پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام علی (علیه السلام) فرمودند: خَیرُ البِرَّ ما وَصَلَ إلَی المُحتاجِ؛ بهترین نیکی و احسان آن است که به دست نیازمند برسد. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
برخی خرجها هدر می رود، مثل آبی که به کویر و شنزار ریخته شود.
برخی احسانها و کمکها هم بسیار کارساز و گره گشامی شود، مثل آبی که پای یک گل تشنه ریخته شود یا بوستان خشکیده ای آبیاری گردد.
اطعامهای فراوانی صورت می گیرد،
اما از رهگذر این خرج و مخارج و سفره ها و اطعامها، چند گرسنه و نیازمند سیر می شوند و بینوایان به «نوا» می رسند؟
مهم تر از اصل خرج کردن شناخت «مورد» و تشخیص «نیاز» است، تا مخارج هدر نرود.
هر کس که دست گدایی دراز کرد، «محتاج» نیست.
بسیاری هم هستند که نیازمندان واقعی اند، اما به سبب شرم و حیا یا مناعت طبع و حفظ آبرو دست نیاز پیش کسی دراز نمی کنند، از کسی چیزی درخواست نمی کنند و صورت خود را با سیلی سرخ نگه می دارند.
شناخت چنین اشخاص و تأمین نیاز آنان بزرگترین عمل صالح است.
دستی عزیزتر است که کمک مالی و مساعدتهای خود را به «نیازمند واقعی» برساند.
چنین نیازمندی شاید در همسایگی شما باشد یا از خویشاوندان دور و نزدیکتان.
نیکی خود را به دست نیازمندش برسانید.
پی نوشت:
(1) غررالحکم، ج 3، ص 425
منبع: حکمت های علوی و ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام علی ع)، جواد محدثی، انتشارات آستانه قدس رضوی، چاپ سوم (1391).