پرسش :

لطفا این حدیث را شرح دهید. امام کاظم علیه السّلام فرمودند: اَلتَّحَدُّثُ بِنِعَمِ اللهِ شُکرٌ وَ تَرکُ ذلِکَ کُفرٌ، فَاربِطُوا نِعَمَ رَبِّکُم بِالشَّکرِ وَ حَصِّنُوا اَموالَکُم بِالزَّکاهِ؛ یاد کردن نعمتهای خداوند، شکر است و ترک آن ناسپاسی است. پس نعمتهای پروردگارتان را به شکر پیوند دهید، و داراییهای خود را با پرداخت زکات، حفظ کنید. (1)

پاسخ :
شرح حدیث:
این حدیث، با تفاوتی اندک، از پیامبر خدا(ص) هم روایت شده است.
در حدیث نبوی این نکته افزوده شده که: هر کس نسبت به نعمتِ کم و ناچیز، سپاسگزار نباشد، نعمت زیاد را هم شکر نخواهد کرد و هر کس از مردم تشکّر نکند، سپاسگزار خدا هم نخواهد بود.(2)
نعمتهای الهی انسان را در برگرفته است.
ما در همه ی عمر، از کودکی تا دم مرگ، از عطایای خداوند بهره می بریم.
شرط ادب و معرفت آن است که آنها را یاد کنیم و به یاد دیگران آوریم تا هم خودمان حالت تشکر پیدا کنیم، هم به دیگران شکرکردن را بیاموزیم.
یاد کردن از نعمتهای خدا، محبّت خدا را هم در دلها افزون می کند.
وقتی خداوند، سپاس بندگانم را دید، نعمتش را برای آنان تداوم می بخشد و می افزاید. امّا کفران نعمت، سبب سلب نعمت می شود.
هرچند از عهده شکر نعمتهای بی شمار خدا برنمی آییم، به هر قدر که بتوانیم، هم باید به یاد آنها باشیم و هم شکر کنیم.
بنده همان به که ز تقصیر خویش
عذر به درگاهِ خدای آورد
ورنه سزاوار خداوندیش
کس نتواند که به جای آورد(3)
نیز پرداخت زکات نوعی سپاس نعمت است و مایه ی افزایش مال می گردد.
شکر نعمت و ادای زکات را از یاد نبریم.
پی نوشت:
1. حیاة الامام موسی بن جعفر(ع)، ج1، ص248
2. نهج الفصاحه، حدیث1202.
3. گلستان سعدی.
منبع: حکمت های کاظمی (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام کاظم علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1390)