پرسش :
بهشت و جهنم در كجاي اين عالم قرار دارند؟ و آيا گنهكاران براي هميشه در جهنم ميمانند؟
پاسخ :
در مورد جايگاه بهشت و جهنم چند ديدگاه وجود دارد:
1- بهشت و جهنم اكنون موجودند، ولي نميدانيم جايشان كجا است، چون در قرآن و حديث جايگاه اين دو به طور قطعي بيان نگرديده است و غير از راه وَحْي راهي براي پي بردن به جاي بهشت و جهنم نداريم.(1)
2- بهشت در بالاي آسمانها و جهنم در طبقه هفتم زمين است. مرحوم علامه مجلسي ميفرمايد: "اين كه بهشت و دوزخ آفريده شدهاند، مورد قبول جمهور مسلمانان است، و اما اين كه جايگاه آنها كجا است، از روايات چنين استفاده ميشود كه بهشت بالاي آسمانهاي هفتگانه و دوزخ در طبقه هفتم زمين است".(2)
3- بهشت و جهنم دو جهان مستقل از جهان دنيا هستند و هر كدام براي خود احكام و قوانيني دارند. چون بهشت و دوزخ مستقل و جدا از آسمان و زمين است، پرسش از جايگاه اين دو غير صحيح است.(3) به ديگر سخن: بهشت و دوزخ از گونه جهان دنيا نيستند تا سؤال شود در كجاي دنيا قرار دارند. پس جايگاه دارند، اما نه در آسمان و زمين دنيا.
4- بهشت و جهنم درون دنيا قرار دارند و حجابهاي عالم دنيا مانع از مشاهده آنها ميشود، ولي اولياءاللَّه ميتوانند آنها را ببينند و پيامبر اسلام(ص) به هنگام معراج كه از هياهوي مردم جهان دور بود، با چشم ملكوتي خود توانست گوشهاي از بهشت را در جهان بالا و باطن اين عالم مشاهده كند، حتي براي اولياي خدا ممكن است در جذبههاي خاص معنوي روي زمين نيز گه گاه آنها را ببينند. چنان كه در كربلا هنگامي كه اصحاب و ياران امام حسين(ع) اعلام وفاداري كامل به حضرت كردند و از ترك ميدان كربلا و شكستن بيعت سرباز زدند، امام(ع) براي آنها دعاي خير كرد و پردهها را از جلوي چشمان آنان كنار زد و نعمتهاي بهشتي را كه خداوند به آنان بخشيده بود، با چشم خويش ديدند، و امام(ع) منازل و جايگاه شان را به آنها معرفي فرمود.(4)
به عبارت ديگر: بهشت و دوزخ، باطن اعمال خود ما است و هر عمل ما مانند دروغ و راست گويي، ظلم و عدالت و... صورت ظاهري و باطني دارد. خداوند در قرآن به همين معنا اشاره كرده، از خوردن مال يتيم به ظلم و جفا، به عنوان خوردن آتش ياد كرده كه باطن و تجسّم خوردن مال يتيم است "كساني كه اموال يتيمان را به ستم ميخورند، جز اين نيست كه شكمشان را از آتش ميانبارند و (در نتيجه) به آتش سوزان (جهنم) در خواهند آمد".(5) تمام عالم نيز صورت ظاهري و باطني دارد.
باطن اين اعمال بر ما مكشوف نيست و در قيامت براي همه مكشوف ميشود. خداوند در سوره "ق" به اين حقيقت اشاره كرده است: "اي انسان! تو از اين حقيقت غافل بودي و ما پردهها را از چشمان تو كنار زديم، پس امروز (قيامت) چشمان تو همچون آهن (تيز و بينا) شده است".(6)
گفته شده است كه بعضي از اولياءاللَّه در دنيا باطن و حقيقت انسانها را ميبينند. اما باقي ماندن گناهكاران در جهنم كه آيا هميشه در آن جا خواهند بود، بايد گفت كه خداوند عدهاي از گنه كاران را (كه ايمان به خدا داشته و دچار معصيت شدهاند) بعد از مدّتي عذاب شدن، (به اندازه گناهي كه انجام دادهاند) آزاد كرده و به بهشت باز ميگرداند.
هر كه را كه خداوند اراده كند از آتش (جهنم) نجاتش ميدهد. "و امّا كساني كه تيره بخت شدهاند، در آتش فرياد و نالهاي دارند تا آسمانها و زمينِ (آخرت) برجاست، در آن ماندگارند، مگر آنچه پروردگارت بخواهد، زير پروردگار تو همان كند كه خواهد".(7)
در آتش جهنم، كفّار و مشركان و قاتلان و دشمنانِ انبيا(ع) و امامان(ع) جاودان هستند. خداوند در قرآن ميفرمايد: "إنّ الّذين كفروا من أهل الكتاب والمشركين في نار جهنم خالدين فيها؛ كساني كه از اهل كتاب و مشركان كفر ورزيدند در آتش جهنم جاودانه خواهند بود".(8)
پي نوشتها:
1. جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج 9، ص 372، به نقل از شرح مقاصد، تفتازاني، ج 2، ص 220.
2. بحارالانوار، ج 8، ص 127، حديث 28.
3. جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج 9، ص 373.
4. ناصر مكارم شيرازي، پيام قرآن، ج 6، ص 341.
5. نساء (4) آيه 22.
6. ق (50)آيه 22.
7. هود (11) آيات 106 و 107.
8. البيّنه (98) آيه 6.
www.eporsesh.com
در مورد جايگاه بهشت و جهنم چند ديدگاه وجود دارد:
1- بهشت و جهنم اكنون موجودند، ولي نميدانيم جايشان كجا است، چون در قرآن و حديث جايگاه اين دو به طور قطعي بيان نگرديده است و غير از راه وَحْي راهي براي پي بردن به جاي بهشت و جهنم نداريم.(1)
2- بهشت در بالاي آسمانها و جهنم در طبقه هفتم زمين است. مرحوم علامه مجلسي ميفرمايد: "اين كه بهشت و دوزخ آفريده شدهاند، مورد قبول جمهور مسلمانان است، و اما اين كه جايگاه آنها كجا است، از روايات چنين استفاده ميشود كه بهشت بالاي آسمانهاي هفتگانه و دوزخ در طبقه هفتم زمين است".(2)
3- بهشت و جهنم دو جهان مستقل از جهان دنيا هستند و هر كدام براي خود احكام و قوانيني دارند. چون بهشت و دوزخ مستقل و جدا از آسمان و زمين است، پرسش از جايگاه اين دو غير صحيح است.(3) به ديگر سخن: بهشت و دوزخ از گونه جهان دنيا نيستند تا سؤال شود در كجاي دنيا قرار دارند. پس جايگاه دارند، اما نه در آسمان و زمين دنيا.
4- بهشت و جهنم درون دنيا قرار دارند و حجابهاي عالم دنيا مانع از مشاهده آنها ميشود، ولي اولياءاللَّه ميتوانند آنها را ببينند و پيامبر اسلام(ص) به هنگام معراج كه از هياهوي مردم جهان دور بود، با چشم ملكوتي خود توانست گوشهاي از بهشت را در جهان بالا و باطن اين عالم مشاهده كند، حتي براي اولياي خدا ممكن است در جذبههاي خاص معنوي روي زمين نيز گه گاه آنها را ببينند. چنان كه در كربلا هنگامي كه اصحاب و ياران امام حسين(ع) اعلام وفاداري كامل به حضرت كردند و از ترك ميدان كربلا و شكستن بيعت سرباز زدند، امام(ع) براي آنها دعاي خير كرد و پردهها را از جلوي چشمان آنان كنار زد و نعمتهاي بهشتي را كه خداوند به آنان بخشيده بود، با چشم خويش ديدند، و امام(ع) منازل و جايگاه شان را به آنها معرفي فرمود.(4)
به عبارت ديگر: بهشت و دوزخ، باطن اعمال خود ما است و هر عمل ما مانند دروغ و راست گويي، ظلم و عدالت و... صورت ظاهري و باطني دارد. خداوند در قرآن به همين معنا اشاره كرده، از خوردن مال يتيم به ظلم و جفا، به عنوان خوردن آتش ياد كرده كه باطن و تجسّم خوردن مال يتيم است "كساني كه اموال يتيمان را به ستم ميخورند، جز اين نيست كه شكمشان را از آتش ميانبارند و (در نتيجه) به آتش سوزان (جهنم) در خواهند آمد".(5) تمام عالم نيز صورت ظاهري و باطني دارد.
باطن اين اعمال بر ما مكشوف نيست و در قيامت براي همه مكشوف ميشود. خداوند در سوره "ق" به اين حقيقت اشاره كرده است: "اي انسان! تو از اين حقيقت غافل بودي و ما پردهها را از چشمان تو كنار زديم، پس امروز (قيامت) چشمان تو همچون آهن (تيز و بينا) شده است".(6)
گفته شده است كه بعضي از اولياءاللَّه در دنيا باطن و حقيقت انسانها را ميبينند. اما باقي ماندن گناهكاران در جهنم كه آيا هميشه در آن جا خواهند بود، بايد گفت كه خداوند عدهاي از گنه كاران را (كه ايمان به خدا داشته و دچار معصيت شدهاند) بعد از مدّتي عذاب شدن، (به اندازه گناهي كه انجام دادهاند) آزاد كرده و به بهشت باز ميگرداند.
هر كه را كه خداوند اراده كند از آتش (جهنم) نجاتش ميدهد. "و امّا كساني كه تيره بخت شدهاند، در آتش فرياد و نالهاي دارند تا آسمانها و زمينِ (آخرت) برجاست، در آن ماندگارند، مگر آنچه پروردگارت بخواهد، زير پروردگار تو همان كند كه خواهد".(7)
در آتش جهنم، كفّار و مشركان و قاتلان و دشمنانِ انبيا(ع) و امامان(ع) جاودان هستند. خداوند در قرآن ميفرمايد: "إنّ الّذين كفروا من أهل الكتاب والمشركين في نار جهنم خالدين فيها؛ كساني كه از اهل كتاب و مشركان كفر ورزيدند در آتش جهنم جاودانه خواهند بود".(8)
پي نوشتها:
1. جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج 9، ص 372، به نقل از شرح مقاصد، تفتازاني، ج 2، ص 220.
2. بحارالانوار، ج 8، ص 127، حديث 28.
3. جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج 9، ص 373.
4. ناصر مكارم شيرازي، پيام قرآن، ج 6، ص 341.
5. نساء (4) آيه 22.
6. ق (50)آيه 22.
7. هود (11) آيات 106 و 107.
8. البيّنه (98) آيه 6.
www.eporsesh.com
.jpg "نحوه برخورد و رفتار امام رضا علیه السلام با مردم چگونه بوده است؟")
