پرسش :
چادر و جلباب قرآني كه حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در بيرون منزل و در مواجهه با نامحرم از آن استفاده كردهاند چه رنگي داشته است؟ آیا حکومت اسلامی میتواند در مراكز اداری خود، به عنوان مهم‌ترين مراكز الگوسازی، چادر مشكي را به عنوان حجاب برتر و يكي از ملاک های گزينش زنان مورد توجه قرار دهد يا خير؟
پاسخ :
قرآن به زبان عربي مبين نازل شده است و براي عرب زبانان قابل فهم بوده است؛ بنابراين، بايد بررسي نمود كه زنان صدر اسلام، كه نخستين مخاطبان آيه‌ي جلباب بودهاند، از واژه‌ي جلباب چه برداشتي داشته‌اند و تبادر و سبقت ذهني آنها از آن چه بوده است. در كتاب سنن ابي داود از امّ سلمه، همسر گرامي پيامبر اكرم(ص) قضيهاي نقل شده است كه مبين تبادر ذهني زنان عرب آن زمان است.
وقتي آيه‌ي جلباب «يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ»[1] نازل شد، زن‌هاي انصار از خانههايشان خارج شدند، درحالي كه پوششهاي مشكي داشتند؛ گويي كلاغ بالاي سر آنها نشسته است.[2]
در كتاب عون المعبود، شرح سنن ابي داود در توضيح قضيه‌ي ياد شده، آمده است:
چون پوششهايي كه زنان انصار به عنوان جلابيب از آن استفاده كرده بودند داراي رنگ مشكي بوده است، آنان به كلاغ كه رنگ آن مشكي است تشبيه شده‌اند.[3]
بعضي از تفاسير مهم، مانند تفسير الدر المنثور سيوطي، روح المعاني و تفسير الميزان نيز در ذيل آيه‌ي جلباب جريان تاريخي فوق را نقل كردهاند. علاوه بر شاهد تاريخي مذكور، كه سكوت پيامبر اكرم(ص) در مقابل رنگ مشكي پوشش زنان انصار، نيز دليل بر تقرير و تأييد آن است، شواهد لغوي فراواني نيز براي اثبات اين مدعا وجود دارد كه اساساً در ريشه‌ي لغوي جلباب رنگ مشكي اخذ شده است؛ زيرا جلباب در لغت از ريشه‌ي جُلب است و يكي از معاني جُلب در بسياري از كتابهاي لغوي معتبر، تيرگي و سياهي است[4]؛ مثلاً جُلب الليل به معناي سياهي شب آمده است. ابن منظور، صاحب كتاب لغت معتبر لسان العرب، پس از نقل شعري كه بخشي از آن «و جُلب الليل يطرده النهار» است تصريح نموده كه گوينده‌ي شعر از جُلب، سواد و سياهي را اراده كرده است.[5]
علاوه بر اين، در بعضي از كتابهاي لغوي معتبر، شواهدي از زبان عربي نقل شده، كه جُلب در آنها به معناي تيرگي و سياهي به كار رفته است؛[6] همچنين در برخي از كتاب‌هايي كه درباره‌ي انواع لباسهاي اسلامي نوشته شده‌اند، جلباب به پوشش گستردهي مشكي كه زن روي لباسهاي ديگر ميپوشد معنا شده است.[7]
از مجموع شواهد لغوي، تفسيري و تاريخي مذكور، به روشني استفاده ميشود كه رنگ جلباب و چادر زنان عرب هنگام نزول آيه‌ي شريفه، مشكي بوده است؛ بنابراين، ميتوان گفت كه چادر مشكي منشأ و ريشه‌ي قرآني دارد.
حال كه ثابت شد چادر مشكي ريشه‌ي قرآني و اسلامي دارد، پرسش مهم اين است كه آيا حكومت اسلامي ـ كه فلسفه‌ي وجودي آن اجراي احكام قرآن است و براي تحقق احكام اسلام و قرآن اين همه شهيد و جانباز تقديم خدا و قرآن نموده است ـ ميتواند در مراكز اداري خود، به عنوان مهم‌ترين مراكز الگوسازي، چادر مشكي را به عنوان حجاب برتر و يكي از ملاكهاي گزينش زنان مورد توجه قرار دهد يا خير؟
پاسخ سؤال فوق مثبت است؛ زيرا پس از اثبات ريشه‌ي قرآني و اسلامي براي چادر مشكي، وظيفهي مسئولان يك حكومت قرآني و اسلامي است كه زمينه‌ي ترويج و تبليغ عملي آموزههاي قرآني و از جمله استفاده از چادر مشكي را در مراكز اداري خود فراهم نمايند؛ و حتي هنگام گزينش كارمندان زن، التزام عملي به حجاب قرآني و اسلامي را به عنوان يكي از ملاكهاي گزينش و ارزشيابي مورد توجه قرار دهند.
با توجه به آنچه ذكر شد پاسخ اين پرسش و شبهه كه «چرا چادر سياه در ادارات ملاك ارزشيابي است»،[8] روشن ميگردد.
پی نوشتها:
[1] . سوره‌ي احزاب (33)، آيه‌ي 59.
[2] . لمّا نزلت هذه الآية «يدنين عليهن من جلابيبهن» خرج نساء الانصار كأنّ علي رؤسهن الغربان من اكسية سود يلبسنها: سنن ابي داود، ج 2، ص 182.
[3] . عون المعبود، شرح سنن ابي داود، ج 11، ص 159.
[4] . به عنوان نمونه ر. ك: لسان العرب، القاموس المحيط، اقرب الموارد، منتهي الارب في لغة العرب، محيط المحيط، معجم الوسيط ذيل ريشه‌ي جلب.
[5] . لسان العرب، ذيل ريشه‌ي جلب.
[6] . العين خليل و تاج العروس زبيدي، ذيل ريشه‌ي جلب.
[7] . الجلباب: كساء اسود تلبسه المرأة فوق ثيابها، الخطيب العدناني، الملابس و الزينة في الاسلام، (في اسماء و انواع الملابس القديمه و الحديثه)، ص 190.
[8] . فاطمه خاتمي، روزنامهي ايران، شماره‌ي 1627، 2 مهرماه 79، ص 4.
منبع: حجابشناسي (چالشها و كاوشهاي جديد)، حسين مهديزاده، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه(1381).
قرآن به زبان عربي مبين نازل شده است و براي عرب زبانان قابل فهم بوده است؛ بنابراين، بايد بررسي نمود كه زنان صدر اسلام، كه نخستين مخاطبان آيه‌ي جلباب بودهاند، از واژه‌ي جلباب چه برداشتي داشته‌اند و تبادر و سبقت ذهني آنها از آن چه بوده است. در كتاب سنن ابي داود از امّ سلمه، همسر گرامي پيامبر اكرم(ص) قضيهاي نقل شده است كه مبين تبادر ذهني زنان عرب آن زمان است.
وقتي آيه‌ي جلباب «يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلاَبِيبِهِنَّ»[1] نازل شد، زن‌هاي انصار از خانههايشان خارج شدند، درحالي كه پوششهاي مشكي داشتند؛ گويي كلاغ بالاي سر آنها نشسته است.[2]
در كتاب عون المعبود، شرح سنن ابي داود در توضيح قضيه‌ي ياد شده، آمده است:
چون پوششهايي كه زنان انصار به عنوان جلابيب از آن استفاده كرده بودند داراي رنگ مشكي بوده است، آنان به كلاغ كه رنگ آن مشكي است تشبيه شده‌اند.[3]
بعضي از تفاسير مهم، مانند تفسير الدر المنثور سيوطي، روح المعاني و تفسير الميزان نيز در ذيل آيه‌ي جلباب جريان تاريخي فوق را نقل كردهاند. علاوه بر شاهد تاريخي مذكور، كه سكوت پيامبر اكرم(ص) در مقابل رنگ مشكي پوشش زنان انصار، نيز دليل بر تقرير و تأييد آن است، شواهد لغوي فراواني نيز براي اثبات اين مدعا وجود دارد كه اساساً در ريشه‌ي لغوي جلباب رنگ مشكي اخذ شده است؛ زيرا جلباب در لغت از ريشه‌ي جُلب است و يكي از معاني جُلب در بسياري از كتابهاي لغوي معتبر، تيرگي و سياهي است[4]؛ مثلاً جُلب الليل به معناي سياهي شب آمده است. ابن منظور، صاحب كتاب لغت معتبر لسان العرب، پس از نقل شعري كه بخشي از آن «و جُلب الليل يطرده النهار» است تصريح نموده كه گوينده‌ي شعر از جُلب، سواد و سياهي را اراده كرده است.[5]
علاوه بر اين، در بعضي از كتابهاي لغوي معتبر، شواهدي از زبان عربي نقل شده، كه جُلب در آنها به معناي تيرگي و سياهي به كار رفته است؛[6] همچنين در برخي از كتاب‌هايي كه درباره‌ي انواع لباسهاي اسلامي نوشته شده‌اند، جلباب به پوشش گستردهي مشكي كه زن روي لباسهاي ديگر ميپوشد معنا شده است.[7]
از مجموع شواهد لغوي، تفسيري و تاريخي مذكور، به روشني استفاده ميشود كه رنگ جلباب و چادر زنان عرب هنگام نزول آيه‌ي شريفه، مشكي بوده است؛ بنابراين، ميتوان گفت كه چادر مشكي منشأ و ريشه‌ي قرآني دارد.
حال كه ثابت شد چادر مشكي ريشه‌ي قرآني و اسلامي دارد، پرسش مهم اين است كه آيا حكومت اسلامي ـ كه فلسفه‌ي وجودي آن اجراي احكام قرآن است و براي تحقق احكام اسلام و قرآن اين همه شهيد و جانباز تقديم خدا و قرآن نموده است ـ ميتواند در مراكز اداري خود، به عنوان مهم‌ترين مراكز الگوسازي، چادر مشكي را به عنوان حجاب برتر و يكي از ملاكهاي گزينش زنان مورد توجه قرار دهد يا خير؟
پاسخ سؤال فوق مثبت است؛ زيرا پس از اثبات ريشه‌ي قرآني و اسلامي براي چادر مشكي، وظيفهي مسئولان يك حكومت قرآني و اسلامي است كه زمينه‌ي ترويج و تبليغ عملي آموزههاي قرآني و از جمله استفاده از چادر مشكي را در مراكز اداري خود فراهم نمايند؛ و حتي هنگام گزينش كارمندان زن، التزام عملي به حجاب قرآني و اسلامي را به عنوان يكي از ملاكهاي گزينش و ارزشيابي مورد توجه قرار دهند.
با توجه به آنچه ذكر شد پاسخ اين پرسش و شبهه كه «چرا چادر سياه در ادارات ملاك ارزشيابي است»،[8] روشن ميگردد.
پی نوشتها:
[1] . سوره‌ي احزاب (33)، آيه‌ي 59.
[2] . لمّا نزلت هذه الآية «يدنين عليهن من جلابيبهن» خرج نساء الانصار كأنّ علي رؤسهن الغربان من اكسية سود يلبسنها: سنن ابي داود، ج 2، ص 182.
[3] . عون المعبود، شرح سنن ابي داود، ج 11، ص 159.
[4] . به عنوان نمونه ر. ك: لسان العرب، القاموس المحيط، اقرب الموارد، منتهي الارب في لغة العرب، محيط المحيط، معجم الوسيط ذيل ريشه‌ي جلب.
[5] . لسان العرب، ذيل ريشه‌ي جلب.
[6] . العين خليل و تاج العروس زبيدي، ذيل ريشه‌ي جلب.
[7] . الجلباب: كساء اسود تلبسه المرأة فوق ثيابها، الخطيب العدناني، الملابس و الزينة في الاسلام، (في اسماء و انواع الملابس القديمه و الحديثه)، ص 190.
[8] . فاطمه خاتمي، روزنامهي ايران، شماره‌ي 1627، 2 مهرماه 79، ص 4.
منبع: حجابشناسي (چالشها و كاوشهاي جديد)، حسين مهديزاده، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه(1381).
