پرسش :
شبهه: براساس آيه شريفه " لِلذَّكَرِ مِثْل‌ُ حَظِّ الاَْنثَيَيْن" سهم مرد در ارث، دو برابر سهم زن است، آيا اين حكم نوعي تبعيض، در حقوق زنان نسبت به مردان نيست، توضيح دهيد؟
پاسخ :
براي روشن شدن قضيه ارث زن، و اين كه اسلام اجحافي نكرده، بايد نكاتي را مد نظر داشت: نظام حقوقي هر ملتي، براساس تفكر، عقيده و فرهنگ همان ملت، شكل مي‌گيرد و براي اصلاح و دست كاري در روساخت‌ها و ظواهر، بايد به مباني و زيرساخت‌ها، توجه داشت و نظام حقوقي مبتني بر مجموعه نظام فكري و عقيدتي و فرهنگي، بنا كرد.
اسلام، تأكيد دارد بر حيات تعقلي در اجتماع و دوري از زندگي احساسي و دور از منطق، لذا اساس و زيربناي احكام اسلام، بر همين نكته نهاده شده است كه واقعيت‌هاي موجود را در نظر مي‌گيرد نه خواست و ميل‌هاي زودگذر و احساسات را و لذا احكام اسلام، بر خلاف احكام جوامع عرفي، از ثبات و دوام برخوردار است.
بنابراين، اين كه اسلام، سهم ارث مرد را دو برابر زن قرار داده است، به خاطر برتري مرد، در اداره عقلاني جامعه، بر زن است، كه دو سوم ثروت دنيا را در اختيار تعقل و يك ثلث آن را، در اختيار احساس قرار داده است، كه جامعه به صلاح برسد.
علاوه بر آن، انفاق لازم و واجب بر عهده مرد است. كه حاصل اين نكات، امر جالبي است كه ملكيت 23 ثروت در دست مردان و 13 در دست زنان است امّا مصرف و استفاده 23 از آن زنان و 13 از آن مردان است، چون نفقه زن، بر مرد واجب است، تدبير 23 ثروت به دست مرد است و استفاده 23 از زن و اين بيان كننده آن است كه اجحاف در حق زنان، نشده است و فقط مديريت سرمايه، در دست مردان است.(تفسير الميزان، علامه طباطبائي، ج 4، ص 215، جامعه مدرسين.)
اين سؤال، در روايات ما، از ائمه معصومين نيز، پرسيده شده است. از امام عسكري، سؤال شد;
ما بال المرأة المسكينه الضعيفه تاخذ مسلماً واحداً و يا خذ الرجل مسلمين، فقال: ان المرأة ليس عليها جهاد ولانفقه ولاعليها ولاعليها معقله، انما ذلك علي الرجال;(وسايل الشيعه، ج 26، ص 94.)
چرا زن يك سهم دارد و مرد دو سهم؟ امام فرمود: چون زن جهاد و نفقه واجب ندارد و اين تكاليف بر عهده مردان است. حق و تكليف دوروي يك سكه‌اند، هركس تكليفش بيشتر باشد از حقوق بيشتري برخوردار است (من له الغنم فعليه الغرم)
يا از امام رضا چنين نكته‌اي، سؤال شد، فرمود:
لان المرأة اذا تزوّجت، اخذت، والرجل يعطي ولذلك وفّر علي الرجال.(همان، ص 95.)
هنگام ازدواج، زن اموالي را مي‌گيرد و مرد (نفقه) مي‌دهد، به خاطر همين، سهم مردان بيشتر شده است.
و امام صادق‌فرمود: به علت اين كه زن، مهريه مي‌گيرد، سهم ارثش، كمتر است.(همان.)
لذا، با ملاحظه مجموعه اين مطالب، چنين استفاده مي‌شود كه: اوّلاً به خاطر مديريت عقلاني سرمايه، تدبير بيشتر اموال، به دست مردان، افتاده كه غالباً از زنان در تعقل، قوي‌تراند. گرچه، استفاده زنان چنان كه توضيح داده شد از سرمايه، بيشتر است. ثانياً: بهره‌وري و حق ناظر به تكاليفي است كه بر عهده انسان، قرار مي‌گيرد و از آن جا كه، مرد تكليف مالي نسبت به خانواده و زن، دارد. لذا از حقوق بيشتري، بهره‌مند است و اين، عين عدالت است نه اجحاف!
eporsesh.com
براي روشن شدن قضيه ارث زن، و اين كه اسلام اجحافي نكرده، بايد نكاتي را مد نظر داشت: نظام حقوقي هر ملتي، براساس تفكر، عقيده و فرهنگ همان ملت، شكل مي‌گيرد و براي اصلاح و دست كاري در روساخت‌ها و ظواهر، بايد به مباني و زيرساخت‌ها، توجه داشت و نظام حقوقي مبتني بر مجموعه نظام فكري و عقيدتي و فرهنگي، بنا كرد.
اسلام، تأكيد دارد بر حيات تعقلي در اجتماع و دوري از زندگي احساسي و دور از منطق، لذا اساس و زيربناي احكام اسلام، بر همين نكته نهاده شده است كه واقعيت‌هاي موجود را در نظر مي‌گيرد نه خواست و ميل‌هاي زودگذر و احساسات را و لذا احكام اسلام، بر خلاف احكام جوامع عرفي، از ثبات و دوام برخوردار است.
بنابراين، اين كه اسلام، سهم ارث مرد را دو برابر زن قرار داده است، به خاطر برتري مرد، در اداره عقلاني جامعه، بر زن است، كه دو سوم ثروت دنيا را در اختيار تعقل و يك ثلث آن را، در اختيار احساس قرار داده است، كه جامعه به صلاح برسد.
علاوه بر آن، انفاق لازم و واجب بر عهده مرد است. كه حاصل اين نكات، امر جالبي است كه ملكيت 23 ثروت در دست مردان و 13 در دست زنان است امّا مصرف و استفاده 23 از آن زنان و 13 از آن مردان است، چون نفقه زن، بر مرد واجب است، تدبير 23 ثروت به دست مرد است و استفاده 23 از زن و اين بيان كننده آن است كه اجحاف در حق زنان، نشده است و فقط مديريت سرمايه، در دست مردان است.(تفسير الميزان، علامه طباطبائي، ج 4، ص 215، جامعه مدرسين.)
اين سؤال، در روايات ما، از ائمه معصومين نيز، پرسيده شده است. از امام عسكري، سؤال شد;
ما بال المرأة المسكينه الضعيفه تاخذ مسلماً واحداً و يا خذ الرجل مسلمين، فقال: ان المرأة ليس عليها جهاد ولانفقه ولاعليها ولاعليها معقله، انما ذلك علي الرجال;(وسايل الشيعه، ج 26، ص 94.)
چرا زن يك سهم دارد و مرد دو سهم؟ امام فرمود: چون زن جهاد و نفقه واجب ندارد و اين تكاليف بر عهده مردان است. حق و تكليف دوروي يك سكه‌اند، هركس تكليفش بيشتر باشد از حقوق بيشتري برخوردار است (من له الغنم فعليه الغرم)
يا از امام رضا چنين نكته‌اي، سؤال شد، فرمود:
لان المرأة اذا تزوّجت، اخذت، والرجل يعطي ولذلك وفّر علي الرجال.(همان، ص 95.)
هنگام ازدواج، زن اموالي را مي‌گيرد و مرد (نفقه) مي‌دهد، به خاطر همين، سهم مردان بيشتر شده است.
و امام صادق‌فرمود: به علت اين كه زن، مهريه مي‌گيرد، سهم ارثش، كمتر است.(همان.)
لذا، با ملاحظه مجموعه اين مطالب، چنين استفاده مي‌شود كه: اوّلاً به خاطر مديريت عقلاني سرمايه، تدبير بيشتر اموال، به دست مردان، افتاده كه غالباً از زنان در تعقل، قوي‌تراند. گرچه، استفاده زنان چنان كه توضيح داده شد از سرمايه، بيشتر است. ثانياً: بهره‌وري و حق ناظر به تكاليفي است كه بر عهده انسان، قرار مي‌گيرد و از آن جا كه، مرد تكليف مالي نسبت به خانواده و زن، دارد. لذا از حقوق بيشتري، بهره‌مند است و اين، عين عدالت است نه اجحاف!
eporsesh.com
