معنای واژه «ثَمَر» در قرآن کریم

پرسش :

منظور از واژه «ثَمَر» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
در «مقائیس اللّغه» آمده که واژه «ثَمَرْ» در اصل به معنى هر چیزى است که از چیز دیگر متولّد مى شود؛ و بعضى گفته‌ اند که «ثَمَرْ» فقط به معنى نتیجه‌ اى است که از درخت به دست مى‌ آید. همچنین بعضى دیگر از ارباب لغت نیز تصریح کرده‌ اند که هر موجودى که از موجود دیگرى متولّد و حاصل گردد؛ خواه خوردنى باشد، یا غیر خوردنى، مطلوب یا غیر مطلوب، شیرین یا تلخ، «ثمر» نامیده مى‌ شود.

ولى ظاهر این است که «ثمر» در اصل مفهوم محدودى داشته که همان میوه‌ اى است که از درخت به دست مى‌ آید، ولى بعد این مفهوم گسترش پیدا کرده و به صورت کنائى بر حاصل و مولود هر شىء اطلاق شده است، تا آنجا که گفته مى‌ شود ثمره و میوه این مکتب یا این تعلیمات چنین و چنان بوده است. در روایت آمده است: «أُمُّکَ أَعْطَتْکَ مِنْ ثَمَرَةِ قَلْبِها»؛ (مادرت به تو از ثمره قلبش بخشید). که اشاره به شیر مادر یا محبت مادر است، و در روایات به فرزند «ثمرةُ فؤاد»؛ (میوه قلب) نیز اطلاق شده است.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ نهم، 1386 هـ ش، ج 2، ص 300.