پرسش :

كدامين آيات دليل بر خلقت حيوانات مي‎باشد؟

پاسخ :
قبل از پرداختن به بحث، مفهوم و منظور سوال را از سه ديدگاه مورد بررسي قرار مي‎دهيم. اولاً: ؟آيا منظور از پرسش همان خلقت حيوان در قرآن، است يا منظور تكامل انواع و كشف اين که همه حيوانات به يك سلول واحد ختم مي شود؟ ثانياً: آيا منظور ريشة خلقت هر كدام است يعني هر كدام از يك يا دو، تك سلولي در مادة خارج ايجاد شدند و نتيجه اين كه به حد كمال رسيدند و توليد مثل مي‎كنند. ثالثاً‌؛ آيا منظور خمير ماية خلقت حيوانات است كه ماده اصلي آن خاك يا آب مي‎باشد و يا هيچ كدام بلكه عدم است. براي پاسخ به موارد فوق، از چند جنبه به جواب سؤال مي‎نگريم. اول: در قرآن كريم از سه جهت به آفرينش حيوانات پرداخته شده؛‌ الف: آفرينش پرندگان از جمله آيات آن عبارتند از : سورة نحل آية 79، سورة ملك آية 19، سورة‌ نور آية 41 و... ب: آفرينش و حيات زنبور عسل، آيات آن؛ نحل 68 و 69، ح: آفرينش حيوانات و انواع آن، مانند: سورة غافر آية 79 و 81، سورة زخرف آية 12 و 13 و... .
دوم: از جنبة ديگر اين‎كه كلاً آيات قرآني در خلقت و آفرينش حيوانات، بيش از دوازده آيه مي‎باشد. و آن‎ها عبارتند از: سورة مباركة فرقان آية 49، يس 42 و 71،‌ نحل 5 و 8، مائده 110، روم 54،‌ غاشيه 17، بقره 164، شوري 29، نور 45، جاثيه 4، با توجه به اين كه جواب كلي در رسيدن به پاسخ مورد نظر، آيات فوق مي‎باشد، به اهم آن‎ها اشاره مي‎گردد. در آية 17 سورة مباركة غاشيه مي‎فرمايد: «أَفَلا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ» آيا آن‎ها به شتر (حيوان) نمي‎نگرند كه چگونه آفريده شده است؟ مي‎دانيم كه خداوند به حيوان (شتر) خصوصياتي و صفاتي داده كه او را از ساير حيوانات برتري و ممتاز مي‎سازد.[1] مورد بعدي آية 6 سورة مباركة زمر است كه مي‎فرمايد: «خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْها زَوْجَها وَ أَنْزَلَ لَكُمْ مِنَ الْأَنْعامِ ثَمانِيَةَ أَزْواجٍ» مي‎فرمايد: خداوند همة شما را از شخص واحدي آفريد و همسرش را از (باقي مانده گل) او خلق كرد و براي شما هشت زوج از چهارپايان آفريد. در سورة يس آيه 71 آمده است: «أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا خَلَقْنا لَهُمْ مِمَّا عَمِلَتْ أَيْدِينا أَنْعاماً فَهُمْ لَها مالِكُونَ» آيا آن‎ها نديدند كه از آنچه با قدرت خود به عمل آورده‎ايم چهارپاياني براي آن‎ها آفريديم كه آنان مالك آن هستند؟ با توجه به مطالب فوق، آيات را مي‎توانيم به سه دسته تقسيم كنيم. دستة اول: يك دسته كلي مثل خلقت؛ آنچه در زمين و آسمان خلق شده‎اند كه از جمله حيوانات مي‎باشد. دسته دوم، آيات كلي منتها براي حيواناتي كه دابّه (جنبده) و ريز هستند اشاره شده است. مثل آية 4 سورة جاثيه مي‎فرمايد: «وَ فِي خَلْقِكُمْ وَ ما يَبُثُّ مِنْ دابَّةٍ آياتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ» در آفرينش شما و جنبندگاني كه در سراسر زمين منتشر ساخته، نشانه‎هايي است براي جمعيتي كه اهل يقينند. دستة سوم؛‌ كه صريحاً‌ از خلقت حيوانات سخن مي‎گويد (كه در آيات دوازده‎گانه اشاره شده است). حال به تحليل و نتايج مطالب فوق مي‎پردازيم. نخست اين‎كه؛ اين آيات شامل همه نوع حيوانات از ريزترين تا درشت‎ترين حيوانات را شامل مي‎شود و اختصاص به حيوان (شتر) ندارد. دوم، به منشأ خلقت آن‎ها كه آب است اشاره شده كه همه جنبندگان و دوابّ از آب خلقت شده‎اند. سوم، از عجايب و شگفتي‎هاي آفرينش آن‎ها سخن به ميان آمده است؛ چرا كه از حكمت و نظم و علم و آگاهي حكايت مي‎كند. به طوري كه نمي‎شود گفت تصادفي و بي‎حساب باشد. چهارم؛ از فوايد وجودي و غايت خلقت آن‎ها سخن مي‎گويد كه وجود هيچ چيز در آفرينش، بي‎فايده و بدون خاصيت نيست كه اين مسأله هم حاكي از حكمت خالق مي‎باشد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. استاد ناصر مكارم شيرازي و جمعي از نويسندگان، پيام قرآن (قم، انتشارات مدرسة اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ 1375 ش) جلد دوم.
2. استاد مكارم شيرازي و جمعي از نويسندگان حوزه. تفسير نمونه، (تهران، انتشارات دارالكتب اسلاميه 1376 ش) جلد 20.
3. تفسير الميزان، ج17، بيروت: موسسه الاعلمي للمطبوعات، الطبعه الثانيه، 1393 هـ . ق، ص 204.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . مكارم شيرازي، ناصر و جمعي از نويسندگان پيام قرآن، قم، انتشارات مدرسة اميرالمؤمنين ـ عليه السّلام ـ 1375 ش، ج 2، ص 406 تا 408.