پرسش :
شبهه: قرآن، اعمال را فقط براي پاداش قرار داده است و از تقرب حرفي به ميان نياورده است!
پاسخ :
در پاسخ ذكر چند نكته به عنوان مقدمه ضروري است:
1. از منظر قرآن پاداش‌ها در قبال عمل صالح هستند نه اين‌كه عمل صالح فقط براي پاداش انجام شود به عبارت ديگر اين پاداش‌ها جنبه تشويقي دارند و هدف اصلي نيستند.
2. انسان طبعاً منفعت طلب است و از ضرر حتي ضرر احتمالي گريزان است لذا ذكر منافع بهشت و ضررهاي جهنم با طبيعت او سازگار و محركي براي اعمال شايسته و دوري از كارهاي ناپسند است.
3. انسان مؤمن به خاطر تقوا و ترس از خدا از بسياري از مواهب دنيوي خود را محروم مي‌سازد بنابراين عدالت و حكمت خداوند ايجاب مي‌كند در سراي ديگر اين محروميت‌ها را جبران كند قرآن مي‌فرمايد: آيا ممكن است پرهيزكاران را هم‌چون فاجران قرار دهيم.[1]
4. نعمت‌هاي روحاني و معنوي بهشت به مراتب از نعمت‌هاي مادي و جسماني بالاتر و پرشكوه‌تر است پاره‌اي از اين نعمت‌ها عبارتند از : احترام مخصوص[2]، محيط صلح و صفا[3]، رفيقان باوفا[4]، برخوردهاي محبت‌آميز[5]، ابديت نعمت‌هاي بهشتي[6] [7].
5. بررسي اسباب ورود به بهشت مانند ايمان و عمل صالح، تقوي، جهاد، شهادت، احسان، اخلاص و مانند آن نمايانگر تلاش خستگي ناپذير مؤمنان در جلب رضايت الهي و تكامل معنوي انسان است.
پس از ذكر اين مقدمات اين‌كه برخي مي‌گويند چرا در قرآن از تقرب حرفي به ميان نيامده است، بايد گفته شود قرآن در آيات فراواني از رضايت الهي، قرب، لقاءاللّه و نظر خداوند به بهشتيان سخن گفته است كه بيانگر مقام ويژه مقربين است به عنوان نمونه به پاره‌اي از اين آيات تحت عناوين ذكر شده اشاره مي‌كنيم:
1. رضايت الهي:
در سوره توبه آيه 74 پس از ذكر نعمت‌هاي بهشتي مي‌فرمايد: «وَ رِضوانٌ مِنَ اللَه أَكبَرٌ» يعني رضايت و خوشنودي خدا كه نصيب اين مؤمنان راستين مي‌شود از همه برتر و بزرگتر است، براستي هيچ‌كس نمي‌تواند آن لذت معنوي و احساس روحاني كه يك انسان به خاطر رضايت و خوشنودي خدا به او دست مي‌دهد توصيف كند و به گفته بعضي مفسران حتي گوشه‌اي از اين لذت روحاني از تمام بهشت و نعمت‌ها و مواهب گوناگون آن برتر و بالاتر است.[8] [9]
2. نظر خدا به آنها و نظر آنها به خدا:
يكي از باارزش‌ترين لذايذ معنوي آن است كه محبوب جامع كل كمالات به نظر لطف به انسان بنگرد و با او سخن بگويد ويعني با چشم دل او را ببيند و غرق درياي جمال او گردد، قرآن مي‌فرمايد: «وُجوهُ يَومَئذٍ ناضِره إلي رَبّها ناظِره»[10] چهره‌هايي كه در روز قيامت شاداب و مسرورند و به پروردگارشان مي‌نگرند، مؤمنان در روز قيامت از مشاهده جمال حق بهره‌مندند و از فيض لقاي آن محبوب بي‌نظير برخوردارند.
3. قرب الهي:
در آيات مختلفي از مقام قرب الهي كه ويژه مؤمنان پيشتاز است سخن به ميان آمده است. قرآن مي‌فرمايد: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ اولئك المقرّبون»[11] و پيشگامان پيشگام آنها مقربانند، سابقون پيشتازان در ايمان، عمل خير و صفات و احلاق انساني هستند و آنها اسوه و الگوي مردمند و به همين دليل مقربان درگاه خداوند بزرگند.
4. لقاءاللّه:
در آيات ديگري قرآن از لقاءاللّه سخن گفته يعني انسان به‌جايي مي‌رسد كه خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده مي‌كند و اين ديدار هم به خاطر انجام عمل صالح نصيب انسان مي‌شود قرآن مي‌فرمايد: «فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً»[12] پس هركس اميد لقاي پروردگارش را دارد بايد عمل صالح انجام دهد.
خداوند توفيق ايمان و عمل صالح و هم‌جواري با صالحان را در بهشت برين نصيب همه ما فرمايد. إن شاءاللّه
[1] . سوره ص، آيه 28.
[2] . سوره زمر، آيه 73 و سوره رعد، آيه 23.
[3] . سوره انعام، آيه 137 و سوره حجر، آيه 47.
[4] . سوره نساء، آيه 70 ـ 69.
[5] . سوره واقعه، آيه 26 ـ 25 و سوره نباء، آيه 35.
[6] . سوره رعد، آيه 35.
[7] . ر.ك: آيت اللّه مكارم شيرازي، پيام قرآن، جلد 6، ناشر: قم: مدرسه امام علي بن ابيطالب، چاپ چهارم، سال 1374، از صص 277 تا 305.
[8] . ر.ك: آيت اللّه مكارم شيرازي، تفيسير نمونه، جلد 8، صص 39 و 40، تهران: دار الكتاب الاسلاميه، چ 18، سال 1376.
[9] . در آيات ديگري هم رضوان الهي مطرح شده است مانند سوره توبه آيه 21، سوره آل عمران آيه 15، سوره مائده آيه 119، سوره فجر آيه 28.
[10] . سوره قيامت، آيه 22 و 23.
[11] . سوره واقعه، آيه 11 و آيات ديگر: سوره مطفّفين آيه 21 و 28، سوره واقعه آيه 88 و سوره آل عمران آيه 45.
[12] . سوره كهف، آيه 110.
www.andisheqom.com
در پاسخ ذكر چند نكته به عنوان مقدمه ضروري است:
1. از منظر قرآن پاداش‌ها در قبال عمل صالح هستند نه اين‌كه عمل صالح فقط براي پاداش انجام شود به عبارت ديگر اين پاداش‌ها جنبه تشويقي دارند و هدف اصلي نيستند.
2. انسان طبعاً منفعت طلب است و از ضرر حتي ضرر احتمالي گريزان است لذا ذكر منافع بهشت و ضررهاي جهنم با طبيعت او سازگار و محركي براي اعمال شايسته و دوري از كارهاي ناپسند است.
3. انسان مؤمن به خاطر تقوا و ترس از خدا از بسياري از مواهب دنيوي خود را محروم مي‌سازد بنابراين عدالت و حكمت خداوند ايجاب مي‌كند در سراي ديگر اين محروميت‌ها را جبران كند قرآن مي‌فرمايد: آيا ممكن است پرهيزكاران را هم‌چون فاجران قرار دهيم.[1]
4. نعمت‌هاي روحاني و معنوي بهشت به مراتب از نعمت‌هاي مادي و جسماني بالاتر و پرشكوه‌تر است پاره‌اي از اين نعمت‌ها عبارتند از : احترام مخصوص[2]، محيط صلح و صفا[3]، رفيقان باوفا[4]، برخوردهاي محبت‌آميز[5]، ابديت نعمت‌هاي بهشتي[6] [7].
5. بررسي اسباب ورود به بهشت مانند ايمان و عمل صالح، تقوي، جهاد، شهادت، احسان، اخلاص و مانند آن نمايانگر تلاش خستگي ناپذير مؤمنان در جلب رضايت الهي و تكامل معنوي انسان است.
پس از ذكر اين مقدمات اين‌كه برخي مي‌گويند چرا در قرآن از تقرب حرفي به ميان نيامده است، بايد گفته شود قرآن در آيات فراواني از رضايت الهي، قرب، لقاءاللّه و نظر خداوند به بهشتيان سخن گفته است كه بيانگر مقام ويژه مقربين است به عنوان نمونه به پاره‌اي از اين آيات تحت عناوين ذكر شده اشاره مي‌كنيم:
1. رضايت الهي:
در سوره توبه آيه 74 پس از ذكر نعمت‌هاي بهشتي مي‌فرمايد: «وَ رِضوانٌ مِنَ اللَه أَكبَرٌ» يعني رضايت و خوشنودي خدا كه نصيب اين مؤمنان راستين مي‌شود از همه برتر و بزرگتر است، براستي هيچ‌كس نمي‌تواند آن لذت معنوي و احساس روحاني كه يك انسان به خاطر رضايت و خوشنودي خدا به او دست مي‌دهد توصيف كند و به گفته بعضي مفسران حتي گوشه‌اي از اين لذت روحاني از تمام بهشت و نعمت‌ها و مواهب گوناگون آن برتر و بالاتر است.[8] [9]
2. نظر خدا به آنها و نظر آنها به خدا:
يكي از باارزش‌ترين لذايذ معنوي آن است كه محبوب جامع كل كمالات به نظر لطف به انسان بنگرد و با او سخن بگويد ويعني با چشم دل او را ببيند و غرق درياي جمال او گردد، قرآن مي‌فرمايد: «وُجوهُ يَومَئذٍ ناضِره إلي رَبّها ناظِره»[10] چهره‌هايي كه در روز قيامت شاداب و مسرورند و به پروردگارشان مي‌نگرند، مؤمنان در روز قيامت از مشاهده جمال حق بهره‌مندند و از فيض لقاي آن محبوب بي‌نظير برخوردارند.
3. قرب الهي:
در آيات مختلفي از مقام قرب الهي كه ويژه مؤمنان پيشتاز است سخن به ميان آمده است. قرآن مي‌فرمايد: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ اولئك المقرّبون»[11] و پيشگامان پيشگام آنها مقربانند، سابقون پيشتازان در ايمان، عمل خير و صفات و احلاق انساني هستند و آنها اسوه و الگوي مردمند و به همين دليل مقربان درگاه خداوند بزرگند.
4. لقاءاللّه:
در آيات ديگري قرآن از لقاءاللّه سخن گفته يعني انسان به‌جايي مي‌رسد كه خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده مي‌كند و اين ديدار هم به خاطر انجام عمل صالح نصيب انسان مي‌شود قرآن مي‌فرمايد: «فَمَنْ كانَ يَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً»[12] پس هركس اميد لقاي پروردگارش را دارد بايد عمل صالح انجام دهد.
خداوند توفيق ايمان و عمل صالح و هم‌جواري با صالحان را در بهشت برين نصيب همه ما فرمايد. إن شاءاللّه
[1] . سوره ص، آيه 28.
[2] . سوره زمر، آيه 73 و سوره رعد، آيه 23.
[3] . سوره انعام، آيه 137 و سوره حجر، آيه 47.
[4] . سوره نساء، آيه 70 ـ 69.
[5] . سوره واقعه، آيه 26 ـ 25 و سوره نباء، آيه 35.
[6] . سوره رعد، آيه 35.
[7] . ر.ك: آيت اللّه مكارم شيرازي، پيام قرآن، جلد 6، ناشر: قم: مدرسه امام علي بن ابيطالب، چاپ چهارم، سال 1374، از صص 277 تا 305.
[8] . ر.ك: آيت اللّه مكارم شيرازي، تفيسير نمونه، جلد 8، صص 39 و 40، تهران: دار الكتاب الاسلاميه، چ 18، سال 1376.
[9] . در آيات ديگري هم رضوان الهي مطرح شده است مانند سوره توبه آيه 21، سوره آل عمران آيه 15، سوره مائده آيه 119، سوره فجر آيه 28.
[10] . سوره قيامت، آيه 22 و 23.
[11] . سوره واقعه، آيه 11 و آيات ديگر: سوره مطفّفين آيه 21 و 28، سوره واقعه آيه 88 و سوره آل عمران آيه 45.
[12] . سوره كهف، آيه 110.
www.andisheqom.com
