پرسش :

چرا در ایران به جنگ عراق و ایران، جنگ تحمیلی گفته می شود؟

پاسخ :
تجاوز عراق به ایران در شرایطی آغاز شد که ایران دوره انقلابی و بی‌ثباتی را طی می کرد. نظام سیاسی ایران هنوز تثبیت نشده بود و در داخل و خارج با چالش‌هایی روبه رو بود. از بعد داخلی، در رأس حکومت ایران اختلافات اساسی وجود داشت. نظام جمهوری اسلامی در گوشه و کنار کشور با گرایش‌های تجزیه‌طلبی روبه رو بود. ارتش ایران بنابر ضرورت انقلاب مورد تصفیه قرار گرفته بود و هیچ گونه آمادگی برای یک جنگ بیرون از مرزهای ایران را نداشت؛ ضمن اینکه در ذهن سران نظام نوپای جمهوری اسلامی،چنین فکری که خود را در بیرون از مرزها درگیر نمایند خطور نمی کرد. در بعد خارجی، ایران به دلیل تسخیر لانه جاسوسی در تاریخ 13/8/1358 به دست دانشجویان پیرو خط امام، تحریم تسلیحاتی شده بود و کارشناسان نظامی امریکا از ایران اخراج شده بودند. به دنبال آن روابط دیپلماتیک امریکا با ایران قطع شد. سپس محاصره اقتصادی ایران، حمله نظامی امریکا به طبس، و چندی بعد طراحی یکی دیگر از تهدیدهای امریکا را به شکل "کودتای نوژه" که قبل از اجرا، کشف و خنثی شد، شاهد هستیم. از سوی دیگر، به موازات چالشهای داخلی و خارجی ایران، تقویت رابطه بازرگانی عراق و امریکا (1/5/1359) و روند بهبودی مناسبات محور غرب و امریکا با عراق به ویژه ملاقات‌های رسمی مقامات بلندپایه امریکا، انگلیس و کشورهای منطقه با صدام و عناصر رسمی عراق را نظاره‌گر هستیم.
به این ترتیب ایران در موقعیتی نبود که آماده مواجهه با یک جنگ بزرگ باشد. در واقع صدام حسین، دیکتاتور حاکم بر عراق، با استفاده از چنین موقعیتی در روز 31/6/1359 به ایران حمله کرد و یک جنگ نابرابر را به ایران اسلامی تحمیل نمود. این جنگ را از آن جهت تحمیلی می‌خوانند که عراق در چنین اوضاعی با تجاوز همه جانبه به ایران، آن را آغاز کرد و در واقع ایران قربانی اهداف توسعه طلبانه و تجاوزگرانة عراق شده بود و بدون آمادگی قبلی به یک جنگ فراگیر و ناخواسته وارد شد. شکست‌های اولیه ایران نیز ناشی از عدم آمادگی ایران برای جنگ بود. ایران به طور غیرارادی وارد این جنگ شد اما دشمن ایران، با قصد و برنامه ریزی طولانی قبلی، این جنگ را به ایران تحمیل کرد تا به خواست‌های نامشروع خود دست یابد. بنابراین چون ایران نقشی در شروع جنگ نداشت و به طور ناخواسته به این جنگ کشیده شد، در ایران از این جنگ تحت عنوان" جنگ تحمیلی" یاد می شود.
منبع: جنگ ایران و عراق، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، فرهاد درویشی، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ