پرسش :
منظور از آيه «قل فلِلّه‌ِ الحجة البالغه» چيست و آيا به امام زمان (علیه السلام) مربوط مي‌شود؟ و آيا صلوات فرستادن هنگام تلاوت آيه، براي سلامتي آن حضرت جايز است؟
پاسخ :
آيه شريفه «قل فللله الحجه البالغه» دليلي است براي ابطال ادعاي مشركان و فرار از مسئوليت به بهانه جبر و مي‌فرمايد: بگو خداوند دلايل صحيح و روشن در زمينه توحيد و يگانگي خويش و همچنين احكام حلال و حرام اقامه كرده است هم به وسيله پيامبران خود و هم از طريق عقل، به طوري كه هيچ گونه عذري براي هيچ كس باقي نماند. بنابراين آنها هرگز نمي‌توانند ادعا كنند در اعمالشان مجبورند، زيرا در صورت اجبار، اقامه دليل و فرستادن پيامبران و تبليغ و دعوت آنان بيهوده بوده چرا كه اقامه برهان، دليل بر آزادي اراده است. در اصول كافي از امام كاظم(ع) نقل شده كه حضرت فرمودند: «ان‌ّاللهِ علي‌النّاس حجّتين‌ِ حُجه‌ٌ ظاهره‌ٌ و حجه‌ٌباطنه‌ٌ فامّا الظاهره‌ٌ فالرسل‌ُ والانبيأُ والائمه‌ُ و امّا الباطنه‌ُ فالعقول‌ُ» خداوند بر مردم دو حجّت دارد: حجّت آشكار و حجّت پنهان. حجّت آشكار، رسولان و انبيأ و امامانند و حجت باطني، عقول و افكار مي‌باشند. در امالي شيخ طوسي از امام صادق (ع) چنين نقل شده است كه از تفسير آيه فوق از آن حضرت سؤال كردند. حضرت فرمود: ان‌الله تعالي‌َ يقول للعبد يوم القيامه «عبدي اكنت عالماً» فَاِن‌ْ قال «نعم»، قال له «افلا عملت بما عملت؟» وأن قال «كنت جاهلاً» قال له «افلا تعلمت حتي تعمل» فيخمصه فتلك الحجّه البالغه. خداوند در روز رستاخيز به بنده خويش مي‌گويد: بنده من! آيا مي‌دانستي و گناه كردي؟ اگر بگويد: آري، مي‌فرمايد: چرا به آنچه مي‌دانستي عمل نكردي؟ و اگر بگويد: نمي‌دانستم، مي‌گويد: چرا ياد نگرفتي تا عمل كني؟ در اين موقع از پاسخ فرو مي‌ماند و اين است معني حجت بالغه(1).
ب) هر چند بر اساس روايتي كه نقل شد، ائمه اطهار (ع) از جمله حضرت مهدي (7) همانند انبيأ (ع) از حجّتهاي الهي بر مردم هستند، لكن ذكر صلوات هنگام تلاوت آيه شريفه مزبور اگر بر مبناي بودن دستوري در اين زمينه صورت پذيرد، بدعت به حساب مي‌آيد و بهتر است در صورت تمايل، ذكر صلوات به قصد جلب رضايت الهي و دريافت ثواب، صورت گيرد چه اينكه وجود دستوري از اوليأ دين در اين خصوص، روشن نيست.
پاورقي:
1. تفسير نورالثقلين، جلد 1، ص 776
eporsesh.com
آيه شريفه «قل فللله الحجه البالغه» دليلي است براي ابطال ادعاي مشركان و فرار از مسئوليت به بهانه جبر و مي‌فرمايد: بگو خداوند دلايل صحيح و روشن در زمينه توحيد و يگانگي خويش و همچنين احكام حلال و حرام اقامه كرده است هم به وسيله پيامبران خود و هم از طريق عقل، به طوري كه هيچ گونه عذري براي هيچ كس باقي نماند. بنابراين آنها هرگز نمي‌توانند ادعا كنند در اعمالشان مجبورند، زيرا در صورت اجبار، اقامه دليل و فرستادن پيامبران و تبليغ و دعوت آنان بيهوده بوده چرا كه اقامه برهان، دليل بر آزادي اراده است. در اصول كافي از امام كاظم(ع) نقل شده كه حضرت فرمودند: «ان‌ّاللهِ علي‌النّاس حجّتين‌ِ حُجه‌ٌ ظاهره‌ٌ و حجه‌ٌباطنه‌ٌ فامّا الظاهره‌ٌ فالرسل‌ُ والانبيأُ والائمه‌ُ و امّا الباطنه‌ُ فالعقول‌ُ» خداوند بر مردم دو حجّت دارد: حجّت آشكار و حجّت پنهان. حجّت آشكار، رسولان و انبيأ و امامانند و حجت باطني، عقول و افكار مي‌باشند. در امالي شيخ طوسي از امام صادق (ع) چنين نقل شده است كه از تفسير آيه فوق از آن حضرت سؤال كردند. حضرت فرمود: ان‌الله تعالي‌َ يقول للعبد يوم القيامه «عبدي اكنت عالماً» فَاِن‌ْ قال «نعم»، قال له «افلا عملت بما عملت؟» وأن قال «كنت جاهلاً» قال له «افلا تعلمت حتي تعمل» فيخمصه فتلك الحجّه البالغه. خداوند در روز رستاخيز به بنده خويش مي‌گويد: بنده من! آيا مي‌دانستي و گناه كردي؟ اگر بگويد: آري، مي‌فرمايد: چرا به آنچه مي‌دانستي عمل نكردي؟ و اگر بگويد: نمي‌دانستم، مي‌گويد: چرا ياد نگرفتي تا عمل كني؟ در اين موقع از پاسخ فرو مي‌ماند و اين است معني حجت بالغه(1).
ب) هر چند بر اساس روايتي كه نقل شد، ائمه اطهار (ع) از جمله حضرت مهدي (7) همانند انبيأ (ع) از حجّتهاي الهي بر مردم هستند، لكن ذكر صلوات هنگام تلاوت آيه شريفه مزبور اگر بر مبناي بودن دستوري در اين زمينه صورت پذيرد، بدعت به حساب مي‌آيد و بهتر است در صورت تمايل، ذكر صلوات به قصد جلب رضايت الهي و دريافت ثواب، صورت گيرد چه اينكه وجود دستوري از اوليأ دين در اين خصوص، روشن نيست.
پاورقي:
1. تفسير نورالثقلين، جلد 1، ص 776
eporsesh.com
