پرسش :

راه محاسبه خمس را ذکر نمایید.

پاسخ :
کشاورزان، کارمندان، کارگران، کاسب ها و هر کس که درآمد کسب دارد، واجب است براى خود حساب سال خمسى داشته باشند و جهت محاسبه خمس، به صورت زیر عمل کنند:
هنگامى که از دریافت اولین درآمد 1. یک سال گذشت، آن روز وقت حساب سال است. هر چه از مؤونه که مورد استفاده قرار مى گیرد و عین آن از بین مى رود (مانند خوراکى ها، موادهاى شوینده، وسایل تحصیلى (دفتر، خودکار و... و غیر آنها) چنانچه تا آخر سال خمسى زیاد بیاید و در بازار ارزشى داشته باشد، باید خمس (یک پنجم) آن را با قیمت روز بپردازند و چیزهایى از مؤونه که مورد نیاز انسان است و با استفاده عین آن از بین نمى رود (مانند وسایل زندگى مثل فرش، یخچال و...، وسیله نقلیه و...) هر چند سال هم بر آنها بگذرد، خمس به آنها تعلق نمى گیرد2.
مثال: کارمندى پایان خرداد سال 80، اولین حقوق خود را دریافت مى کند، حساب سال او پایان خرداد سال 81 است. در این تاریخ 10 کیلو برنج، 5 کیلو لپه، پنج عدد تاید و مبلغ 50 هزار تومان زیاد آمده است. او مى تواند یک پنجم هر یک از اجناس بالا را جدا کرده و بابت خمس بپردازد و جایز است قیمت آن را به روز حساب نموده و یک پنجم آن را به صورت پول نقد بدهد.
تبصره 1. کسى که شغل ندارد، اگر اتفاقا معامله اى کند و سودى ببرد ـ بعد از آنکه یک سال از وقتى که فایده برده، بگذرد ـ باید خمس مقدارى را که از خرج سالش زیاد آمده بدهد3.
تبصره 2. درباره خمس بعضى از درآمدها (مانند: حقوق خانواده شهداء، هدیه، جایزه بانکى و...) میان مراجع تقلید اختلاف نظر است که در خمس هدیه به آنها پرداخته شد.
تبصره 3. شخص مى تواند در بین سال نیز هر وقت حقوقى به دستش آمد خمس آن را بدهد و لازم نیست یک سال صبر کند.
پی نوشت :
1. البته در آغاز سال خمسى میان مراجع اختلاف نظر است. ر.ک: زمان سال خمسى
2. العروة الوثقى، ج 2، باب الخمس، م 67.
3. توضیح المسائل مراجع، م 1765؛ نورى، توضیح المسائل، م 1761؛ وحید، توضیح المسائل، م 1773.
منبع: www.porseman.org