پرسش :
در تهذیب نفس به یک استاد احتیاج دارم چه کسی می تواند به عنوان بهترین استاد مرا یاری و راهنمایی کند؟
پاسخ :
نقش استاد در سیر و سلوک بسیار تعیین کننده است و عرفا به آن تأکید فراوان کرده اند. بدون داشتن استاد، قدم نهادن در مسیر سلوک می تواند آفت هایی برای انسان داشته باشد که گاهی جبرانناپذیر است. مانند وارد آوردن فشار بیش از حد بر خود و خروج از تعادل روحی و روانی بر اثر ریاضت های شدید و غلبه اوهام بر ذهن انسان یا گرفتار شدن در دام کبر و عجب و یا عدم تشخیص القاءات شیطانی از الهامات غیبی و آفات و مفاسد دیگر که هر یک از آنها برای سقوط معنوی انسان کافی است.
البته در سیر و سلوک کار اصلی را خود سالک انجام می دهد اما استاد نقش یک راهنمای با تجربه را دارد که از این راه آگاهی دارد و از خطرات و خصوصیات آن مطلع است و وسیله حرکت را به خوبی می شناسد و آن را در اختیار سالک قرار می دهد. گاهی انسان سالک نیازمند ذکر خاصی است تا حالت ومقام معنوی خاصی در او ایجاد شود که استاد آن را تشخیص می دهد. همچنین مراقبت هایی که سالک باید انجام دهد که دارای مراتب مختلف است تشخیص آن با استاد است. اگر مراقبه سالک بیش از توان روحی و معنوی او باشد نمی تواند دوام بیاورد و از ادامه راه منصرف خواهد شد. فوائد وجود استاد فراوان است و به همین اندازه اکتفا میشود.
البته این بدین معنا نیست که انسان بدون استاد نمی تواند به سعادت برسد، بلکه عمل به دستوراتی که به صورت کلی و عمومی در قرآن کریم و روایات آمده است و عمل خالصانه و تقوا داشتن و پاک بودن و وظیفه خود را به نحو شایسته انجام دادن و احترام به والدین همگی زمینه ساز سعادت انسان می باشند و کم نبوده اند بندگانی که از این راهها به قرب الهی رسیده اند و شایسته لطف ویژه خداوند گشته اند.
دسترسی به استاد سیر و سلوک از طریق کسانی میسر است که در این راه گام برداشته اند و اساتید این راه را می شناسند لذا پرسش از اهل سلوک و تحقیق از آنان می تواند استاد مناسب را برای انسان آشکار سازد. البته شناخت کامل استاد سلوک برای سالک میسر نیست زیرا شرایط استاد کامل طبق آنچه بزرگان این راه گفته اند بسیار نادر است و تشخیص آن هم از افق فهم افراد مبتدی خارج است. لذا تنها راه شناخت استاد سلوک، تأیید افراد سالک و شهرت خوب استاد در بین سالکین است و نیز تأییدی که استاد سلوک از استاد خود دارد و از طرف او اجازه راهنمایی سالکین یافته است. اما با این همه باید دقت نمود که استاد سیر و سلوک نباید سر سوزنی از دستورات شرع تخطی نماید که در این صورت نمی تواند به او اعتماد کرد.
برای اطلاع از شرایط استاد سلوک به کتاب سیر و سلوک علامه بحرالعلوم به همراه تعلیقه مرحوم علامه محمد حسین حسینی تهرانی مراجعه فرمایید.
و نکته مهم در این رابطه این است که کسانی که به اسم ارشاد و هدایت و داشتن منصب استادی در راه معنویت، جوانان را فریب داده و آنان را از مسیر حق منحرف کرده، در طول تاریخ اندک نبوده اند. کسانی که خود بویی از حقیقت و بندگی خداوند نبرده اند و قدمی در این راه برنداشته اند و با کتاب و سنت آشنایی ندارند و تنها به قصد منافع دنیوی و کسب شهرت و دکان باز کردن خود را استاد راه معرفی کرده و دلهای پاک و با صفا و خداجوی جوانانی را که به دنیال ندای فطرت خدایی در جستجوی حقیقت می باشند، منحرف نموده اند. بنابراین نمی توان به سادگی و بدون تحقیق کافی و اطمینان به کسی سرسپرد و او را به عنوان استاد انتخاب نمود.
پس در سیر و سلوک ملازمت به دستورات شرع مقدس اساس کار می باشد از آیه شریفه سوره عنکبوت استفاده می شود: هر کس در راه رسیدن به رضایت و خشنودی الهی تلاش کند، خداوند او را به راه های خود هدایت می نماید «والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا ان الله لمع المحسنین» و کسانی که در ما مجاهده کنند ما به سوی راه های خود هدایتشان می کنیم و خدا همواره با نیکوکاران است.
به فرموده علامه طباطبایی رحمت الله علیه: معیت با محسنین یعنی خدا یاریشان می کند. «مع» را به معیت رحمت و عنایت اگر تفسیر کنیم بهتر است چون وقتی رحمت و عنایت خداوند با محسنین باشد، نصرت و یاری او نیز با بندگان محسن او خواهد بود، چون او کمال عنایت را نسبت به مؤمنان دارد (تفسیر المیزان، ذیل آیه شریفه آخر سوره عنکبوت).
این که می فرماید بعد از مجاهده و تلاش، مؤمن مشمول هدایت الهی می شود اشاره به این است که خداوند اسباب و وسایل هدایت و به عبارتی سیر در طریق صراط مستقیم را برایش فراهم می نماید یکی از این وسایل، همان استاد و مرشد است که طبق وعده الهی نصیب تلاشگران خواهد شد.
قدم های نخستین این راه، عهد و پیمان و سپس مراقبت و محاسبه می باشد. وقتی از آیت الله بهجت رحمت الله علیه پرسیده شد استادی به ما معرفی کنید فرمودند: «به هر آنچه می دانید صحیح است عمل کنید اگر دیدید در سیرتان وقفه ای رخ داده است بدانید از دانسته های خود عدول نموده اید».
eporsesh.com
نقش استاد در سیر و سلوک بسیار تعیین کننده است و عرفا به آن تأکید فراوان کرده اند. بدون داشتن استاد، قدم نهادن در مسیر سلوک می تواند آفت هایی برای انسان داشته باشد که گاهی جبرانناپذیر است. مانند وارد آوردن فشار بیش از حد بر خود و خروج از تعادل روحی و روانی بر اثر ریاضت های شدید و غلبه اوهام بر ذهن انسان یا گرفتار شدن در دام کبر و عجب و یا عدم تشخیص القاءات شیطانی از الهامات غیبی و آفات و مفاسد دیگر که هر یک از آنها برای سقوط معنوی انسان کافی است.
البته در سیر و سلوک کار اصلی را خود سالک انجام می دهد اما استاد نقش یک راهنمای با تجربه را دارد که از این راه آگاهی دارد و از خطرات و خصوصیات آن مطلع است و وسیله حرکت را به خوبی می شناسد و آن را در اختیار سالک قرار می دهد. گاهی انسان سالک نیازمند ذکر خاصی است تا حالت ومقام معنوی خاصی در او ایجاد شود که استاد آن را تشخیص می دهد. همچنین مراقبت هایی که سالک باید انجام دهد که دارای مراتب مختلف است تشخیص آن با استاد است. اگر مراقبه سالک بیش از توان روحی و معنوی او باشد نمی تواند دوام بیاورد و از ادامه راه منصرف خواهد شد. فوائد وجود استاد فراوان است و به همین اندازه اکتفا میشود.
البته این بدین معنا نیست که انسان بدون استاد نمی تواند به سعادت برسد، بلکه عمل به دستوراتی که به صورت کلی و عمومی در قرآن کریم و روایات آمده است و عمل خالصانه و تقوا داشتن و پاک بودن و وظیفه خود را به نحو شایسته انجام دادن و احترام به والدین همگی زمینه ساز سعادت انسان می باشند و کم نبوده اند بندگانی که از این راهها به قرب الهی رسیده اند و شایسته لطف ویژه خداوند گشته اند.
دسترسی به استاد سیر و سلوک از طریق کسانی میسر است که در این راه گام برداشته اند و اساتید این راه را می شناسند لذا پرسش از اهل سلوک و تحقیق از آنان می تواند استاد مناسب را برای انسان آشکار سازد. البته شناخت کامل استاد سلوک برای سالک میسر نیست زیرا شرایط استاد کامل طبق آنچه بزرگان این راه گفته اند بسیار نادر است و تشخیص آن هم از افق فهم افراد مبتدی خارج است. لذا تنها راه شناخت استاد سلوک، تأیید افراد سالک و شهرت خوب استاد در بین سالکین است و نیز تأییدی که استاد سلوک از استاد خود دارد و از طرف او اجازه راهنمایی سالکین یافته است. اما با این همه باید دقت نمود که استاد سیر و سلوک نباید سر سوزنی از دستورات شرع تخطی نماید که در این صورت نمی تواند به او اعتماد کرد.
برای اطلاع از شرایط استاد سلوک به کتاب سیر و سلوک علامه بحرالعلوم به همراه تعلیقه مرحوم علامه محمد حسین حسینی تهرانی مراجعه فرمایید.
و نکته مهم در این رابطه این است که کسانی که به اسم ارشاد و هدایت و داشتن منصب استادی در راه معنویت، جوانان را فریب داده و آنان را از مسیر حق منحرف کرده، در طول تاریخ اندک نبوده اند. کسانی که خود بویی از حقیقت و بندگی خداوند نبرده اند و قدمی در این راه برنداشته اند و با کتاب و سنت آشنایی ندارند و تنها به قصد منافع دنیوی و کسب شهرت و دکان باز کردن خود را استاد راه معرفی کرده و دلهای پاک و با صفا و خداجوی جوانانی را که به دنیال ندای فطرت خدایی در جستجوی حقیقت می باشند، منحرف نموده اند. بنابراین نمی توان به سادگی و بدون تحقیق کافی و اطمینان به کسی سرسپرد و او را به عنوان استاد انتخاب نمود.
پس در سیر و سلوک ملازمت به دستورات شرع مقدس اساس کار می باشد از آیه شریفه سوره عنکبوت استفاده می شود: هر کس در راه رسیدن به رضایت و خشنودی الهی تلاش کند، خداوند او را به راه های خود هدایت می نماید «والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا ان الله لمع المحسنین» و کسانی که در ما مجاهده کنند ما به سوی راه های خود هدایتشان می کنیم و خدا همواره با نیکوکاران است.
به فرموده علامه طباطبایی رحمت الله علیه: معیت با محسنین یعنی خدا یاریشان می کند. «مع» را به معیت رحمت و عنایت اگر تفسیر کنیم بهتر است چون وقتی رحمت و عنایت خداوند با محسنین باشد، نصرت و یاری او نیز با بندگان محسن او خواهد بود، چون او کمال عنایت را نسبت به مؤمنان دارد (تفسیر المیزان، ذیل آیه شریفه آخر سوره عنکبوت).
این که می فرماید بعد از مجاهده و تلاش، مؤمن مشمول هدایت الهی می شود اشاره به این است که خداوند اسباب و وسایل هدایت و به عبارتی سیر در طریق صراط مستقیم را برایش فراهم می نماید یکی از این وسایل، همان استاد و مرشد است که طبق وعده الهی نصیب تلاشگران خواهد شد.
قدم های نخستین این راه، عهد و پیمان و سپس مراقبت و محاسبه می باشد. وقتی از آیت الله بهجت رحمت الله علیه پرسیده شد استادی به ما معرفی کنید فرمودند: «به هر آنچه می دانید صحیح است عمل کنید اگر دیدید در سیرتان وقفه ای رخ داده است بدانید از دانسته های خود عدول نموده اید».
eporsesh.com
