پرسش :
راههاي كنترل بيماري ديابت چیست؟
پاسخ :
شما مي توانيد با برنامه غذايي درست، فعاليت بدني منظم و نگهداري وزن در حد ايده آل، به كنترل مطلوب قند خون دست يابيد. نگهداري وزن در ميزان طبيعي به كنترل چربي هاي خون و كاهش فشار خون نيز كمك مي كند. تعدادي از مبتلايان به ديابت براي كنترل قند خون طبق نظر پزشك به مصرف قرص ها خوراكي پايين آورنده قند خون يا انسولين نياز دارند.
كنترل قند خون = فعاليت بدني منظم + برنامه غذايي درست
توصيه هاي تغذيه اي به بيماران ديابتي
رژيم غذايي به عنوان آسانترين، بي خطرترين و ارزان ترين راه كنترل بيماري ديابت شناخته شده است.
اگر داراي اضافه وزن يا چاقي مي باشيد، بهترين راه كنترل قند كاهش وزن به وسيله رژيم غذايي و ورزش مي باشد.
سر وقت و منظم غذا بخوريد و سعي كنيد كه مقدار مواد نشاسته اي مانند ماكاروني، سيب زميني، برنج، نان مصرفي را در روزهاي مختلف ثابت نگه داريد و در مصرف آنها زياده روي نشود به صورتي كه در يك وعده غذايي از دو ماده نشاسته اي استفاده نشود (مثلا نان با برنج مصرف نشود).
به جاي سرخ كردن، مواد غذايي به صورت كباب پز، داخل فر يا آب پز مصرف شود.
براي تفت دادن از ظروف نچسب (تفلون) استفاده شود.
چربي اطراف گوشت و مرغ را قبل از پخت كاملا جدا كنيد.
بهتر است سيب زميني را پوست نگيريد و آن را آب پز، كبابي و يا تنوري نماييد و به هيچ وجه سيب زميني را سرخ نكنيد.
بهتر است نان هاي مصرفي از نوع نان هاي محلي و تنوري مثل سنگك، تافتون، بربري و نان جو باشد و سعي شود در تهيه آنها نمك و جوش شيرين كمتري استفاده شود.
سعي كنيد برنامه غذايي خود را به جاي 3 وعده در 6-5 وعده تقسيم نمائيد. بدين ترتيب از نوسانات شديد قند خون در طول روز جلوگيري مي شود و مصرف هر يك از وعده هاي غذايي در هر روز بايد در ساعت ثابتي باشد.
از مصرف مواد قندي (قند- شكر- پولكي- كيك شيريني- شكلات- عسل- مربا- نبات- خرما بستني- نوشابه) پرهيز نمائيد به دليل اينكه قند خون را بلافاصله به مقدار زياد بالا مي برند.
در برنامه غذايي خود مصرف سبزيجات را به ميزان زياد بگنجانيد (سبزي خوردن، سالاد، خيار، كدو، لوبيا سبز) مصرف فيبرهاي غذايي كه معمولا در سبزيجات و حبوبات به ميزان زيادي وجود دارد علاوه بر جلوگيري از يبوست باعث جذب آهسته مواد قندي حاصل از هضم مواد غذايي در خون مي شود و به كنترل ميزان قند كمك مي كند. همچنين فيبر محلول در آب به كاهش مقدار كلسترول خون كمك مي كند. فيبر محلول، در ميوه ها و سبزيجات وجود دارد و خصوصا در پوست ميوه هايي چون سيب، گلابي، هلو و خيار وجود دارد.
در روزحتما 8 تا 12 ليوان آب بنوشيد. براي جلوگيري از ناراحتي كليه بايد به ازاء هر ساعت 120 سي سي (نصف ليوان) آب نوشيده شود.
براي خوش طعم شدن غذاهاي آب پز و بخارپز مي توان از انواع چاشني و ادويه جات استفاده كرد (فلفل، سير، كاري، ريحان، نعناع، دارچين، آبليمو و انواع خوش طعم كننده ها) بدين ترتيب افراد را از سرخ كردن غذا بي نياز مي سازد و باعث استفاده كمتر از نمك مي شود.
در هفته بيش از 2 تا 3 عدد تخم مرغ مصرف نشود.
كله پاچه، جگر، سس، كره، خامه حاوي كلسترول زيادي هستند سعي كنيد مصرف آن بسيار محدود گردد.
مقدار نمك مجاز در رژيم افراد ديابتي روزانه 5-3 گرم (يك قاشق چايخوري) مي باشد و مصرف نمك اضافي در بالا رفتن قند خون موثر مي باشد.
سعي كنيد در كنار رعايت رژيم غذايي حداقل به مدت 20 دقيقه 3 تا 4 روز در هفته پياده روي نماييد.
در صورت امكان از روش طبخي استفاده نماييد كه نياز به افزودن چربي به غذا نباشد و در صورت نياز از روغن زيتون، آفتابگردان، ذرت و سويا استفاده شود. مصرف روغن هاي جامد و حيواني به هيچ وجه مجاز نمي باشد.
فرآورده هاي گوشتي نظير سوسيس ها و برگرها داراي چربي و نمك زيادي هستند بنابراين مصرف آن را به حداقل برسانيد.
سعي كنيد غذا را به خوبي و به مدت زياد بجويد.
از شير- ماست و پنير كم چربي استفاده كنيد. از شير پاستوريزه چربي گرفته شده جهت تهيه ماست استفاده شود در صورت مصرف شير محلي قبلا 4 الي 5 مرتبه آن را جوشانده، سرشير آن را گرفته و دور بريزيد. از اين شير مي توان جهت تصفيه ماست استفاده كرد.
سعي كنيد مصرف برنج به شكل مخلوط با سبزي هاي خشك مثل شويد باشد.
هميشه از قسمت بالائي برنج كه به شكل كته نيز تهيه شده استفاده كنيد.
اغلب ما به اندازه كافي ميوه و سبزي نمي خوريم. اما توصيه شده است كه بايستي روزانه حداقل 400 گرم و ميوه و سبزي مصرف گردد. اين مقدار را با خوردن انواع خورشت هاي سبزي (لوبيا سبز، كدو سبز، كرفس، كلم، كنگر و...) و انواع پلو سبزي ها (شويدپلو، لوبياپلو، كلم پلو، باقالاپلو و...) و گنجاندن سالا و سبزي خوردن در رژيم غذايي روزانه تأمين كنيد.
نوشيدن آب ميوه به مقدار زياد حتي اگر آن را شيرين نكرده باشيد موجب افزايش قند خون مي شود. سيب، گريب فروت، ليمو، گلابي، هلو داراي قند گلوكز كم و فيبر نسبتا مناسبي هستند بنابراين مصرف آنها را در اولويت قرار دهيد و ميوه هايي چون انجير، انگور، خرما، كشمش داراي قند بالا و فيبر كم هستند پس سعي كنيد آنها را كم استفاده كنيد. مصرف ميوه جات بهتر است به شكل تازه باشد تا به صورت آب ميوه يا خشكبار.
سعي كنيد اگر از هويج خام استفاده مي كنيد (به صورت آب هويج يا هويج خام) همراه آن خيار بخوريد تا سريعا قند شما بالا نرود. مصرف هويج خام به تنهايي قند خون را بالا مي برد.
سعيد كنيد در غذاهايي همانند دم پخت گوجه، ماش، عدس و... به جاي استفاده از روغن از يك قاشق كنجد بوداده آسياب شده استفاده كنيد (كنجد چربي خون را پايين مي آورد)
به علت ارزش غذايي سويا از نظر اينكه چربي خون را پايين مي آورد، تأكيد بر توصيه مصرف اين نوع ماده غذايي مي باشد.
غذا در اندازه هاي توصيه شده مصرف شود (نه كمتر، نه بيشتر) به خصوص براي افرادي كه انسولين دريافت مي كنند.
ماهي به ويژه انواع روغني آن نظير سالمون و شاه ماهي داراي نوع خاصي روغن مي باشد كه قلب را در برابر بيماري محافظت مي كنند. بنابراين بيشتر ماهي مصرف كنيد و به جاي سرخ كردن ماهي آن را بخارپز و كباب يا در فر طبخ نماييد.
بهترين زمان انجام ورزش، براي بيماران ديابتي نوع اول (استفاده از انسولين) زمان بين ميان وعده عصرانه و شام است.
تعداد و زمان مصرف قرص ها بايد در زمان تعيين شده انجام شود و تزريق انسولين بايد نيم ساعت تا يك ساعت قبل از صرف وعده غذايي باشد.
تنها راه پيشگيري از به وجود آمدن عوارض بيماري ديابت و كنترل آن، رعايت صحيح برنامه غذايي است.
اولين اقدام اساسي در كنترل بيماري هاي ديابت، كنترل وزن است كه با رعايت رژيم غذايي و فعاليت بدني امكان پذير است.
مواد غذايي مجاز
شامل موادي هستند كه در مصرف آنها ممنوعيتي وجود ندارد مثل سبزيجات و يا موادي مثل آبليمو، آبغوره، سركه، ادويه جات و طعم دهنده هاي غذايي.
مواد غذايي غيرمجاز
شامل موادي هستند كه بايد از مصرف آنها خودداري كرد مانند قند و شكر، شكلات، شيريني جات، آب نبات، بستني، خرما، حلوا، شله زرد، زولبيا باميه، آب ميوه هاي صنعتي، آب كمپوت، بيسكويت هاي شيرين، كيك ها و غذاهايي با چربي هاي حيواني مثل روغن، كره حيواني، روغن جامد، خامه، سرشير، سس مايونز، كله پاچه، دل، جگر، قلوه، مغز و گوشت گوسفند.
مواد غذايي محدود شده
شامل موادي هستند كه بايد در مصرف آنها دقت نمود. مانند برنج، انواع نان ها، رشته، ماكاروني، ورميشل، بلغور، ذرت، جو و انواع مواد غذايي كه از آرد تهيه مي شوند.
شما مي توانيد با برنامه غذايي درست، فعاليت بدني منظم و نگهداري وزن در حد ايده آل، به كنترل مطلوب قند خون دست يابيد. نگهداري وزن در ميزان طبيعي به كنترل چربي هاي خون و كاهش فشار خون نيز كمك مي كند. تعدادي از مبتلايان به ديابت براي كنترل قند خون طبق نظر پزشك به مصرف قرص ها خوراكي پايين آورنده قند خون يا انسولين نياز دارند.
كنترل قند خون = فعاليت بدني منظم + برنامه غذايي درست
توصيه هاي تغذيه اي به بيماران ديابتي
رژيم غذايي به عنوان آسانترين، بي خطرترين و ارزان ترين راه كنترل بيماري ديابت شناخته شده است.
اگر داراي اضافه وزن يا چاقي مي باشيد، بهترين راه كنترل قند كاهش وزن به وسيله رژيم غذايي و ورزش مي باشد.
سر وقت و منظم غذا بخوريد و سعي كنيد كه مقدار مواد نشاسته اي مانند ماكاروني، سيب زميني، برنج، نان مصرفي را در روزهاي مختلف ثابت نگه داريد و در مصرف آنها زياده روي نشود به صورتي كه در يك وعده غذايي از دو ماده نشاسته اي استفاده نشود (مثلا نان با برنج مصرف نشود).
به جاي سرخ كردن، مواد غذايي به صورت كباب پز، داخل فر يا آب پز مصرف شود.
براي تفت دادن از ظروف نچسب (تفلون) استفاده شود.
چربي اطراف گوشت و مرغ را قبل از پخت كاملا جدا كنيد.
بهتر است سيب زميني را پوست نگيريد و آن را آب پز، كبابي و يا تنوري نماييد و به هيچ وجه سيب زميني را سرخ نكنيد.
بهتر است نان هاي مصرفي از نوع نان هاي محلي و تنوري مثل سنگك، تافتون، بربري و نان جو باشد و سعي شود در تهيه آنها نمك و جوش شيرين كمتري استفاده شود.
سعي كنيد برنامه غذايي خود را به جاي 3 وعده در 6-5 وعده تقسيم نمائيد. بدين ترتيب از نوسانات شديد قند خون در طول روز جلوگيري مي شود و مصرف هر يك از وعده هاي غذايي در هر روز بايد در ساعت ثابتي باشد.
از مصرف مواد قندي (قند- شكر- پولكي- كيك شيريني- شكلات- عسل- مربا- نبات- خرما بستني- نوشابه) پرهيز نمائيد به دليل اينكه قند خون را بلافاصله به مقدار زياد بالا مي برند.
در برنامه غذايي خود مصرف سبزيجات را به ميزان زياد بگنجانيد (سبزي خوردن، سالاد، خيار، كدو، لوبيا سبز) مصرف فيبرهاي غذايي كه معمولا در سبزيجات و حبوبات به ميزان زيادي وجود دارد علاوه بر جلوگيري از يبوست باعث جذب آهسته مواد قندي حاصل از هضم مواد غذايي در خون مي شود و به كنترل ميزان قند كمك مي كند. همچنين فيبر محلول در آب به كاهش مقدار كلسترول خون كمك مي كند. فيبر محلول، در ميوه ها و سبزيجات وجود دارد و خصوصا در پوست ميوه هايي چون سيب، گلابي، هلو و خيار وجود دارد.
در روزحتما 8 تا 12 ليوان آب بنوشيد. براي جلوگيري از ناراحتي كليه بايد به ازاء هر ساعت 120 سي سي (نصف ليوان) آب نوشيده شود.
براي خوش طعم شدن غذاهاي آب پز و بخارپز مي توان از انواع چاشني و ادويه جات استفاده كرد (فلفل، سير، كاري، ريحان، نعناع، دارچين، آبليمو و انواع خوش طعم كننده ها) بدين ترتيب افراد را از سرخ كردن غذا بي نياز مي سازد و باعث استفاده كمتر از نمك مي شود.
در هفته بيش از 2 تا 3 عدد تخم مرغ مصرف نشود.
كله پاچه، جگر، سس، كره، خامه حاوي كلسترول زيادي هستند سعي كنيد مصرف آن بسيار محدود گردد.
مقدار نمك مجاز در رژيم افراد ديابتي روزانه 5-3 گرم (يك قاشق چايخوري) مي باشد و مصرف نمك اضافي در بالا رفتن قند خون موثر مي باشد.
سعي كنيد در كنار رعايت رژيم غذايي حداقل به مدت 20 دقيقه 3 تا 4 روز در هفته پياده روي نماييد.
در صورت امكان از روش طبخي استفاده نماييد كه نياز به افزودن چربي به غذا نباشد و در صورت نياز از روغن زيتون، آفتابگردان، ذرت و سويا استفاده شود. مصرف روغن هاي جامد و حيواني به هيچ وجه مجاز نمي باشد.
فرآورده هاي گوشتي نظير سوسيس ها و برگرها داراي چربي و نمك زيادي هستند بنابراين مصرف آن را به حداقل برسانيد.
سعي كنيد غذا را به خوبي و به مدت زياد بجويد.
از شير- ماست و پنير كم چربي استفاده كنيد. از شير پاستوريزه چربي گرفته شده جهت تهيه ماست استفاده شود در صورت مصرف شير محلي قبلا 4 الي 5 مرتبه آن را جوشانده، سرشير آن را گرفته و دور بريزيد. از اين شير مي توان جهت تصفيه ماست استفاده كرد.
سعي كنيد مصرف برنج به شكل مخلوط با سبزي هاي خشك مثل شويد باشد.
هميشه از قسمت بالائي برنج كه به شكل كته نيز تهيه شده استفاده كنيد.
اغلب ما به اندازه كافي ميوه و سبزي نمي خوريم. اما توصيه شده است كه بايستي روزانه حداقل 400 گرم و ميوه و سبزي مصرف گردد. اين مقدار را با خوردن انواع خورشت هاي سبزي (لوبيا سبز، كدو سبز، كرفس، كلم، كنگر و...) و انواع پلو سبزي ها (شويدپلو، لوبياپلو، كلم پلو، باقالاپلو و...) و گنجاندن سالا و سبزي خوردن در رژيم غذايي روزانه تأمين كنيد.
نوشيدن آب ميوه به مقدار زياد حتي اگر آن را شيرين نكرده باشيد موجب افزايش قند خون مي شود. سيب، گريب فروت، ليمو، گلابي، هلو داراي قند گلوكز كم و فيبر نسبتا مناسبي هستند بنابراين مصرف آنها را در اولويت قرار دهيد و ميوه هايي چون انجير، انگور، خرما، كشمش داراي قند بالا و فيبر كم هستند پس سعي كنيد آنها را كم استفاده كنيد. مصرف ميوه جات بهتر است به شكل تازه باشد تا به صورت آب ميوه يا خشكبار.
سعي كنيد اگر از هويج خام استفاده مي كنيد (به صورت آب هويج يا هويج خام) همراه آن خيار بخوريد تا سريعا قند شما بالا نرود. مصرف هويج خام به تنهايي قند خون را بالا مي برد.
سعيد كنيد در غذاهايي همانند دم پخت گوجه، ماش، عدس و... به جاي استفاده از روغن از يك قاشق كنجد بوداده آسياب شده استفاده كنيد (كنجد چربي خون را پايين مي آورد)
به علت ارزش غذايي سويا از نظر اينكه چربي خون را پايين مي آورد، تأكيد بر توصيه مصرف اين نوع ماده غذايي مي باشد.
غذا در اندازه هاي توصيه شده مصرف شود (نه كمتر، نه بيشتر) به خصوص براي افرادي كه انسولين دريافت مي كنند.
ماهي به ويژه انواع روغني آن نظير سالمون و شاه ماهي داراي نوع خاصي روغن مي باشد كه قلب را در برابر بيماري محافظت مي كنند. بنابراين بيشتر ماهي مصرف كنيد و به جاي سرخ كردن ماهي آن را بخارپز و كباب يا در فر طبخ نماييد.
بهترين زمان انجام ورزش، براي بيماران ديابتي نوع اول (استفاده از انسولين) زمان بين ميان وعده عصرانه و شام است.
تعداد و زمان مصرف قرص ها بايد در زمان تعيين شده انجام شود و تزريق انسولين بايد نيم ساعت تا يك ساعت قبل از صرف وعده غذايي باشد.
تنها راه پيشگيري از به وجود آمدن عوارض بيماري ديابت و كنترل آن، رعايت صحيح برنامه غذايي است.
اولين اقدام اساسي در كنترل بيماري هاي ديابت، كنترل وزن است كه با رعايت رژيم غذايي و فعاليت بدني امكان پذير است.
مواد غذايي مجاز
شامل موادي هستند كه در مصرف آنها ممنوعيتي وجود ندارد مثل سبزيجات و يا موادي مثل آبليمو، آبغوره، سركه، ادويه جات و طعم دهنده هاي غذايي.
مواد غذايي غيرمجاز
شامل موادي هستند كه بايد از مصرف آنها خودداري كرد مانند قند و شكر، شكلات، شيريني جات، آب نبات، بستني، خرما، حلوا، شله زرد، زولبيا باميه، آب ميوه هاي صنعتي، آب كمپوت، بيسكويت هاي شيرين، كيك ها و غذاهايي با چربي هاي حيواني مثل روغن، كره حيواني، روغن جامد، خامه، سرشير، سس مايونز، كله پاچه، دل، جگر، قلوه، مغز و گوشت گوسفند.
مواد غذايي محدود شده
شامل موادي هستند كه بايد در مصرف آنها دقت نمود. مانند برنج، انواع نان ها، رشته، ماكاروني، ورميشل، بلغور، ذرت، جو و انواع مواد غذايي كه از آرد تهيه مي شوند.
