پرسش :

کم خونی تعریف کنید وعلل آن را توضیح بفرمایید.

پاسخ :
پاسخ از آقای دکترعلیرضا سعادت، فوق تخصص خون و آنکولوژی:
ما انواع و اقسام کم خونی داریم . برای تعریف کم خونی بهتر است بدانیم که خون چگونه ساخته می شود . به وسط استخوان مغز استخوان می گویند . استخوانهای دراز ، دست ، پا ، استخوان جمجمه ، لگن ، ستون فقرات و جناق سینه . که در قسمت وسط آن مغز استخوان قرار دارد . از دو ترکیب ساخته شده است که یکی چربی و یکی اِلمنت های سلول های خونساز است . این المنت ها آر وی سی ، گلبول سفید و پلاکت را می سازند . آر وی سی یا همان گلبول قرمز که وقتی میزانش بشود یا ساخت آن دچار اشکال بشود باعث ایجاد کم خونی میشود . در این چرخه که مغز استخوان وجود دارد موادی لازم است که ساخت و ساز صورت بگیرد که به آن مواد تغذیه ای میگویند ازجمله آهن ، اسید فولیک ، ویتامین ب 12 و مواد دیگر و دیگر اینکه از کلیه هورمونی ترشح میشود بنام اریتروپویتین که این محرک خونساز است . 80 درصد از خود کلیه است و 20 درصد از قسمتهای دیگر مثل کبد ترشح میشود . باید اریتروپویتین به نحو احسن ترشح بشود ، مغز استخوان کار خودش را بخوبی انجام بدهد و گلبول قرمز هم سالم و سلامت باشد تا این خون سازی صورت بگیرد . هرگونه اختلال در این چرخه باعث ایجاد کم خونی میشود . و همین باعث میشود که ما انواع کم خونی ها را داشته باشیم . کم خونی هایی است که در اثر کمبود گلبول های قرمز بوجود می آید . مواردی کمبود آهن یا اسید فولیک داریم یا کمبود ویتامین ب 12 وجود دارد . مواردی هست که مغز استخوان درگیر میشود و این سلول های خونساز از بین می روند . مثل مواردی که سلول های خونساز یا همان سلول های مادر دچار کاهش می شوند . ممکن است علل آن مواد شیمیایی باشد یا عوامل ویروسی باشد که باعث کم خونی اپلاستی بشوند . گاهی اوقات مغز استخوان توسط سلول های مهاجم پر بشود . مثلا سرطان هایی وجود دارد که ممکن است مغز استخوان را درگیر بکنند مثلا سرطان خون یا سرطان از قسمت های دیگر دست درازی به مغز استخوان داشته باشند . و باعث ایجاد کم خونی بشوند و گلبول سازی حتی گلبولهای سفید و پلاکت ها هم دچار اختلال بشوند و ما نارسائی مغز استخوان را داشته باشیم . در مواردی ممکن است اریتروپویتین کم داشته باشیم همان هورمونی که بیشترین مقدارش از کلیه ترشح میشود . مثلا کسانی که نارسائی های کلیوی دارند دچار کم خونی میشوند . مواردی هست که اریتروپویتین به مقدار خیلی کم ترشح میشود . در موارد عفونتها یا در مواردی که بیمارهای التهابی وجود دارد مثل بیماری های کلاژن یا بیماری رماتیسم یا عفونت های مزمن مثل کسی که سل مزمن داشته باشد یا عفونت استخوان مزمن داشته باشد این ها از اثر اریتروپویتین روی مغز استخوان جلوگیری می کنند و باعث ایجاد کم خونی میشوند . حالات دیگر این است که خود گلبول قرمز دچار اشکال بشود یا بصورت مادرزادی یا بصورت اکتسابی مثلا مواردی هست که ساخت هموگلوبین در داخل گلبول قرمز دچار اشکال است مثل بیمارانی که تالاسمی دارند یا بیمارانی که کم خونی سی کِلسِل دارند یا گاهی اوقات ممکن است دیواره ی گلبول قرمز دچار اشکال بشود و باعث ایجاد اختلال در غشاء گلبول قرمز بشود مثل اسفروسیتوز ارثی یا مثلا آنزیم در داخل گلبول قرمز دچار اشکال شده باشد که به آن کم خونی فابیس گفته میشود که ما در کشورمان این نوع کم خونی که بصورت ژنتیکی منتقل میشود را زیاد می بینیم . این مجموعه عوامل وقتی صورت می گیرد باعث کم خونی میشود . پس ما وقتی کم خونی داریم که این توده ی آر وی سی ما دچار کاهش بشود . که این به دو صورت در آزمایش خودش را نشان میدهد . یکی کاهش هموگلوبین هست که معمولا هموگلوبین در افراد نرمال در آقایان بالغ 14 در و در خانم های بالغ 12 در نظر می گیرند و اگر زیر این دو عدد باشد می توان به آن کم خونی گفت . گاهی اوقات برحسب هماتوکریت هم هست یعنی آن درصد آر وی سی گرفته شده ی خون که آن را سانتری فیوژ می کنند که معمولا در آقایان زیر 45 و در خانم ها زیر 42 بعنوان کم خونی از آن نام می برند .
www.ch3.ir