَّینِ لِلشَّهَادَةِ وَ عِندَ دَعوَةِ المَظلُومِ، لَیسَ لَهَا حِجَابٌ دُونَ العَرشِ»(9)؛ (دعاء را پنج وقت غنیمت شمرید [که نزدیک به اجابت باشد] در وقت قرائت قرآن و اذان و نازل شدن باران و در وقت برخورد دو جناح [حق و باطل] در جنگ به قصد شهادت و در وقت دعوت مظلوم، در این پنج وقت حجابى براى استجابت دعا جز عرش الهى نیست).
پی‌نوشت‌ها:
(1). سوره انفال، آیه 2.
(2). سوره مریم، آیه 58.
(3). الکافی، کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر و آخوندى، محمد، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 قمری، چاپ: چهارم، ج 2، ص 610، باب (البیوت التی یقرأ فیها القرآن)؛ عدة الداعی و نجاح الساعی، ابن فهد حلى، احمد بن محمد، محقق/ مصحح: موحدى قمى، احمد، دار الکتب الإسلامی، 1407 قمری، چاپ: اول، ص 286، (الباب السادس فی تلاوة القرآن)؛ وسائل الشیعة، شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، محقق / مصحح: مؤسسة آل البیت(ع)، مؤسسة آل البیت(ع)، قم، 1409 قمری، چاپ: اول، ج 6، ص 200، باب 16 (استحباب قراءة القرآن فی المنزل و کراهة تعطیله عن الصلاة و القراءة و ذکر الله و استحباب قراءة القرآن فی المساجد).
(4). الأمالی، طوسى، محمد بن الحسن، دار الثقافة، قم، 1414 قمری، چاپ: اول، ص 7، (المجلس الأول)؛ وسائل الشیعة، همان، ص 167، باب 1 (وجوب تعلم القرآن و تعلیمه کفایة و استحبابه عینا)؛ بحار الأنوار، مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، محقق/ مصحح: جمعى از محققان، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 قمری، چاپ: دوم، ج 89، ص 178، باب 19 (فضل حامل القرآن و حافظه و حامله و العامل به و لزوم إکرامهم و إرزاقهم و بیان أصناف القراء).
(5). الکافی، همان، ص 610، باب (البیوت التی یقرأ فیها القرآن)؛ وسائل الشیعة، همان، ص 199، باب 16 (استحباب قراءة القرآن فی المنزل و کراهة تعطیله عن الصلاة و القراءة و ذکر الله و استحباب قراءة القرآن فی المساجد)؛ بحار الأنوار، همان، ج 90، ص 161، باب 1 (ذکر الله تعالى).
(6). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن على، دار الشریف الرضی، قم، 1406 قمری، چاپ: دوم، ص 39، (ثواب نقل الأقدام إلى الصلاة و تعلیم القرآن)؛ علل الشرائع، ابن بابویه، محمد بن على، کتاب فروشى داورى، قم، 1385 شمسی/ 1966 میلادی، چاپ: اول، ج 2، ص 521، باب 298 (العلة التی من أجلها یؤخر الله عز و جل العقوبة عن العباد)؛ وسائل الشیعة، همان، ص 180، باب 7 (استحباب تعلیم الأولاد القرآن)؛ بحار الأنوار، همان، ج 89، ص 185، باب 20 (ثواب تعلم القرآن و تعلیمه و من یتعلمه بمشقة و عقاب من حفظه ثم نسیه).
(7). الکافی، همان، ص 627، باب (النوادر)؛ الخصال، ابن بابویه، محمد بن على، محقق/ مصحح: غفارى، على اکبر، جامعه مدرسین، قم، 1362 شمسی، چاپ: اول، ج 1، ص 142، (قراء القرآن ثلاثة).
(8). الکافی، همان، ص 603، باب (فضل حامل القرآن)؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، همان، ص 100، (ثواب من قرأ القرآن و هو شاب مؤمن)؛ بحار الأنوار، همان، ج 7، ص 305، باب 15 (الخصال التی توجب التخلص من شدائد القیامة و أهوالها).
(9). الجعفریات- ( الأشعثیات)، ابن اشعث، محمد بن محمد، مکتبة النینوى الحدیثة، تهران، چاپ: اول، بى تا، ص 235، باب (البر و سخاء النفس و طیب الکلام و الصبر على الأذى)؛ الأمالی، ابن بابویه، محمد بن على، کتابچى، تهران، 1376 شمسی، چاپ: ششم، ص 265، (المجلس الخامس و الأربعون)؛ بحار الأنوار، همان، ج 90، ص 343، باب 21 (الأوقات و الحالات التی یرجى فیها الإجابة و علامات الإجابة).
منبع: اخلاق اسلامى در نهج البلاغه، آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازى (دام ظله)، تهیه و تنظیم: اکبر خادم الذاکرین، نسل جوان، قم، 1385 ش، چاپ: اول، ج 1، ص 445.
