پرسش :

چرا اسلام، پول و ثروت اندوزى را نکوهش کرده است، حال آن که یکى از آرمان هاى هر انسانى، ثروتمند شدن و زیستن در آسایش به شمار مى رود؟

پاسخ :
ممکن است [پنداشته شود] که اسلام اساسا ثروت را مطرود [مى داند] و به عنوان یک امر پلید و دورانداختنى مى شناسد، این اشتباه بزرگى است. در اسلام، تولید، مبادله و مصرف مال و ثروت هیچ وقت تحقیر نشده است، بلکه به همه اینها تأکید و توصیه شده و براى آنها شرایط و موازین مقررّ [گشته] است. از نظر اسلام، ثروت هرگز دورافکندنى نیست، بلکه اسراف، تبذیر و تضییع آن، حرام قطعى است. اشتباه از آنجا ناشى شده که اسلام با قراردادن ثروت به عنوان هدف و اینکه انسان فداى ثروت شود، مخالف بوده و سخت مبارزه کرده است. به عبارت دیگر، پول پرستى و اینکه انسان، برده پول باشد یا پول را به خاطر خود پول و براى ذخیره کردن و اندوختن بخواهد [که نام این حالت حرص و آز است ]یا پول را فقط براى پرکردن شکم، عیّاشى، بى کارى و ولگردى بخواهد [که نام آن شهوت رانى است]، تنها اینها را محکوم کرده است. در این حالت، پول خواستن با پستى و محو شخصیت انسانى در پول و فقدان هرگونه شخصیت انسانى و شرافت معنوى توأم است. نقطه مقابل، این است که انسان، پول را به عنوان یک وسیله براى فعالیت و عمل و تسهیل و تولید بخواهد. در این صورت، پول تابع آن هدف کلى است که انسان، پول را براى آن هدف مى خواهد.
تشبیه ثروت و انسان به دریا و کشتى، از آن نظر که در یک وضع، او را غرق و در خود محو مى کند و شخصیت او را محو مى سازد و در صورت دیگر، نه تنها به شخصیت او ضربه نمى زند، [بلکه] تنها وسیله اى براى رسیدن به مقصد است، تشبیه فوق العاده خوبى است. آیه کریمه: «إِنَّ اْلإِنْسانَ لَیَطْغى أَنْ رَآهُ اسْتَغْنى»،1 نقش پول را در فاسد کردن شخصیت انسانى بیان مى کند. اسلام [به دلایل زیر] پول پرستى را محکوم کرده، نه پول و ثروت را:
الف) تولید ثروت: کشاورزى، دامدارى و صنعت توصیه شده است.
ب) مبادله ثروت: به تجارت و داد و ستد توصیه شده است.
ج) مصرف شخصى در حدود احتیاجات فردى: [به مصرف]، خالى از هر نوع تجمّل و اسراف ـ که مفسد انسان است ـ توصیه شده است.
د) تبذیر: اسراف و تضییع [ثروت] ممنوع است.
ه ) مقررّات سخت قضایى و جزایى در مورد حیف و میل ها، سرقت ها و خیانت ها وضع شده است.
و) دفاع از مال، در حکم جهاد و کشته در این راه، شهید تلقى شده است.
ز) براى مال بر انسان، حقوقى قائل شده است.
ح) قرآن کریم2 با کمال صراحت، ثروت را به عنوان «خیر» نامیده است.3
پی نوشتها:
1 . علق، 6.
2 .بقره، 180.
3 .نظرى به نظام اقتصادى اسلام،علامه شهید مرتضی مطهری(ره)، صص 17 ـ 20.
www.irc.ir