پرسش :

تعریف آزادی بیان در دین اسلام چیست؟

پاسخ :
در آموزه های دینی ما ، در ارتباطات اجتماعی که بخش عمده ی آن ارتباطات کلامی است یک سری پارامترهایی در نظر گرفته شده است . مثلاً شما می توانید صحبت کنید اما نمی توانید تهمت زده و غیبت کنید . نمی توانید ظن و گمان خود را نسبت به فردی بیان کرده و یا حقوق کسی را ضایع کنید . اینها همه آزادی اندیشه ی واقعی است . اینکه انسان حقوق دیگران را رعایت کند . آیا ما می توانیم در این رسانه به نام آزادی بیان، عقده گشایی کنیم ؟ اینکه مثلاً ما با یک نفر بر سر یک ملک اختلاف داریم ، آیا می توانیم در مقابل دوربین در باره ی او صحبت کرده ونظرات شخصی خود را بگوییم ؟ در این صورت حق او ضایع می شود . در این صورت ما باید صد شبکه ی تلویزیونی راه اندازی کرده و آنها را بیست و چهارساعت در اختیار افراد قرار دهیم تا هر کسی جواب دیگری را بدهد . در آخر نیز یک تسلسل بوجود می آید که هیچگاه به نتیجه نمی رسد . لذا آزادی بیان خوب است ولی باید چارچوب داشته باشد . ما آزادی مطلق و بدون عنان را نمی خواهیم. بلکه باید آن را در یک چارچوب قرار دهیم . این چارچوب در شریعت اسلام تعریف شده است . در این صورت این آزادی کینه آور نشده و موجب عقده های روانی ، حقارت ها ، سرزنش ها و خورد شدن شخصیت ها نمی شود . اززمان مرحوم امام تا مقام معظم رهبری بارها به این مسئله اشاره شده که وقتی صحبت می کنید حریم ها را حفظ کنید . ما باید برای آزادی بیان یک مرز و حریمی را رعایت کنیم . باید از مسئولین دانشگاه ها دعوت شود که پاسخگو باشند در این خصوص که آیا واقعاً به آنها اجازه ی طرح مسائل سیاسی داده می شود یا خیر. مقام معظم رهبری بارها در این خصوص تأکید داشته اند که باید در دانشگاه ها و فضاهای مختلف کرسی های آزاد اندیشی ایجاد شود . البته ما باید خود این محدوده ها را تعریف کنیم . یکی از مشکلاتی که در محدوده ی آزادی بیان وجود دارد این است که ما هنوز نتوانسته ایم حدود آزادی بیان را تبیین کنیم . شما دانشجویان این کشور هستید و سالیان سال تحصیل کرده اید . فضای دانشگاه ما یک فضای بانشاط است . افراد با هم عقاید خود را ابراز می کنند . اما الان اگر از شما حدود آزادی را سوال کنیم ، هرکدام یک چیزی را عنوان می کنید . یک نفر عنوان می کند که حدود آزادی این است که مباحث سیاسی را به صورت عریان برای مردم عنوان کرد . یک نفر دیگر می گوید که نباید به این صورت بیان کرد و باید برای آن مرز قائل شد . بنابراین در کرسی های آزاد اندیشی اولین چیزی که مطرح می شود باید این باشد که آزاد اندیشی چه معنایی دارد .