پرسش :
با اشاره به آيه كريمه ”لاتبديل لخلق اللّه“ جريان جوان شدن زن عزيز مصر و امثال آن چيست؟ چگونه مي‌شود زن سالمندي جوان شود؟
پاسخ :
اولاً آن قصه وضع تاريخي خاص خود را دارد و بايد در صحت و سقم آن جداگانه بحث كرد. اما ”لاتبديل لخلق اللّه“ معنايش مربوط به فطرت است. خداوند درباره آفرينش انسان فرمود: هيچ انساني شبيه انسان ديگر نيست، حتي سرانگشتان هر شخصي با شخص ديگر تفاوت دارد. لذا امضاء كاملاً قابل جعل است ولي اثر انگشت قابل جعل نيست. هر كسي يك شناسنامه طبيعي همراه خود دارد كه قابل جعل نيست مثل رنگ و لهجه و سرانگشتان. اما همه انسان‌ها از آن جهت كه انسان هستند يك فطرت مشترك دارند كه آيه ”لاتبديل لخلق اللّه“ ناظر به آن است.
در سوره مباركه روم فرمود: ”فَاَقِمْ وَجْهَكَ لِلدّينِ حَنيفاً فِطَرةَ اللّهِ الّتي فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها لاتَبْديلَ لِخَلْقِ اللّه“(١) از نظر فطري همه انسان‌ها خدا جو و خدا خواهند، هيچ‌كس نيست كه از حقيقت روي‌گردان باشد. گاه ممكن است كسي بر اساس خطا به بيراهه برود، ولي هيچ‌كس از حقيقت منحرف نيست و در نهان او اين حقيقت‌خواهي هست. ”لاتَبديلَ لِخَلِق اللّه“ يعني كسي اين آفرينش را عوض نمي‌كند كه مثلاً بعضي خداخواه باشند، بعضي نباشند. چون اين بهترين آفرينش است كه انسان به كمال مطلق متوجه باشد، از كمال مطلق خير طلب كند و به غير او تكيه نكند. اين گرايش به كمال مطلق را خدا در وجود همه گذاشت و فرمود: هيچ مبدايي نيست كه بخواهد اين فطرت را عوض كند. خدا كه قادر است عوض كند، عوض نمي‌كند چه رسد به ديگري، چون اين زيباترين خلقت است.
در اوايل سوره مؤمنون بعد از اين كه جريان طبيعي خلقت انسان را ذكر مي‌كند نوبت به بخشي فرا طبيعي كه مي‌رسد مي‌فرمايد: ”ثُمَّ اَنْشَأناهُ خَلْقاً آخرَ فَتبارَكَ اللّه اَحْسَنُ الخالِقينَ“(٢) چون انسان احسن المخلوقين است خالقش احسن الخالقين مي‌شود و چون زيبا آفريده شده است ”لَقَدْ خَلَقْنا الإنسانَ في اَحْسَنِ تَقْويم“(٣) پس خدا اين را عوض نمي‌كند، غير از خدا هم كه قدرت ندارد. لذا به عنوان نفي جنس فرمود: ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“.
پس جمله ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“ ناظر به خلق كردن نيست بلكه ناظر به آن فطرت دروني انسان است. اين قضيه كه سالمندي جوان مي‌شود يا بالعكس مربوط به يك جريان تاريخي است و اگر از نظر صحت و سقم ارزيابي و معلوم شد كه صحت دارد، آسيبي به آيه ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“ نمي‌زند براي اين‌كه ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“ ناظر به فطرت است و فطرت انسان هيچ‌گاه عوض نمي‌شود.
(١) سوره روم، آيه ٣٠.
(٢) سوره مؤمنون، آيه ١٤.
(٣) سوره تين، آيه ٤.
آیةالله جوادی آملی
اولاً آن قصه وضع تاريخي خاص خود را دارد و بايد در صحت و سقم آن جداگانه بحث كرد. اما ”لاتبديل لخلق اللّه“ معنايش مربوط به فطرت است. خداوند درباره آفرينش انسان فرمود: هيچ انساني شبيه انسان ديگر نيست، حتي سرانگشتان هر شخصي با شخص ديگر تفاوت دارد. لذا امضاء كاملاً قابل جعل است ولي اثر انگشت قابل جعل نيست. هر كسي يك شناسنامه طبيعي همراه خود دارد كه قابل جعل نيست مثل رنگ و لهجه و سرانگشتان. اما همه انسان‌ها از آن جهت كه انسان هستند يك فطرت مشترك دارند كه آيه ”لاتبديل لخلق اللّه“ ناظر به آن است.
در سوره مباركه روم فرمود: ”فَاَقِمْ وَجْهَكَ لِلدّينِ حَنيفاً فِطَرةَ اللّهِ الّتي فَطَرَ النّاسَ عَلَيْها لاتَبْديلَ لِخَلْقِ اللّه“(١) از نظر فطري همه انسان‌ها خدا جو و خدا خواهند، هيچ‌كس نيست كه از حقيقت روي‌گردان باشد. گاه ممكن است كسي بر اساس خطا به بيراهه برود، ولي هيچ‌كس از حقيقت منحرف نيست و در نهان او اين حقيقت‌خواهي هست. ”لاتَبديلَ لِخَلِق اللّه“ يعني كسي اين آفرينش را عوض نمي‌كند كه مثلاً بعضي خداخواه باشند، بعضي نباشند. چون اين بهترين آفرينش است كه انسان به كمال مطلق متوجه باشد، از كمال مطلق خير طلب كند و به غير او تكيه نكند. اين گرايش به كمال مطلق را خدا در وجود همه گذاشت و فرمود: هيچ مبدايي نيست كه بخواهد اين فطرت را عوض كند. خدا كه قادر است عوض كند، عوض نمي‌كند چه رسد به ديگري، چون اين زيباترين خلقت است.
در اوايل سوره مؤمنون بعد از اين كه جريان طبيعي خلقت انسان را ذكر مي‌كند نوبت به بخشي فرا طبيعي كه مي‌رسد مي‌فرمايد: ”ثُمَّ اَنْشَأناهُ خَلْقاً آخرَ فَتبارَكَ اللّه اَحْسَنُ الخالِقينَ“(٢) چون انسان احسن المخلوقين است خالقش احسن الخالقين مي‌شود و چون زيبا آفريده شده است ”لَقَدْ خَلَقْنا الإنسانَ في اَحْسَنِ تَقْويم“(٣) پس خدا اين را عوض نمي‌كند، غير از خدا هم كه قدرت ندارد. لذا به عنوان نفي جنس فرمود: ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“.
پس جمله ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“ ناظر به خلق كردن نيست بلكه ناظر به آن فطرت دروني انسان است. اين قضيه كه سالمندي جوان مي‌شود يا بالعكس مربوط به يك جريان تاريخي است و اگر از نظر صحت و سقم ارزيابي و معلوم شد كه صحت دارد، آسيبي به آيه ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“ نمي‌زند براي اين‌كه ”لا تَبْديلَ لِخَلقِ اللّه“ ناظر به فطرت است و فطرت انسان هيچ‌گاه عوض نمي‌شود.
(١) سوره روم، آيه ٣٠.
(٢) سوره مؤمنون، آيه ١٤.
(٣) سوره تين، آيه ٤.
آیةالله جوادی آملی
