اهمیت حفظ کتاب و احکام الهی

پرسش :

امام علی(علیه السلام) چگونه اهمیت حفظ کتاب و احکام الهی را برای مردم یادآور می شود؟

پاسخ :
امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 86 نهج البلاغه مى فرماید: (اى مردم! خدا را، خدا را، در نظر آورید! در آنچه حفظ آن را درباره کتاب خود از شما خواسته است و حقوقى را که نزد شما به ودیعت گذارده، حفظ کنید)؛ «فَاللّهَ اللّهَ أَیُّهَا النَّاسُ، فِیمَا اسْتَحْفَظَکُمْ مِنْ کِتَابِهِ وَ اسْتَوْدَعَکُمْ مِنْ حُقُوقِهِ».

روشن است که منظور از این کتاب، قرآن مجید است که مردم موظّف به حفظ آن و احکام آنند و منظور از حقوقى که به ودیعت نزد بندگانش گذارده، احکام و دستورات و حلال و حرام اوست که هرگونه کوتاهى در حفظ آن کتاب و این حقوق، مسئولیّت عظیم الهى را در پى دارد.(1)

سپس به بیان دلیلى براى این هشدار مهم پرداخته، مى فرماید: ([این به دلیل آن است که] خداوند شما را عبث و بیهوده نیافریده و مهمل نگذاشته و در جهل و نابینایى رها ننموده است؛ بلکه وظایف شما را دقیقاً تعیین فرموده و اعمال شما را مى داند و سرآمد عمرتان را مقرّر داشته است!)؛ «فَإِنَّ اللّهَ سُبْحَانَهُ لَمْ یَخْلُقْکُمْ عَبَثاً وَ لَمْ یَتْرُکْکُمْ سُدًى(2)وَ لَمْ یَدَعْکُمْ فِی جَهَالَةٍ وَ لَا عَمًى، قَدْ سَمَّى آثَارَکُمْ وَ عَلِمَ أَعْمَالَکُمْ وَ کَتَبَ آجَالَکُمْ».

در واقع در هر یک از این شش جمله کوتاه که مجموعاً دلیلى براى هشدار پیش است، معنا و مفهوم آموزنده اى نهفته است که آیات قرآنى نیز شاهد و گواه آن است.

نخست، اشاره به هدفدار بودن آفرینش انسان مى کند.

سپس، از وجود برنامه براى زندگى انسان، سخن به میان آمده است.

در مرحله سوّم، از وجود رهبران و اسباب علم و آگاهى به انسانها سخن مى گوید.

در مرحله چهارم، بحث از تبیین وظایف آنهاست.

در جمله پنجم، از علم خدا به اعمال بشر، پرده بر مى دارد.

و در جمله ششم، سخن از محدود بودن عمر انسان و پایان پذیرى آن است.

بدیهى است، اگر انسان به این امور توجّه کند و با تمام وجودش آنها را باور داشته باشد، در حفظ «کتاب اللّه» و «ودایع و احکام الهى» تا آنجا که توان دارد، خواهد کوشید.

پی‌نوشت‌ها:
(1). ضمیر «کتابه» و «حقوقه» هر دو به «اللّه» باز مى گردد و اینکه بعضى احتمال داده اند، ضمیر «حقوقه» به «کتابه» برگردد، مناسب سیاق کلام نیست.
(2). «سُدى» (بر وزن شما) به معناى مهمل و بیهوده و بى هدف است. این واژه در مورد شترى که بدون ساربان رها شده و در هر جا مى چرد نیز بکار مى رود.

منبع: پیام امام امیرالمؤمنین(ع)‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة‏، تهران‏، 1386 شمسی‏، چاپ: اول‏، ج 3، ص 511.