پرسش :
اهمیت عید غدیر از دیدگاه اهل سنت را توضیح دهید؟
پاسخ :
فاضل محترم آقای شیخ فارس تبریزیان حسون با جمع آوری مطالبی از کتاب الغدیر علامه امینی کتابی مستقل در این زمینه تحت عنوان «عید الغدیر فی الاسلام» تألیف نموده و اثبات می کند که این عید اختصاص به شیعیان ندارد؛ هم چنین آقای محمد رضا جباران کتابی در زمینه غدیر تحت عنوان «غدیر از دیدگاه اهل سنت» تألیف کرده که در یکی از بخش های این کتاب می خوانیم .
سابقه عید غدیر در میان مسلمانان
الغدیر از شرف المصطفی تألیف ابو سعید خرگوشی نیشابوری از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل می کند که فرمود: به من تهنیت گویید، به من تهنیت گویید خدای تعالی مرا به نبوت، و خاندانم را به امامت ویژگی داد.
و همان حضرت مطابق نقل الغدیر از اهل سنت فرمود: روز غدیر، برترین اعیاد امت من است آن، روزی است که خدای تعالی مرا مأمور کرد، برادرم علی بن ابی طالب را چون نشانه ای برای امتم نصب کنم، تا پس از من بدو راه یابند، و آن، روزی است که خداوند دین من را کامل و نعمتش را بر امت من تمام نمود و راضی شد که اسلام دین آن ها باشد.
بنابراین، توجه به روز غدیر به عنوان یک عید اسلامی، ریشه در زمان حیات پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دارد، و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که این روز را عید اعلام کرده و در حقیقت مؤسس این عید است.
پس از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ نیز به این روز به عنوان عید توجه ویژه داشتند همچنانکه امیر المومنین ـ علیه السلام ـ در روز جمعه ای که با عید غدیر مصادف شده بود، خطبه ای ایراد کرده، ضمن آن فرمودند: «خدایتان رحمت کند! امروز در معاش خانواده هایتان توسعه دهید، و به برادرانتان نیکی کنید، و به خاطر این نعمت پیوسته که خدایتان عطا کرده شکر او را به جای آرید با هم باشید تا خدا پراکندگی هایتان را جمع کند به هم نیکی کنید تا خدا به این الفت و اجتماعتان رحمت آورد و چنانکه خدا بر شما منت نهاده، ثواب این عید را چندین برابر اعیاد دیگر قرار داده از نعمت های او به هم هدیه کنید نیکی در این روز مال را افزایش می دهد و عمر را طولانی می کند مهربانی در این روز رحمت و عطوفت خدا را جلب می کند».
همان طور که می دانیم در زمان خلافت امیر المومنین علی ـ علیه السلام ـ بسیاری از اصحاب پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ حضور داشتند، و این کلام را می شنیدند، اگر این عید نزد ایشان مسلم نبود، به حتم زبان به اعتراض می گشودند.
و از تاریخ استفاده می شود که مسلمانان در طول دوران های مختلف به این روز توجه داشته و آن راعید می گرفته اند. به عنوان نمونه:
ابوریحان بیرونی در کتاب الآثار الباقیه نوشته است: روز هیجدهم، عید غدیر خم می شود و آن نام منزلی است که پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پس از حجة الوداع در آن جا فرود آمد و جهاز شتران را جمع کرد و بازوی علی بن ابی طالب را گرفت و از آن جهازها بالا رفت و فرمود: هر کس را که من مولا باشم، علی مولای اوست.
و ابن طلحه شافعی در کتاب مطالب السؤول می نویسد: و این روز، روز غدیر خم نامیده شد و روز عید شد چون وقتی است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ او را به منزلت بلندی منصوب فرمود و از میان تمام مردم فقط او را به این شرافت نایل کرد.
ثعالبی نیز در ثمار القلوب، شب غدیر را در زمره مناسبت های خاص ذکر کرده می نویسد: شب غدیر همان شبی است، که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در فردای آن در غدیر خم بر پالان شتران خطبه ای خواند و فرمود: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله» شیعیان این شب را گرامی داشته آن را به عبادت زنده می دارند.
هم چنین ابن خلکان در شرح حال المستعلی فاطمی پسر المستنصر می نویسد: در روز عید غدیر یعنی هیجدهم ماه ذی الحجه سال چهارصد و هشتاد و هفت، مردم با او بیعت کردند.
و در شرح حال المستنصر فاطمی می نویسد: او در شب پنج شنبه دوازده شب از ذی الحجه باقی مانده از سال چهار صد و هشتاد و هفت وفات کرد و این شب همان شب عید غدیر یعنی هیجدهم ذی الحجه یعنی عید غدیر خم است.
از نظر تاریخی، این روز در زمان ثعالبی نیشابوری، متوفای سال 429، ابوریحان بیرونی متوفای سال 430، ابن طلحه شافعی متوفای 654، و ابن خلکان متوفای 681 هجری قمری به عنوان عید شناخته شده بود.
از نظر گستره جغرافیایی در مناطق شرقی جهان اسلام، یعنی ماوراء النهر محلی که ابوریحان می زیسته، و نیشابور که محل تولد ثعالبی است، تا ری که زادگاه و اقامتگاه کلینی است، و تا بغداد که محل تولد و رشد مسعودی است، تا حلب که محل زندگی و وفات ابن طلحه شافعی و مصر که محل زندگی و وفات ابن خلکان است، مردم به این عید توجه داشته و آن را جشن می گرفته اند این در صورتی است که فرض کنیم هر یک از این بزرگان از محیط زندگی خود خبر داده اند، در حالی که می دانیم اولا: بعضی از آن ها چون مسعودی و بیرونی اکثر کشورهای اسلامی را گشته اند، ثانیا: در نوشته های ایشان از این روز به عنوان عید مسلمین یاد شده است.[1]
پاورقی :
[1]. جباران، محمدرضا، غدیر از دیدگاه اهل سنت، قم، انتشارات انصاریان، چاپ دوم، 1384ش به نقل از کتابخانه سایت تبیان.
فاضل محترم آقای شیخ فارس تبریزیان حسون با جمع آوری مطالبی از کتاب الغدیر علامه امینی کتابی مستقل در این زمینه تحت عنوان «عید الغدیر فی الاسلام» تألیف نموده و اثبات می کند که این عید اختصاص به شیعیان ندارد؛ هم چنین آقای محمد رضا جباران کتابی در زمینه غدیر تحت عنوان «غدیر از دیدگاه اهل سنت» تألیف کرده که در یکی از بخش های این کتاب می خوانیم .
سابقه عید غدیر در میان مسلمانان
الغدیر از شرف المصطفی تألیف ابو سعید خرگوشی نیشابوری از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل می کند که فرمود: به من تهنیت گویید، به من تهنیت گویید خدای تعالی مرا به نبوت، و خاندانم را به امامت ویژگی داد.
و همان حضرت مطابق نقل الغدیر از اهل سنت فرمود: روز غدیر، برترین اعیاد امت من است آن، روزی است که خدای تعالی مرا مأمور کرد، برادرم علی بن ابی طالب را چون نشانه ای برای امتم نصب کنم، تا پس از من بدو راه یابند، و آن، روزی است که خداوند دین من را کامل و نعمتش را بر امت من تمام نمود و راضی شد که اسلام دین آن ها باشد.
بنابراین، توجه به روز غدیر به عنوان یک عید اسلامی، ریشه در زمان حیات پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دارد، و پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ که این روز را عید اعلام کرده و در حقیقت مؤسس این عید است.
پس از پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ ، ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ نیز به این روز به عنوان عید توجه ویژه داشتند همچنانکه امیر المومنین ـ علیه السلام ـ در روز جمعه ای که با عید غدیر مصادف شده بود، خطبه ای ایراد کرده، ضمن آن فرمودند: «خدایتان رحمت کند! امروز در معاش خانواده هایتان توسعه دهید، و به برادرانتان نیکی کنید، و به خاطر این نعمت پیوسته که خدایتان عطا کرده شکر او را به جای آرید با هم باشید تا خدا پراکندگی هایتان را جمع کند به هم نیکی کنید تا خدا به این الفت و اجتماعتان رحمت آورد و چنانکه خدا بر شما منت نهاده، ثواب این عید را چندین برابر اعیاد دیگر قرار داده از نعمت های او به هم هدیه کنید نیکی در این روز مال را افزایش می دهد و عمر را طولانی می کند مهربانی در این روز رحمت و عطوفت خدا را جلب می کند».
همان طور که می دانیم در زمان خلافت امیر المومنین علی ـ علیه السلام ـ بسیاری از اصحاب پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ حضور داشتند، و این کلام را می شنیدند، اگر این عید نزد ایشان مسلم نبود، به حتم زبان به اعتراض می گشودند.
و از تاریخ استفاده می شود که مسلمانان در طول دوران های مختلف به این روز توجه داشته و آن راعید می گرفته اند. به عنوان نمونه:
ابوریحان بیرونی در کتاب الآثار الباقیه نوشته است: روز هیجدهم، عید غدیر خم می شود و آن نام منزلی است که پیغمبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ پس از حجة الوداع در آن جا فرود آمد و جهاز شتران را جمع کرد و بازوی علی بن ابی طالب را گرفت و از آن جهازها بالا رفت و فرمود: هر کس را که من مولا باشم، علی مولای اوست.
و ابن طلحه شافعی در کتاب مطالب السؤول می نویسد: و این روز، روز غدیر خم نامیده شد و روز عید شد چون وقتی است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ او را به منزلت بلندی منصوب فرمود و از میان تمام مردم فقط او را به این شرافت نایل کرد.
ثعالبی نیز در ثمار القلوب، شب غدیر را در زمره مناسبت های خاص ذکر کرده می نویسد: شب غدیر همان شبی است، که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در فردای آن در غدیر خم بر پالان شتران خطبه ای خواند و فرمود: «من کنت مولاه فعلیّ مولاه اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و انصر من نصره و اخذل من خذله» شیعیان این شب را گرامی داشته آن را به عبادت زنده می دارند.
هم چنین ابن خلکان در شرح حال المستعلی فاطمی پسر المستنصر می نویسد: در روز عید غدیر یعنی هیجدهم ماه ذی الحجه سال چهارصد و هشتاد و هفت، مردم با او بیعت کردند.
و در شرح حال المستنصر فاطمی می نویسد: او در شب پنج شنبه دوازده شب از ذی الحجه باقی مانده از سال چهار صد و هشتاد و هفت وفات کرد و این شب همان شب عید غدیر یعنی هیجدهم ذی الحجه یعنی عید غدیر خم است.
از نظر تاریخی، این روز در زمان ثعالبی نیشابوری، متوفای سال 429، ابوریحان بیرونی متوفای سال 430، ابن طلحه شافعی متوفای 654، و ابن خلکان متوفای 681 هجری قمری به عنوان عید شناخته شده بود.
از نظر گستره جغرافیایی در مناطق شرقی جهان اسلام، یعنی ماوراء النهر محلی که ابوریحان می زیسته، و نیشابور که محل تولد ثعالبی است، تا ری که زادگاه و اقامتگاه کلینی است، و تا بغداد که محل تولد و رشد مسعودی است، تا حلب که محل زندگی و وفات ابن طلحه شافعی و مصر که محل زندگی و وفات ابن خلکان است، مردم به این عید توجه داشته و آن را جشن می گرفته اند این در صورتی است که فرض کنیم هر یک از این بزرگان از محیط زندگی خود خبر داده اند، در حالی که می دانیم اولا: بعضی از آن ها چون مسعودی و بیرونی اکثر کشورهای اسلامی را گشته اند، ثانیا: در نوشته های ایشان از این روز به عنوان عید مسلمین یاد شده است.[1]
پاورقی :
[1]. جباران، محمدرضا، غدیر از دیدگاه اهل سنت، قم، انتشارات انصاریان، چاپ دوم، 1384ش به نقل از کتابخانه سایت تبیان.
