پرسش :
با عنايت به اين كه حضرت ابراهيم(ع) قبل از حضرت موسي(ع) و ساير پيامبران بود با استناد به آية «إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ» كه كعبه اولين خانه مي‌باشد، با وجود كعبه قبله حضرت ابراهيم كجا بود؟
پاسخ :
دسته‌اي از روايات بر اين نكته تأكيد دارند كه بناي كعبه به دست حضرت آدم بوده است، به گفته اين روايات آغاز مراسم حج نيز به زمان حضرت آدم باز مي‌گردد، همچنان‌كه نامگذاري برخي از نواحي اطراف مكه و نيز مشاعر در ارتباط با حضرت آدم و همسرش حوا ياد شده است. اگر اين روايات را بپذيريم بايد بگوييم كه مدت زماني پس از آدم خانه كعبه چندان محل توجه نبوده است، تا آن كه حضرت ابراهيم بار ديگر آن را تجديد بنا كرد، در اين صورت در نگاه تاريخي قرآن: تاريخ مكه و كعبه با تاريخ قدمت انسان بر كره خاكي برابري مي‌كند، آنچه قرآن مجيد در آيات مختلف بر آن تأكيد دارد قدمت خانه كعبه و فضيلت آن بر جاهاي ديگر است، آنجا كه يهود دربارة تغيير قبله و بيت‌المقدس گفتند خداوند به صراحت فرمود كه «اولين محلي كه خداوند در آن عبادت شده است در اين شهر بكه قرار دارد؛ إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدي لِلْعالَمِينَ»
و در آيات ديگر سخن از تجديد بناي اين خانه توسط ابراهيم و اسماعيل مي‌گويد:
«وَ إِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْقائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ
و آن گاه كه براي ابراهيم جاي خانه كعبه را تهيه ديديم كه چيزي را با من شريك مساز و خانه مرا براي طواف كنندگان و به نماز ايستادگان و ركوع كنندگان سجده‌گر پاكيزه كن».[1]
بنا بر اين با وجود كعبه قبله آن حضرت غير از كعبه جايي نبوده است. چون آن حضرت مراسم حج را در آن به جاي مي‌آورد و نماز و عبادت در اين محل انجام مي‌داد و به غير از اين خانه كه مقدس‌ترين مكان عبادت در روي زمين است، قبله‌گاه ابراهيم جايي نبوده است. چنان كه پس از او اسماعيل و فرزندان او در اين محل عبادت مي‌كردند و اين قداست تا زمان ظهور اسلام استمرار داشت، اگرچه مشركين در آن بت‌پرستي مي‌كردند، ولي پرستش بت‌ها در اين مكان خود بهترين دليل بر عبادت‌گاه بودن ديرينه‌ي اين خانه دارد كه بر اثر تحريف، آن‌ها گرفتار بت‌پرستي شده بودند.[2]
از سياق اين آيات و آيات ديگر قرآن كه درباره خانه كعبه نازل شده به توان به خوبي دريافت كه ابراهيم نه تنها بدين سو و در همين خانه نماز مي‌گذارد و مركز عبادت‌گاه پروردگار بود، بلكه براي عبادت ديگران نيز اين خانه را آماده مي‌نمود، و خداوند اين پرده‌داري را كه بهترين شغل براي مؤمنين حساب مي‌شود، به حضرت ابراهيم و فرزندان او داده است. چنان كه قبل از اسلام نيز قريش كه از فرزندان و نسل اسماعيل بودند به اين شغل افتخار مي‌نمودند.
در نتيجه قبله‌گاه ابراهيم همين خانه مقدس بوده است و فضيلت اين خانه بنابر روايات بسيار معتبر از تمام خانه‌هاي خداوند در روي زمين برتر است و اين خانه موازي با خانه‌اي است كه در بيت‌المأمور ساخته شده است كه فرشتگان در طواف مي كنند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تاريخ مكه، دكتر محمد هادي اميني
2. آثار اسلامي مكه و مدينه، رسول جعفريان
3. اخبار مكه، محمد فاكهي.
4. به سوي ام القرن، رسول جعفريان.
--------------------------------------------
[1] . حج/26.
[2] . جان‌بي ناس، تاريخ اديان، تهران، علمي فرهنگي، چاپ هفتم، 73، ص12-711.
( اندیشه قم )
دسته‌اي از روايات بر اين نكته تأكيد دارند كه بناي كعبه به دست حضرت آدم بوده است، به گفته اين روايات آغاز مراسم حج نيز به زمان حضرت آدم باز مي‌گردد، همچنان‌كه نامگذاري برخي از نواحي اطراف مكه و نيز مشاعر در ارتباط با حضرت آدم و همسرش حوا ياد شده است. اگر اين روايات را بپذيريم بايد بگوييم كه مدت زماني پس از آدم خانه كعبه چندان محل توجه نبوده است، تا آن كه حضرت ابراهيم بار ديگر آن را تجديد بنا كرد، در اين صورت در نگاه تاريخي قرآن: تاريخ مكه و كعبه با تاريخ قدمت انسان بر كره خاكي برابري مي‌كند، آنچه قرآن مجيد در آيات مختلف بر آن تأكيد دارد قدمت خانه كعبه و فضيلت آن بر جاهاي ديگر است، آنجا كه يهود دربارة تغيير قبله و بيت‌المقدس گفتند خداوند به صراحت فرمود كه «اولين محلي كه خداوند در آن عبادت شده است در اين شهر بكه قرار دارد؛ إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدي لِلْعالَمِينَ»
و در آيات ديگر سخن از تجديد بناي اين خانه توسط ابراهيم و اسماعيل مي‌گويد:
«وَ إِذْ بَوَّأْنا لِإِبْراهِيمَ مَكانَ الْبَيْتِ أَنْ لا تُشْرِكْ بِي شَيْئاً وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَ الْقائِمِينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ
و آن گاه كه براي ابراهيم جاي خانه كعبه را تهيه ديديم كه چيزي را با من شريك مساز و خانه مرا براي طواف كنندگان و به نماز ايستادگان و ركوع كنندگان سجده‌گر پاكيزه كن».[1]
بنا بر اين با وجود كعبه قبله آن حضرت غير از كعبه جايي نبوده است. چون آن حضرت مراسم حج را در آن به جاي مي‌آورد و نماز و عبادت در اين محل انجام مي‌داد و به غير از اين خانه كه مقدس‌ترين مكان عبادت در روي زمين است، قبله‌گاه ابراهيم جايي نبوده است. چنان كه پس از او اسماعيل و فرزندان او در اين محل عبادت مي‌كردند و اين قداست تا زمان ظهور اسلام استمرار داشت، اگرچه مشركين در آن بت‌پرستي مي‌كردند، ولي پرستش بت‌ها در اين مكان خود بهترين دليل بر عبادت‌گاه بودن ديرينه‌ي اين خانه دارد كه بر اثر تحريف، آن‌ها گرفتار بت‌پرستي شده بودند.[2]
از سياق اين آيات و آيات ديگر قرآن كه درباره خانه كعبه نازل شده به توان به خوبي دريافت كه ابراهيم نه تنها بدين سو و در همين خانه نماز مي‌گذارد و مركز عبادت‌گاه پروردگار بود، بلكه براي عبادت ديگران نيز اين خانه را آماده مي‌نمود، و خداوند اين پرده‌داري را كه بهترين شغل براي مؤمنين حساب مي‌شود، به حضرت ابراهيم و فرزندان او داده است. چنان كه قبل از اسلام نيز قريش كه از فرزندان و نسل اسماعيل بودند به اين شغل افتخار مي‌نمودند.
در نتيجه قبله‌گاه ابراهيم همين خانه مقدس بوده است و فضيلت اين خانه بنابر روايات بسيار معتبر از تمام خانه‌هاي خداوند در روي زمين برتر است و اين خانه موازي با خانه‌اي است كه در بيت‌المأمور ساخته شده است كه فرشتگان در طواف مي كنند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تاريخ مكه، دكتر محمد هادي اميني
2. آثار اسلامي مكه و مدينه، رسول جعفريان
3. اخبار مكه، محمد فاكهي.
4. به سوي ام القرن، رسول جعفريان.
--------------------------------------------
[1] . حج/26.
[2] . جان‌بي ناس، تاريخ اديان، تهران، علمي فرهنگي، چاپ هفتم، 73، ص12-711.
( اندیشه قم )
