معنای واژه «خَلْق» در قرآن کریم

پرسش :

منظور از واژه «خَلْق» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
«خَلْق» به گفته «مقاییس اللّغة» در اصل دو معنى دارد: یکى اندازه‌ گیرى اشیاء، و دیگر صاف و مسطّح بودن است. «راغب» نیز در «مفردات» مى‌ گوید: اصل این کلمه، به معنى اندازه‌ گیرى منظم و صحیح است. سپس مى‌ افزاید: به معنى ایجاد اشیاء بدون هیچ اصل و مادّه قبلى نیز استعمال مى‌ شود (چرا که ایجاد کردن، با اندازه‌ گیرى و تنظیم همراه است). در ادامه مى‌ گوید: خلقت به معنى ابداع و ایجاد بعد از عدم، مخصوص خدا است؛ اما به معنى تغییر صورت اشیاء و تبدیل چیزى به چیز دیگر در مورد انسان‌ها نیز تصوّر مى‌ شود.

این واژه در معنى دروغ نیز به کار مى‌ رود (شاید به این جهت که مطلبى را که واقعیّت ندارد در ذهن خود یا در فکر شنونده ایجاد مى‌ کند). «ابن منظور» در «لسان العرب» مى‌ گوید: «خلق در کلام عرب، به معنى ابداع چیزى است بدون هیچ سابقه قبلى».

به این ترتیب، «خلق» گرچه در اصل به معنى تقدیر و اندازه‌ گیرى، یا تنظیم و صاف کردن اشیاء بوده، ولى بعدا به همین مناسبت در معنى ابداع و ایجاد، و تغییر صورت اشیاء به کار رفته است؛ به طورى که الآن این معنى از آن متبادر مى‌ شود.

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 ش، چاپ نهم، ج 2، ص 160.