پرسش :
ديدگاه قرآن درباره نظر جاذبه عمومی چيست؟
پاسخ :
در آيه دوم سوره رعد مي خوانيم «اللهُ الَّذي رَفَعَ السَّمواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها ثُمَّ اسْتَوي عَلَي الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ» [خدا همان كسي است كه آسمان را ـ بدون ستوني كه قابل رؤيت باشد ـ آفريد، سپس بر عرش استيلا يافت و زمام تدبير جهان را به دست گرفت و خورشيد و ماه را مسخر ساخت.]
قابل توجه اينكه قرآن نمي گويد آسمان بي ستون است، بلكه مي گويد «بدون ستوني است كه آن را مشاهده كنيد، و قابل رؤيت باشد» اين تعبير به خوبي مي رساند كه ستون مرئي وجود ندارد، بلكه ستوني نامرئي، آسمانها را به پا داشته است.
در حديثي از امام «علي بن موسي الرضا»(علیه السلام) مي خوانيم كه يكي از يارانش به نام «حسين بن خالد» سؤال مي كند اينكه خداوند فرموده «وَالسَّماءِ ذاتِ الحُبُكِ» ذاريات/ 7 [سوگند به آسمان كه داراي راهها است يعني چه؟]، فرمودند: اين آسمان راههايي به سوي زمين دارد، راوي عرض كرد چگونه مي تواند آسمان راه ارتباطي با زمين داشته باشد، در حالي كه خداوند مي فرمايد آسمانها بي ستون است؟
امام رضا(علیه السلام) فرمودند: «سُبْحانَ اللهِ اَلَيْسَ اللهُ يَقُولُ «بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها» قٌلْتُ بَلي فَقالَ ثَمَّ عَمَدٌ وَلكِنْ لاتَرَوْنَها» (تفسير برهان 2/278) عجيب است آيا خداوند نمي فرمايد بدون ستوي كه قابل مشاهده شما باشد؟ عرض كردم آري امام فرمود پس در آنجا ستونهايي هست ولي شما آن را نمي بينيد.
آيا توجيه و تفسيري براي اين سخن، غير از ستوني كه ما امروز نام آن را «توازن قوه جاذبه و دافعه» مي ناميم، وجود دارد؟
توضيح اينكه در زمان نزول آيات قرآن، تنها فريضه اي كه بر افكار دانشمندان آن عصر، و قرنها بعد از آن و قبل از آن، حاكم بود فرضيه هيأت «بطلميوس» بود كه با تمام قدرت بر محافل علمي جهان حكومت مي كرد و طبق آن، آسمانها به صورت كراتي تو در تو همانند طبقات پياز روي هم قرار داشت، و زمين در مركز آنها بود، و طبعاً هر آسماني متكي به آسمان ديگر بود، ولي بعد از حدود هزار سال از نزول قرآن، بطلان اين عقيده با دلايل قطعي ثابت شد، و نظريه افلاك پوست پيازي به كلي كنار رفت، و اين معني مسلم شد كه هر يك از كرات آسماني در مدار و جايگاه خود معلق و ثابت است هر چند مجموعه ها و منظومه ها داراي حركتند، و تنها چيزي كه آنها را در جاي خود نگه مي دارد، همان تعادل قوه جاذبه و دافعه است، قوه جاذبه ـ كه مي گويد هر دو جسمي، يكديگر را به نسبت مستقيم جرمها و به نسبت معكوس مجذور فاصله ها جذب مي كنند ـ سبب مي شود كه همه كرات آسماني با سرعت به سوي هم حركت كنند، و در مركز واحدي جمع شوند، ولي حركت دوراني كه در سيارات و يا منظومه ها وجود دارد، سبب مي شود كه اين كرات و منظومه ها، به سرعت از هم دور شوند، حال اگر قوه جاذبه دقيقاً با قوه دافعه مساوي باشد، نه ذره اي كمتر و نه ذره اي بيشتر، در اين صورت ستون نيرومند نامرئي به وجود مي آيد كه آنها را در جاي خود ثابت نگه مي دارد، همان گونه كه كره زمين ما ميليونها سال است در مدار معيني بر گرد خورشيد حركت مي كنند، نه جذب آن مي شود و نه از دور مي گردد، و اين از نشانه هاي عظمت خدا، و از نشانه هاي اعجاز قرآن است.
eporsesh.com
در آيه دوم سوره رعد مي خوانيم «اللهُ الَّذي رَفَعَ السَّمواتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها ثُمَّ اسْتَوي عَلَي الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ» [خدا همان كسي است كه آسمان را ـ بدون ستوني كه قابل رؤيت باشد ـ آفريد، سپس بر عرش استيلا يافت و زمام تدبير جهان را به دست گرفت و خورشيد و ماه را مسخر ساخت.]
قابل توجه اينكه قرآن نمي گويد آسمان بي ستون است، بلكه مي گويد «بدون ستوني است كه آن را مشاهده كنيد، و قابل رؤيت باشد» اين تعبير به خوبي مي رساند كه ستون مرئي وجود ندارد، بلكه ستوني نامرئي، آسمانها را به پا داشته است.
در حديثي از امام «علي بن موسي الرضا»(علیه السلام) مي خوانيم كه يكي از يارانش به نام «حسين بن خالد» سؤال مي كند اينكه خداوند فرموده «وَالسَّماءِ ذاتِ الحُبُكِ» ذاريات/ 7 [سوگند به آسمان كه داراي راهها است يعني چه؟]، فرمودند: اين آسمان راههايي به سوي زمين دارد، راوي عرض كرد چگونه مي تواند آسمان راه ارتباطي با زمين داشته باشد، در حالي كه خداوند مي فرمايد آسمانها بي ستون است؟
امام رضا(علیه السلام) فرمودند: «سُبْحانَ اللهِ اَلَيْسَ اللهُ يَقُولُ «بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها» قٌلْتُ بَلي فَقالَ ثَمَّ عَمَدٌ وَلكِنْ لاتَرَوْنَها» (تفسير برهان 2/278) عجيب است آيا خداوند نمي فرمايد بدون ستوي كه قابل مشاهده شما باشد؟ عرض كردم آري امام فرمود پس در آنجا ستونهايي هست ولي شما آن را نمي بينيد.
آيا توجيه و تفسيري براي اين سخن، غير از ستوني كه ما امروز نام آن را «توازن قوه جاذبه و دافعه» مي ناميم، وجود دارد؟
توضيح اينكه در زمان نزول آيات قرآن، تنها فريضه اي كه بر افكار دانشمندان آن عصر، و قرنها بعد از آن و قبل از آن، حاكم بود فرضيه هيأت «بطلميوس» بود كه با تمام قدرت بر محافل علمي جهان حكومت مي كرد و طبق آن، آسمانها به صورت كراتي تو در تو همانند طبقات پياز روي هم قرار داشت، و زمين در مركز آنها بود، و طبعاً هر آسماني متكي به آسمان ديگر بود، ولي بعد از حدود هزار سال از نزول قرآن، بطلان اين عقيده با دلايل قطعي ثابت شد، و نظريه افلاك پوست پيازي به كلي كنار رفت، و اين معني مسلم شد كه هر يك از كرات آسماني در مدار و جايگاه خود معلق و ثابت است هر چند مجموعه ها و منظومه ها داراي حركتند، و تنها چيزي كه آنها را در جاي خود نگه مي دارد، همان تعادل قوه جاذبه و دافعه است، قوه جاذبه ـ كه مي گويد هر دو جسمي، يكديگر را به نسبت مستقيم جرمها و به نسبت معكوس مجذور فاصله ها جذب مي كنند ـ سبب مي شود كه همه كرات آسماني با سرعت به سوي هم حركت كنند، و در مركز واحدي جمع شوند، ولي حركت دوراني كه در سيارات و يا منظومه ها وجود دارد، سبب مي شود كه اين كرات و منظومه ها، به سرعت از هم دور شوند، حال اگر قوه جاذبه دقيقاً با قوه دافعه مساوي باشد، نه ذره اي كمتر و نه ذره اي بيشتر، در اين صورت ستون نيرومند نامرئي به وجود مي آيد كه آنها را در جاي خود ثابت نگه مي دارد، همان گونه كه كره زمين ما ميليونها سال است در مدار معيني بر گرد خورشيد حركت مي كنند، نه جذب آن مي شود و نه از دور مي گردد، و اين از نشانه هاي عظمت خدا، و از نشانه هاي اعجاز قرآن است.
eporsesh.com
