دلیل نامگذاری شب قدر

پرسش :

چرا شب قدر، شب قدر نامیده شده است؟

پاسخ :
در ادبیات دینی ما هریک از آموزه های اسلامی دارای علت و وجهی برای نامگذاری است و نام گذاری آن برخاسته از یک ویژگی یا یک پیوند و رابطه ای است که بین اسم و معنای آن وجود دارد. بنابراین ما باید با معانی مختلف واژه «قدر» آشنا شویم و پیوند و رابطه بین این معانی با شب قدر را بیان کنیم.

واژه «قدر» در زبان عربی دارای معانی متعددی است و هر یک از این معانی متعدد می تواند با شب قدر در ارتباط باشد. اینک به مهمترین معانی آن اشاره می شود:

یک: قدر به معنای اندازه و مقدار است. همانطورکه در قرآن کریم آمده است:«...قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدْراً؛ و خدا  براى هر چیزى اندازه‏اى قرارداده است.»

از برخی روایات برمی آید که شب قدر را از این رو قدر نامندکه جمیع مقدرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌ شود. چنان که در قرآن کریم نیز به این مسئله اشاره شده و خداوند متعال فرموده:« فیها یُفْرَقُ کُلّ أَمْرٍحَکیمٍ؛  درآن شب هر امرى بر اساس حکمت (الهى) تدبیر و جدا مى‏ گردد.»

از امام محمد باقر (علیه السلام) در خصوص تفسیر این آیه سوال شد حضرت فرمودند: «یُقَدَّرُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ کُلُّشَیْ‏ءٍ یَکُونُ فِی تِلْکَ السَّنَةِ إِلَى مِثْلِهَا مِنْ قَابِلٍ خَیْرٍ وَ شَرٍّ وَ طَاعَةٍ وَ مَعْصِیَةٍ وَ مَوْلُودٍ وَ أَجَلٍأَ وْ رِزْقٍ فَمَا قُدِّرَ فِی تِلْکَ السَّنَةِ وَ قُضِیَ فَهُوَ الْمَحْتُومُ وَ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهِ الْمَشِیئَة؛ در شب قدر، هرامرى از امور بندگان تا شب قدر سال آینده معین مى گردد، از خیر و شر، طاعت و معصیت، ولادت و مرگ و روزى موجودات و هرآنچه در آن سال مقدر گشته حتمى است و خداوند را در آن مشیت است.»

دو: قدر به معنای شأن و منزلت است چنان که در قرآن کریم می خوانیم:« وَ ما قَدَرُو االلَّهَ حَقَّ قَدْرِه...؛ و خدا را آن گونه که سزاوار اوست نشناخته و توصیف نکردند.»

مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان در خصوص رابطه این معنا با شب قدر وجوه مختلفی نقل نموده از جمله این که:

در شب قدر، قرآن ِبا قدر و منزلت بر پیامبرِ والاقدر و براى امتِ با قدر و ارزش،به واسطه ملکى صاحب قدر، نازل گردیده است.

هرکس این شب را زنده بدارد و إحیاء داشته باشد صاحب قدر و منزلت مى گردد.

طاعات و عبادات در این شب، قدر و منزلت والا و ثواب زیادی دارند.

سه: معنای دیگر واژه قدر، ضیق و تنگی است. به عنوان نمونه در یکی از آیات قرآن می خوانیم:« ...وَ مَنْ قُدِرَ عَلَیْهِ رِزْقُهُ…؛  و کسى که روزى بر او تنگ است... .»

در خصوص رابطه این معنا با شب قدر گفته اند که در این شب با نزول ملائکه الهی زمین تنگ می گردد.

لازم به ذکر است که جمع بین معانی مذکور منعی ندارد و ممکن است همه آنها در خصوص شب قدر به نوعی صادق باشد.

منبع: خبرگزاری شبستان