پرسش :

قديمي‌ترين و اولين قانون نوشته شده مربوط به چه كساني بوده و در كجا نگهداري مي‌شود؟

پاسخ :
اولين قانون در مشرق زمين با مغرب زمين از لحاظ تاريخي متفاوت باشد. در شرق باستان اولين قانون تقريباً جامع قانون حمورابي منسوب به پادشاهي از كشور بابل در كنار نهر فرات به 1686 الي 1728 قبل از ميلاد بر مي‌گردد كه داراي 28 ماده بوده است. اين قانون كه به لاتيني و سپس به فرانسوي در 1902 توسط پ. شيل ترجمه شده در موزه لوور پاريس موجود است.[1]
يكي ديگر قانون مانوئي‌ها كه به 13 الي 14 قرن قبل از ميلاد بر مي‌گردد و در كشور هند و شرق دور بود.
ديگري قانون بوخوريس كه در مصر قديم تدوين شده است كه بعد از قانون حمورابي و متأثر از آن بود.
امّا در اروپا و غرب اولين قانون جامع و همه‌‌گير در حقوق روم نضج و شكل گرفته است و از تأسيس شهر روم در سال 754 قبل از ميلاد شروع و تا سال 509 قبل از ميلاد اولين دورة آن بنام دوران پادشاهي است مي‌باشد. كه الان رژيم حقوقي، رومي، ژرمني كه الآن در اروپاي شرقي و مركزي و ساير كشورها برقرار است و ساير مكاتب حقوقي نيز از آن متأثرند همان حقوق و قانون روم قديم است كه احياء‌ شده است.
نكته اي كه بايد بدان توجه داشت اين است كه تاريخ قانون و حقوق به صورت جامع در مشرق زمين به 17 قرن قبل از ميلاد برمي‌گردد در حالي كه غرب و اروپا به 3 ـ 4 قرن بعد ازميلاد بر مي‌گردد و نكته ديگر اين كه در قوانين مشرق زمين انديشه الهي و توحيدي حاكم است، امّا در قوانين و حقوق غرب از انديشة الهي خبري نيست.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تاريخ علم حقوق، دكتر محمود اسعد.
2. نگاهي تاريخي به فلسفه حقوقي، محمد حسين ساكت.
3. جزوة حقوق تطبيقي، دكتر علي محمد مكرمي، انتشارات دانشكده علوم قضايي و خدمات اداري، ‌دانشگاه تهران، بي‌تا، بي‌نا.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . اسعد، محمود، تاريخ علم حقوق، ترجمه امين، استانبول، سيدي شهري، 1331، ص 6061.