پرسش :
چه چيز باعث شده كه قوانين قرآن از جامعيت و گستردگي برخوردار باشد؟
پاسخ :
با اينكه قرآن مجيد در محيطي نازل شد كه از جهات مختلف بسته بود، ارتباط محدودي با جهان خارج از جزيره داشت و مسأله قوميت و نژاد و زندگي قبيلگي بر همه چيز آن حاكم بود، محصول چنين محيطي طبعاً بايد رنگ قوميت عربي، بلكه رنگ قبيلگي داشته باشد، ولي جالب اينكه قوانين قرآن به هيچ وجه چنين رنگي را ندارد و حتي يك بار خطاب «يا اَيُّهَا الْعَرَبُ» در قرآن ديده نمي شود.
همه جا سخن از عموم انسانها است، خطابها به شكل ـ يا بَني آدَمَ [اي فرزندان آدم] و يا اَيُّهَا النّاسُ [اي مردم] و يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا [اي كساني كه ايمان آوردهايد] و يا عِبادي [اي بندگان من] و يا ايُّها الْاِنْسانُ [اي انسان] ـ به اين ترتيب مخاطبين قرآن همه جهانيان و قوانين آن ناظر به همه انسانها است.
آيه «وَما اَرْسَلْناكَ اِلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ» انبياء/ 107 [تو را جز رحمت براي جهانيان نفرستاديم] و آيه «تَبارَكَ الَّذي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلي عَبْدِه ليَكُونَ لِلْعالَمينَ نَذيراً» فرقان/ 1 [جاويد و پربركت است خداوندي كه قرآن را بر بنده اش نازل كرد تا جهانيان را هشدار دهد] و آيه «اِنْ هُوَ اِلاّ ذِكْرٌ لِلْعالُمينَ» يوسف/ 104 [اين فقط تذكري است براي جهانيان] و مانند آن، گواه ديگري بر اين مدعا است.
قرآن امتيازات نژادي را ـ در آن محيط نژاد پرست ـ به كلي حذف كرده است و با منطق زيباي «شما همه فرزندان آدميد و از يك پدر و مادر آفريده شده ايد» بنابراين همه برادر هستيد و متعلق به يك خانواده، پيوند همه انسانها را در سر حد اخوت حفظ مي كند، مي گويد
«يا اَيُّهَا النّاسُ اِنّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَاُنْثي وَجَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَقَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ اَتْقيكُمْ» حجرات/ 13
[اي مردم! ما همه شما را از يك پدر و مادر آفريديم، و شما را شعبه ها و فِرَق مختلف قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد (ولي بدانيد هيچ يك از اينها ملاك شخصيت و افتخار شما نيست) و گرامي ترين شما نزد پروردگار باتقواترين شما است.]
اينها همه از يك سو و از سوي ديگر جامعيت اين قوانين به گونه اي است كه سراسر زندگي انسانها را در بر مي گيرد، از مهمترين مسائل اعتقادي گرفته (توحيد) تا ساده ترين مسائل اخلاقي و اجتماعي (مانند پاسخ دادن به سلام و هر گونه تحيت و خوش آمدگويي، مثلاً در يك جا مي فرمايد «وَاِذا حُيّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِاَحْسَنَ مِنْها اَوْرَدُّوها اِنَّ اللهَ كانَ عَلي كُلِّ شَيْءٍ حَسيباً» نساء/ 86 [هنگامي كه كسي با شما تحيت و خوش آمد مي گويد، پاسخ او را به گونه اي بهتر بدهيد، يا لااقل به همان گونه پاسخ گوييد خداوند حساب همه چيز را دارد.]
eporsesh.com
با اينكه قرآن مجيد در محيطي نازل شد كه از جهات مختلف بسته بود، ارتباط محدودي با جهان خارج از جزيره داشت و مسأله قوميت و نژاد و زندگي قبيلگي بر همه چيز آن حاكم بود، محصول چنين محيطي طبعاً بايد رنگ قوميت عربي، بلكه رنگ قبيلگي داشته باشد، ولي جالب اينكه قوانين قرآن به هيچ وجه چنين رنگي را ندارد و حتي يك بار خطاب «يا اَيُّهَا الْعَرَبُ» در قرآن ديده نمي شود.
همه جا سخن از عموم انسانها است، خطابها به شكل ـ يا بَني آدَمَ [اي فرزندان آدم] و يا اَيُّهَا النّاسُ [اي مردم] و يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا [اي كساني كه ايمان آوردهايد] و يا عِبادي [اي بندگان من] و يا ايُّها الْاِنْسانُ [اي انسان] ـ به اين ترتيب مخاطبين قرآن همه جهانيان و قوانين آن ناظر به همه انسانها است.
آيه «وَما اَرْسَلْناكَ اِلاّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ» انبياء/ 107 [تو را جز رحمت براي جهانيان نفرستاديم] و آيه «تَبارَكَ الَّذي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلي عَبْدِه ليَكُونَ لِلْعالَمينَ نَذيراً» فرقان/ 1 [جاويد و پربركت است خداوندي كه قرآن را بر بنده اش نازل كرد تا جهانيان را هشدار دهد] و آيه «اِنْ هُوَ اِلاّ ذِكْرٌ لِلْعالُمينَ» يوسف/ 104 [اين فقط تذكري است براي جهانيان] و مانند آن، گواه ديگري بر اين مدعا است.
قرآن امتيازات نژادي را ـ در آن محيط نژاد پرست ـ به كلي حذف كرده است و با منطق زيباي «شما همه فرزندان آدميد و از يك پدر و مادر آفريده شده ايد» بنابراين همه برادر هستيد و متعلق به يك خانواده، پيوند همه انسانها را در سر حد اخوت حفظ مي كند، مي گويد
«يا اَيُّهَا النّاسُ اِنّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَاُنْثي وَجَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَقَبائِلَ لِتَعارَفُوا اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ اَتْقيكُمْ» حجرات/ 13
[اي مردم! ما همه شما را از يك پدر و مادر آفريديم، و شما را شعبه ها و فِرَق مختلف قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد (ولي بدانيد هيچ يك از اينها ملاك شخصيت و افتخار شما نيست) و گرامي ترين شما نزد پروردگار باتقواترين شما است.]
اينها همه از يك سو و از سوي ديگر جامعيت اين قوانين به گونه اي است كه سراسر زندگي انسانها را در بر مي گيرد، از مهمترين مسائل اعتقادي گرفته (توحيد) تا ساده ترين مسائل اخلاقي و اجتماعي (مانند پاسخ دادن به سلام و هر گونه تحيت و خوش آمدگويي، مثلاً در يك جا مي فرمايد «وَاِذا حُيّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِاَحْسَنَ مِنْها اَوْرَدُّوها اِنَّ اللهَ كانَ عَلي كُلِّ شَيْءٍ حَسيباً» نساء/ 86 [هنگامي كه كسي با شما تحيت و خوش آمد مي گويد، پاسخ او را به گونه اي بهتر بدهيد، يا لااقل به همان گونه پاسخ گوييد خداوند حساب همه چيز را دارد.]
eporsesh.com
