پرسش :
راز تفاوت موجودات در چیست؟
پاسخ :
راز تفاوت ها یک کلمه است: «تفاوت موجودات، ذاتى آنها مى باشد و لازمه نظام علت و معلول است».
در حکمت الهى، این بحث، تحت عنوان «کیفیت صدور موجودات از ذات بارى» مطرح مى گردد. موضوع بحث این است که: آیا اراده خدا [جداگانه] به آفرینش موجودات تعلّق مى گیرد؟ مثلاً اراده مى کند و آقاى «الف» را مى آفریند. اراده دیگرى مى کند و آقاى «ب» را مى آفریند و اراده سومى مى کند و شى ء «ج» را خلق مى کند و همین طور هر چیزى را با اراده اى جداگانه و مخصوص به آن چیز خلق مى کند یا آنکه همه اشیا را با یک اراده واحد و بسیط ایجاد مى کند؟
گروهى از متکلمین که در معارف الهى «سطحى» فکر مى کنند، طرفدار احتمال اولند، ولى آنچه را که دلایل عقل و براهین قاطع فلسفى اثبات مى کند و شواهدى از قرآن کریم نیز بر درستى آن هست، نظریه دوم است. به موجب این نظریّه، همه جهان، از آغاز تا انجام، با یک اراده الهى به وجود مى آید؛ یعنى بى نهایت چیز به وجود مى آید و همه با اراده خدا به وجود مى آید، ولى نه با اراده هاى جدا جدا، بلکه فقط با یک اراده؛ آن هم یک اراده بسیط. چنان که قرآن کریم مى فرماید: «اِنّا کُلَّ شَى ءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ وَ ما اَمرُنا اِلاّ واحِدَةٌ کَلَمحِ بِالبَصَرِ»؛ همه چیز را با اندازه و قدر مشخص آفریده ایم و کار ما جز یکى نیست. همچون چشم بر هم زدن. (قمر: 49 و 50)
به موجب این عقیده، براى آفرینش، نظام خاص و قانون و ترتیب معیّنى است و اراده خدا به وجود اشیا عین اراده نظام است. از همین جا است که قانون علّت و معلول و یا «نظام اسباب و مسببّات» به وجود مى آید. معناى «نظام اسباب و مسبّبات» این است که هر معلولى علت خاص و هر علتى معلول مخصوص دارد. نه یک معلول مشخص ممکن است از هر علتى بدون واسطه صدور یابد و موجود گردد و نه یک علت معین مى تواند هر معلولى را بى واسطه ایجاد کند. در حقیقت، هر موجود و هر شى ء در نظام علت و معلول، جاى مشخص و مقام معلومى دارد؛ یعنى آن معلول، معلول شى ء معیّن و علّت شى ء معیّن است و این، همان مفهوم دقیق «اِنّا کُلَّ شَى ءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ» است.
منبع : عدل الهى، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)،صص 103 و 104.
راز تفاوت ها یک کلمه است: «تفاوت موجودات، ذاتى آنها مى باشد و لازمه نظام علت و معلول است».
در حکمت الهى، این بحث، تحت عنوان «کیفیت صدور موجودات از ذات بارى» مطرح مى گردد. موضوع بحث این است که: آیا اراده خدا [جداگانه] به آفرینش موجودات تعلّق مى گیرد؟ مثلاً اراده مى کند و آقاى «الف» را مى آفریند. اراده دیگرى مى کند و آقاى «ب» را مى آفریند و اراده سومى مى کند و شى ء «ج» را خلق مى کند و همین طور هر چیزى را با اراده اى جداگانه و مخصوص به آن چیز خلق مى کند یا آنکه همه اشیا را با یک اراده واحد و بسیط ایجاد مى کند؟
گروهى از متکلمین که در معارف الهى «سطحى» فکر مى کنند، طرفدار احتمال اولند، ولى آنچه را که دلایل عقل و براهین قاطع فلسفى اثبات مى کند و شواهدى از قرآن کریم نیز بر درستى آن هست، نظریه دوم است. به موجب این نظریّه، همه جهان، از آغاز تا انجام، با یک اراده الهى به وجود مى آید؛ یعنى بى نهایت چیز به وجود مى آید و همه با اراده خدا به وجود مى آید، ولى نه با اراده هاى جدا جدا، بلکه فقط با یک اراده؛ آن هم یک اراده بسیط. چنان که قرآن کریم مى فرماید: «اِنّا کُلَّ شَى ءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ وَ ما اَمرُنا اِلاّ واحِدَةٌ کَلَمحِ بِالبَصَرِ»؛ همه چیز را با اندازه و قدر مشخص آفریده ایم و کار ما جز یکى نیست. همچون چشم بر هم زدن. (قمر: 49 و 50)
به موجب این عقیده، براى آفرینش، نظام خاص و قانون و ترتیب معیّنى است و اراده خدا به وجود اشیا عین اراده نظام است. از همین جا است که قانون علّت و معلول و یا «نظام اسباب و مسببّات» به وجود مى آید. معناى «نظام اسباب و مسبّبات» این است که هر معلولى علت خاص و هر علتى معلول مخصوص دارد. نه یک معلول مشخص ممکن است از هر علتى بدون واسطه صدور یابد و موجود گردد و نه یک علت معین مى تواند هر معلولى را بى واسطه ایجاد کند. در حقیقت، هر موجود و هر شى ء در نظام علت و معلول، جاى مشخص و مقام معلومى دارد؛ یعنى آن معلول، معلول شى ء معیّن و علّت شى ء معیّن است و این، همان مفهوم دقیق «اِنّا کُلَّ شَى ءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ» است.
منبع : عدل الهى، علامه شهید مرتضی مطهری(ره)،صص 103 و 104.
