زهد و مهریه حضرت زینب(سلام‌الله‌علیها)

پس از آنکه زینب (علیها‌السلام ) به سن رشد رسید، خواستگاران بسیاری پیدا کرد که برخی از آنان از اشراف و رؤسای قبایل عرب بودند. آنان گمان داشتند به خاطر ثروتشان یا منصبی که در جامعه دارند می‌توانند به افتخار ازدواج با زینب (علیها‌السلام )  نائل آیند.

به عنوان نمونه، اشعث بن قیس که از ثروتمندان یکی از قبایل عرب به شمار می‌آمد و از نظر خویشاوندی با خلیفه اول بسیار نزدیک بود، غرور و افتخاری برای خود قائل بود و گمان می‌کرد به خاطر پیوندش با خانواده‌ی خلیفه اول، می‌تواند داماد امیر المومنین علی (علیه السلام) نیز باشد.

ظاهراً او روزی در خانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) حضور داشت و عبور زینب (علیها‌السلام ) را از فاصله‌ای شاهد بود. در این هنگام او، زینب (علیها‌السلام ) را از پدر بزرگوارش خواستگاری کرد؛ اما امیرالمؤمنین(علیه السلام) درخواست او را رد کرده و او را به خاطر غروری که سبب جراتش در این خواستگاری شده بود، سرزنش نمود.(1)

در بین خواستگاران زینب کبری(علیها‌السلام )، نام عبدالله بن جعفر نیز به چشم می‌خورد. او در خانه‌ی علی (علیه السلام) آمد و شد داشت و مورد علاقه‌ی رسول خدا (صلی الله علیه واله و سلم) و امیرمؤمنان(علیه السلام) بود.

عبدالله بن جعفر، پسر جعفر طیار است؛ شهیدی که پیامبر درباره‌اش فرمود که با دو بال بهشتی در بهشت پرواز می‌کند. جعفر طیار برادر امیرالمؤمنین(علیه السلام) و از پیشگامان در راه اسلام و از مجاهدان راه خدا بود. جود و بخشش او سبب شد که مردم او را "پدر مستمندان" بنامند؛ چرا که او برای مردم فقیر، همانند پدری مهربان بود. این همان میراث معنوی است که بعدها به پسرش عبدالله رسید.

همه‌ی مورخانی که از عبدالله سخن گفته‌اند، او را به کرامت و عزت نفس ستوده‌اند و مخصوصاً در جنبه‌ی بخشش او بسیار بحث کرده‌اند. به عنوان مثال، تاریخ عصر او، از 10 سخاوتمند معروف عرب نام می‌برد که در رأس آنها عبدالله قرار دارد؛(2) تا جایی که حتی برخی از مورخان او را قطب السخاء (قطب و مرکز سخاوت) نیز نامیده‌اند.

عبدالله بن جعفر مورد وثوق امیرالمؤمنین(علیه السلام) بود و بعدها نیز در جنگ‌ها و برنامه‌های آن حضرت شرکت و حضوری چشمگیر داشت تا جایی که در جنگ صفین او یکی از فرماندهان سپاه امام (علیه السلام) به حساب می‌آمد...

عبدالله نیز علاقه‌مند بود که با حضرت زینب(علیها‌السلام ) ازدواج کند؛ ولی حیا داشت که او را مستقیما از امیرالمؤمنین(علیه السلام) خواستگاری کند. لذا قاصدی به حضور امام (علیه السلام) فرستاد و خواستگاری خود را عرضه داشت. امیرالمؤمنین(علیه السلام) نیز او را بدین امر سزاوارتر دید و با آن موافقت کرد. اما مهریه به چه میزان؟

امیرالمؤمنین(علیه السلام) مهریه‌ی زینب(علیها‌السلام ) را به میزان مهریه‌ی مادرش قرار داد.(3) اما این ازدواج فرخنده، یک شرط نیز به همراه داشت. شرط این ازدواج آن بود که اگر حسین(علیه السلام) به مسافرتی می‌رود، زینب(علیها‌السلام ) نیز مجاز باشد که او را همراهی کند و عبدالله مانع این کار نشود. این شرط در خصوص ملاقات این دو خواهر و برادر نیز به چشم می‌خورد و البته که کمتر روزی اتفاق می‌افتاد که این دو یکدیگر را ملاقات نکنند.

سرانجام این ازدواج واقع گشت و زینب(علیها‌السلام) به خانه همسر خویش، عبدالله بن جعفر آمد. عبدالله که مردی ثروتمند و از سخاوتمندان معروف عرب بود، روشن است که خانه‌اش هم ردیف خانه‌های اشراف و متمکنان عرب و دارای خدمه و کارگزاران متعددی بود. اما تاریخ نشان می‌دهد زینب (علیها‌السلام ) هرگز خود را گرفتار زندگی اشرافی نکرد و به هیچ عنوان بدان دل نبست.

او زاهدای به معنای واقعی کلمه بود؛ اما زهد در قاموس زینب، به همان مفهومی بود که پدر گرامیش آنرا توصیف می‌نمود: زهد آنست که آدمی مالک دنیا باشد نه آنکه دنیا و زیور آن آدمی را به مالکیت خود در آورد.(4) 

بهترین دلیل زهد زینب (علیها‌السلام )، ترک آسایش و رفاه و اشرافیت و خدمتکاران و زیب و زیور برای تعقیب هدفی مقدس و الهی است. او همانند غیب دانی که از آینده خود و جامعه‌اش و از همه مهم‌تر وظیفه و رسالتش آگاه است، شرط ضمن عقد خود را همراهی با حسین(علیه السلام) قرار می‌دهد تا رسالت خویش را به انجام رساند.

او مانند همه‌ی بانوان عاطفی و رقیق القلب است؛ ولی آنجا که ضرورت ایجاب کند استوار و در راه هدف چون کوهی پابرجا و مقاوم است. او مادر است و چون همه‌ی مادران اهل مهر و رحمت؛ ولی آنجا که وظیفه دینی و حفظ وجود اسلام و موجودیت قرآن مطرح باشد؛ فرزندان عزیزش را نیز در راه خدا فدا می‌کند.

کیست که چون زینب (علیها‌السلام )  آنهمه تمکن و نعمت داشته باشد و بدان هرگز وابسته نباشد؟ کیست که خانه‌ای گرم، همسری مهربان و فرزندانی عزیز داشته باشد و برای تحقق اهداف مقدس خویش آوارگی و گرسنگی را پذیرا گردد؟ و آیا این جز همان زهد اسلامی است؟

پی نوشت ها:

1. عقد الفرید جلد 3 / صفحه ی301

2. الاستیعاب – ابن عبدالبر

3. 480 یا 500 درهم و هر درهم معادل یک مثقال شرعی نقره است که هر مثقال 18 نخود است

4. قال امیرالمؤمنین (علیه السلام):" الزهد ان لا تملک الدنیا وانت مالکه" –  برداشتی از نهج البلاغه

منبع: کتاب "زندگانی حضرت زینب (علیها‌السلام )، رسالتی از خون و پیام" نوشته‌ی دکتر علی قائمی

با سلام

بی شک دقّت در روش و منش اهل بیت علیهم السلام بخشی از زندگی دینمدارانه است. در این راه شایسته است که سیرهء آن بزرگان را از منابع معتبر و با دقّت و تیزبینی بسیار بدست آوریم. چه بسا نقلهایی که در میان مردم مشهور شده ولی نه تنها منطبق با سیرهء آن الگوهای الهی نیستند بلکه توهینی بزرگ به شأن ایشان محسوب می شوند.

مشهور است که حضرت زینب سلام الله علیها در ماجرای خواستگاری و ازدواجشان با عبدالله بن جعفر، شرطی برای وی قرار داده اند که در بیان منبریان و روضه خوانان "همراهی با امام حسین علیه السلام" معرّفی می شود. آیا همان گونه که مصیبت خوانان با آب و تاب برای مردم تعریف می کنند و اشک می گیرند و شاید بزعم خودشان راه و رسم اهل بیت را تبلیغ می کنند، واقعیّت ماجرا همین بوده است؟

جناب دکتر رجبی دوانی(کارشناس برجستهء تاریخ اسلام) در یک سخنرانی که بنده شخصاً حضور داشتم به دو نکتهء قابل توجّه اشاره کردند:

1- بر این ادّعا که شرط ازدواج حضرت زینب سلام الله علیها همراهی و جدانشدن ایشان از برادر بزرگوارشان بوذده است، هیچ سند تاریخی محکمی در دست نداریم!

2- اصولاً یاری امام زمان تکلیف هر مسلمان است و نه نیازی به شرط گذاشتن برای ازدواج است، نه وجود و عدم چنین شرطی در هنگام نیاز امام معصوم به یاری، اعتباری دارد.

بنظر می رسد در این مورد هم مثل موارد دیگری که به ماجرای عاشورا چسبانده شده است، بار عاطفی این داستان و آب و تابی که در مجالس مصیبت خوانی ایجاد می کرده است، باعث گسترش یک تحریف تاریخی و اعتقادی شده است. شایسته است پس از تحقیق کافی دربارهء انتشار این گونه دیدگاهها تصمیم بگیریم. خصوصاً توجّه به دو نکتهء فوق الذکر روشن می کند که چنین ادّعاهایی بیش از آن که تبلیغ راه اهل بیت باشد، توهین به ایشان است.

موفق باشید

سلام ممنون بابت نظری که قرار دادین

بنده این مطلب رو در چندین منبع موثق خوندنمو و فقط یکی از اونها رو اینجا قرار دادم

سایتهای اهل بیت و حوزه سایتهایی هستن که الان تو خاطرم هست و  تو خیلی از جاها به این مورد اشاره شده بود

من سعی میکنم تو مطالبم به خصوص مطالب دینی  تا جایی که ممکنه منبع و پی نوشت رو قرار بدم امیدوارم که این موردی که فرمودین تحریف نباشه،چون اینکه تحریف هست یا نه کار من نیست و کارشناسان این رشته باید جوابگو باشن

سلام

خوب بود دستکم یکی از آن چندین منبع موثق را ذکر می کردید. در متن اصلی این بخشی که بنده نقل قول کرده بودم منبع نداشت. ضمناً بنده نظر کارشناسی یک خبرهء تاریخ اسلام را نقل کردم و از خودم ادّعای تحریف را مطرح نکردم.

نکتهء مهم دیگر این که گاهی میلیاردها نفر بر یک چیز تاکید می کنند و همگی اشتباه می کنند!

موفق باشید

سلام .تو خیلی از سایتهای مذهبی این مورد رو خوندم،حتی تو تلویزیون هم گاها از کارشناسان مسائل دینی هم اینو شنیدم یا تو کتابی هم این مورد رو خونده بودم ولی دلیل نیست که حتما هرچی میگن و مینویسن درست باشه.در مورد این قضیه هم  بنده پافشاری نکردم که تحریف نیست .اگه خوب به جمله ای که نوشتم توجه کنین ،نوشتم اینکه این قضیه تحریف هست یا نیست رو باید از کارشناس خبره این رشته سوال کرد

بله درست میفرمایین ممکنه گاهی اوقات همه به یه چیزی تاکید کنن و همه اشتباه کنن،گاهی هم ممکنه یکی از نظر من کارشناس وخبره باشه از نظر یه فرد دیگه اینطور نباشه

ممنون شما هم موفق باشین

فکر کنم دیگه فایده نداره حرفی بزنم! پاسختون گویای مشکل هست!

ممنون از زحمت بسیارتون خدا قوت

التماس دعا