پرسش :
استادان امام خمینی (ره) چه کسانی بودند؟
پاسخ :
مثلث شخصیت امام خمینی (ره)
از نظر روانشناسان، شخصیت هر فردی متشکل از سه عامل مهم است که هر یک در انعقاد و تکون شخصیت، تأثیر بسزایی دارد. گویی روحیات، صفات و طرز تفکر انسان، همچون مثلثی است که از پیوستن این سه ضلع به یکدیگر پدید می آید. این سه عامل عبارتند از:
1. وراثت.
2. محیط زندگی.
3. آموزش و پرورش.
صفات خوب و بد آدمی و روحیات عالی و پست او به وسیله این سه عامل، پی ریزی می شود و رشد و نمّو می کند. البته نباید فراموش کرد که در ورای این امور سه گانه، اراده و خواست انسان قرار گرفته است.[1]
بنابراین، امام خمینی (ره)، هم به لحاظ وراثت و هم به لحاظ محیط زندگی در وضعیت بسیار خوب و قابل قبولی قرار داشتند. یعنی دارای پدر و مادری مؤمن بودند.[2] و شهر خمین نیز در آن زمان به لحاظ فرهنگ دینی در وضعیت خوبی قرار داشت. امام خمینی (ره) این توفیق را داشتند که از محضر اساتید خوب و الهی بهره مند شوند. به این معنی که ایشان به لحاظ آموزش و پرورش نیز در یک محیط و فضای مناسب قرار داشتند و از اساتیدی بهره بردند که در تکوین شخصیت علمی و دینی ایشان بسیار اثر گذار بودند که در ذیل به اساتید بزرگواران ایشان اشاره می شود:
1. میرزا محمود: روح الله که دارای هوش و استعداد زیادی بود، از همان اوان طفولیت شروع به تحصیل کرد و در همان منزل پدری خود نزد معلّمی به نام میرزا محمود به خواندن و نوشتن مشغول شد.
2. ملا ابوالقاسم، وی سپس به مکتبی رفت و پیش ملا ـ ابوالقاسم به تحصیل پرداخت.
3. شیخ جعفر: ایشان هم چنین نزد استاد دیگری به نام شیخ جعفر مشغول آموختن شد.
4. آقا حمزه محلاتی: روح الله پس از آن به مدرسه ای جدید که تازه تأسیس شده بود، رفت و نزد استاد آقا حمزه محلاتی به تمرین و تعلم خط مشغول شد.
خلاصه، قبل از این که 15 سال را پشت سر بگذارد، تحصیلات رایج آن زمان را تمام کرد.
5. آیت الله سید مرتضی پسندیده: امام، سپس در محضر برادرش آیت الله پسندیده، صرف و نحو و منطق را آغاز کرد و تا سال 1338ق[3] به تحصیل مقدمات نزد ایشان ادامه داد.[4]
6. شیخ محمد گلپایگانی: ایشان در سال 1339ق وارد حوزه علمیه اراک شدند و نزد شیخ محمد گلپایگانی به آموختن و تکمیل علم منطق پرداختند.
7. آقا شیخ عباس اراکی: امام در پیش آقا شیخ عباس اراکی به آموختن شرح لمعه پرداختند.[5]
هجرت امام از اراک به قم
اندکی پس از هجرت آیت الله حائری از اراک به قم 1340 ق امام خمینی نیز رهسپار حوزه علمیه قم شدند و به سرعت مراحل تحصیلات تکمیل علوم حوزوی را نزد اساتید حوزه علمیه قم طی نمودند که می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
8. آقا میرزا علی ادیب تهرانی: امام تتمه کتاب «مطوّل» در علم معانی و بیان و بدیع، را نزد آقا میرزا علی ادیب تهرانی فرا گرفت.
9. آیت الله سید محمد تقی خوانساری: ایشان به تکمیل قسمتی از دروس سطح ، رسائل، مکاسب و کفایتین، پیش آیت الله خوانساری پرداخت.
10. آیت الله سید علی یثربی کاشانی: امام بیشتر دروس سطح را پیش آیت الله کاشانی تکمیل کرد.
11. آیت الله شیخ عبدالکریم حائری: ایشان قسمت عمده دروس خارج فقه و اصول را نزد یگانه دوران حضرت آیت الله حائری گذراندند و به درجه اجتهاد نایل شدند.
12. آیت الله سید ابوالحسن رفیعی قزوینی: آقا روح الله همزمان با فراگیری فقه و اصول، ریاضیات، هیئت و فلسفه را پیش آیت الله قزوینی فرا گرفتند.
13. آقا میرزا علی اکبر حکمی یزدی؛ امام ادامه همین دروس ریاضیات، هیئت و فلسفه به علاوه علوم معنوی و عرفانی را نزد آقا میرزا علی اکبر حکمی یزدی فرا گرفتند.
14. آقا شیخ محمد رضا مسجد شاهی اصفهانی، ایشان عروض و قوافی و بخشی از فلسفه اسلامی و نیز فلسفه غرب را نزد آقا شیخ محمد رضا مسجد شاهی تحصیل کردند.
15. آیت الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، امام، بخشی از اخلاق و عرفان را در محضر آیت الله تبریزی فرا گرفتند.
16. آیت الله آقا میرزا محمد علی شاه آبادی: امام خمینی (ره) عالی ترین سطوح عرفان نظری و عملی را به مدت 6 سال در محضر آیت الله شاه آبادی تلمذ کردند و فرا گرفتند.[6]
17. آیت الله بروجردی: بعد از این که آیت الله بروجردی در سال 1324ش، به قم مهاجرت کرد، حاج آقا روح الله با این که خودش فقه و اصول تدریس می نمودند و فقیه برجسته ای بودند، برای تقویت موقعیت و کلاس های آیت الله بروجردی در کلاس های ایشان شرکت می کردند، آیت الله بروجردی نیز برای امام احترام ویژه ای قائل بودند در اکثر مجالس ایشان را نزد خود جای می دادند.[7]
نتیجه گیری
امام خمینی (ره) به دلیل داشتن استعداد و هوشی سرشار و برخورداری از اساتید ممتاز، در سایه توفیق و تقوای الهی توانست به اجتهاد و مرجعیت نایل شود. ایشان به سبب بهره بندی از اساتید مذکور توانست در تمام علوم اساسی اسلامی صاحب نظر شود و تأثیر بسی شگرف در معادلات جهانی و منطقه ای به علت رهبری انقلاب اسلامی بگذارد. آن بزرگوار توانست هیمنه استکبار جهانی به سرگردگی آمریکای جهان خوار را بشکند و به تمام مستضعفان جهان امید و استقلال فکری بدهد و آنان را به آینده امیدوار سازد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ جلوه های حسینی، در سیمای خمینی، سید نعمت الله حسینی.
2ـ همگام با خورشید، اسماعیل فردوسی پور.
پاورقی ها:
[1]. سبحانی، جعفر، فروغ ولایت، قم، انتشارات صحیفه، چاپ سوم، 1373ش، ص33.
[2]. پدرش سید مصطفی، مرد روحانی و دانشمند بود، مادر ایشان هاجر نام داشت، امام در 6 ماهگی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی عمه و مادرش قرار گرفت محمد حسین رجبی، زندگی نامه سیاسی امام خمینی (ره)، ص3.
[3]. امام متولد 1320ق هستند، همان، ص3.
[4]. روحانی، سید حمید، بررسی و تحلیل از نهضت امام خمینی، تهران، انتشارات راه امام، چاپ یازدهم، 1360ش، ص26.
[5]. ستوده، امیر رضا، پا به پای آفتاب، تهران، نشر پنجره، چاپ اول، 1373ش، ص29.
[6]. انصاری، حمید، حدیث بیداری، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ سوم، 1374ش، ص16 ـ 18.
[7]. متولی، علیرضا، شهاب سبز، تهران، قاصدک، چاپ اول، 11379ش، ص35 ـ 36.
مثلث شخصیت امام خمینی (ره)
از نظر روانشناسان، شخصیت هر فردی متشکل از سه عامل مهم است که هر یک در انعقاد و تکون شخصیت، تأثیر بسزایی دارد. گویی روحیات، صفات و طرز تفکر انسان، همچون مثلثی است که از پیوستن این سه ضلع به یکدیگر پدید می آید. این سه عامل عبارتند از:
1. وراثت.
2. محیط زندگی.
3. آموزش و پرورش.
صفات خوب و بد آدمی و روحیات عالی و پست او به وسیله این سه عامل، پی ریزی می شود و رشد و نمّو می کند. البته نباید فراموش کرد که در ورای این امور سه گانه، اراده و خواست انسان قرار گرفته است.[1]
بنابراین، امام خمینی (ره)، هم به لحاظ وراثت و هم به لحاظ محیط زندگی در وضعیت بسیار خوب و قابل قبولی قرار داشتند. یعنی دارای پدر و مادری مؤمن بودند.[2] و شهر خمین نیز در آن زمان به لحاظ فرهنگ دینی در وضعیت خوبی قرار داشت. امام خمینی (ره) این توفیق را داشتند که از محضر اساتید خوب و الهی بهره مند شوند. به این معنی که ایشان به لحاظ آموزش و پرورش نیز در یک محیط و فضای مناسب قرار داشتند و از اساتیدی بهره بردند که در تکوین شخصیت علمی و دینی ایشان بسیار اثر گذار بودند که در ذیل به اساتید بزرگواران ایشان اشاره می شود:
1. میرزا محمود: روح الله که دارای هوش و استعداد زیادی بود، از همان اوان طفولیت شروع به تحصیل کرد و در همان منزل پدری خود نزد معلّمی به نام میرزا محمود به خواندن و نوشتن مشغول شد.
2. ملا ابوالقاسم، وی سپس به مکتبی رفت و پیش ملا ـ ابوالقاسم به تحصیل پرداخت.
3. شیخ جعفر: ایشان هم چنین نزد استاد دیگری به نام شیخ جعفر مشغول آموختن شد.
4. آقا حمزه محلاتی: روح الله پس از آن به مدرسه ای جدید که تازه تأسیس شده بود، رفت و نزد استاد آقا حمزه محلاتی به تمرین و تعلم خط مشغول شد.
خلاصه، قبل از این که 15 سال را پشت سر بگذارد، تحصیلات رایج آن زمان را تمام کرد.
5. آیت الله سید مرتضی پسندیده: امام، سپس در محضر برادرش آیت الله پسندیده، صرف و نحو و منطق را آغاز کرد و تا سال 1338ق[3] به تحصیل مقدمات نزد ایشان ادامه داد.[4]
6. شیخ محمد گلپایگانی: ایشان در سال 1339ق وارد حوزه علمیه اراک شدند و نزد شیخ محمد گلپایگانی به آموختن و تکمیل علم منطق پرداختند.
7. آقا شیخ عباس اراکی: امام در پیش آقا شیخ عباس اراکی به آموختن شرح لمعه پرداختند.[5]
هجرت امام از اراک به قم
اندکی پس از هجرت آیت الله حائری از اراک به قم 1340 ق امام خمینی نیز رهسپار حوزه علمیه قم شدند و به سرعت مراحل تحصیلات تکمیل علوم حوزوی را نزد اساتید حوزه علمیه قم طی نمودند که می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
8. آقا میرزا علی ادیب تهرانی: امام تتمه کتاب «مطوّل» در علم معانی و بیان و بدیع، را نزد آقا میرزا علی ادیب تهرانی فرا گرفت.
9. آیت الله سید محمد تقی خوانساری: ایشان به تکمیل قسمتی از دروس سطح ، رسائل، مکاسب و کفایتین، پیش آیت الله خوانساری پرداخت.
10. آیت الله سید علی یثربی کاشانی: امام بیشتر دروس سطح را پیش آیت الله کاشانی تکمیل کرد.
11. آیت الله شیخ عبدالکریم حائری: ایشان قسمت عمده دروس خارج فقه و اصول را نزد یگانه دوران حضرت آیت الله حائری گذراندند و به درجه اجتهاد نایل شدند.
12. آیت الله سید ابوالحسن رفیعی قزوینی: آقا روح الله همزمان با فراگیری فقه و اصول، ریاضیات، هیئت و فلسفه را پیش آیت الله قزوینی فرا گرفتند.
13. آقا میرزا علی اکبر حکمی یزدی؛ امام ادامه همین دروس ریاضیات، هیئت و فلسفه به علاوه علوم معنوی و عرفانی را نزد آقا میرزا علی اکبر حکمی یزدی فرا گرفتند.
14. آقا شیخ محمد رضا مسجد شاهی اصفهانی، ایشان عروض و قوافی و بخشی از فلسفه اسلامی و نیز فلسفه غرب را نزد آقا شیخ محمد رضا مسجد شاهی تحصیل کردند.
15. آیت الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی، امام، بخشی از اخلاق و عرفان را در محضر آیت الله تبریزی فرا گرفتند.
16. آیت الله آقا میرزا محمد علی شاه آبادی: امام خمینی (ره) عالی ترین سطوح عرفان نظری و عملی را به مدت 6 سال در محضر آیت الله شاه آبادی تلمذ کردند و فرا گرفتند.[6]
17. آیت الله بروجردی: بعد از این که آیت الله بروجردی در سال 1324ش، به قم مهاجرت کرد، حاج آقا روح الله با این که خودش فقه و اصول تدریس می نمودند و فقیه برجسته ای بودند، برای تقویت موقعیت و کلاس های آیت الله بروجردی در کلاس های ایشان شرکت می کردند، آیت الله بروجردی نیز برای امام احترام ویژه ای قائل بودند در اکثر مجالس ایشان را نزد خود جای می دادند.[7]
نتیجه گیری
امام خمینی (ره) به دلیل داشتن استعداد و هوشی سرشار و برخورداری از اساتید ممتاز، در سایه توفیق و تقوای الهی توانست به اجتهاد و مرجعیت نایل شود. ایشان به سبب بهره بندی از اساتید مذکور توانست در تمام علوم اساسی اسلامی صاحب نظر شود و تأثیر بسی شگرف در معادلات جهانی و منطقه ای به علت رهبری انقلاب اسلامی بگذارد. آن بزرگوار توانست هیمنه استکبار جهانی به سرگردگی آمریکای جهان خوار را بشکند و به تمام مستضعفان جهان امید و استقلال فکری بدهد و آنان را به آینده امیدوار سازد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ جلوه های حسینی، در سیمای خمینی، سید نعمت الله حسینی.
2ـ همگام با خورشید، اسماعیل فردوسی پور.
پاورقی ها:
[1]. سبحانی، جعفر، فروغ ولایت، قم، انتشارات صحیفه، چاپ سوم، 1373ش، ص33.
[2]. پدرش سید مصطفی، مرد روحانی و دانشمند بود، مادر ایشان هاجر نام داشت، امام در 6 ماهگی پدرش را از دست داد و تحت سرپرستی عمه و مادرش قرار گرفت محمد حسین رجبی، زندگی نامه سیاسی امام خمینی (ره)، ص3.
[3]. امام متولد 1320ق هستند، همان، ص3.
[4]. روحانی، سید حمید، بررسی و تحلیل از نهضت امام خمینی، تهران، انتشارات راه امام، چاپ یازدهم، 1360ش، ص26.
[5]. ستوده، امیر رضا، پا به پای آفتاب، تهران، نشر پنجره، چاپ اول، 1373ش، ص29.
[6]. انصاری، حمید، حدیث بیداری، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ سوم، 1374ش، ص16 ـ 18.
[7]. متولی، علیرضا، شهاب سبز، تهران، قاصدک، چاپ اول، 11379ش، ص35 ـ 36.
