آنچه که باید در مورد بازی کودکمان مد نظر قرار دهیم چیست؟
چکیده: کودکان خواهان بازی خود می¬باشند. اما این والدین هستند که توقعات خاصی در مورد بازی آن‌ها دارند. یکی می‌خواهد بازی بی‌سروصدا باشد، یکی می‌خواهد فقط زمان خاصی باشد و ... . اما در برخورد با بازی‌های کودکان چه رفتاری صحیح‌تر است؟ برای پاسخ به این سئوال با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1241 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه
حسین ابراهیمی تهرانی

مقدمه

بازی، نوعی فعالیت ذهنی یا حرکتی هدف‌دار است که به لذت بردن کودک می‌انجامد. کودک به بازی نیاز دارد و همان‌طور که کارهای روزمره یک استاد دانشگاه برایش مهم است، بازی برای کودک مهم است.


فواید بازی برای کودک

بازی برای کودک ثمرات زیادی دارد در ذیل به چند مورد آن می‌پردازیم:
  1. رشد توانایی‌ها: بازی برای کودک سبب محک زدن توانایی‌ها و به کار گرفتن نیروهایش است.
  2. تمرین نقش‌ها: کودکان با بازی کردن، نقش‌های خود در زندگی آینده را تمرین می‌کنند
  3. درمان: اریکسون معتقد است که کودک، تعارضات خود را یا در خواب و یا در بازی بیرون می‌ریزد.
  4. یادگیری: بازی، جنبه اکتشافی دارد و در برخی بازی‌ها، کودکان چیزهایی می‌آموزند و حس کنجکاوی آن‌ها ارضا می‌شود.
  5. نشانه سلامت: علاقه کودک به بازی، نشان‌دهنده سلامت اوست. اگر کودکی به بازی علاقه نداشته باشد، باید به‌سلامت او شک کرد.
  6. رشد خلاقیت: برخلاف نظریات گذشته که خلاقیت را ذاتی و ارثی می‌دانستند، پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که خلاقیت را می‌توان به همگان و به‌ویژه کودکان آموخت. بازی‌های خلاق به کودک فرصت می‌دهند با استفاده از قوه خلاقیت خود در حل مسائل رشد نمایند.
  7. ارضاء نیازها: به‌وسیله بازی کردن، نیاز کودک به فعالیت‌های حرکتی و جست‌وخیز و همچنین نیاز به شادی و شادکامی برآورده می‌شود.
  8. اخلاق اجتماعی: حضور در بازی‌های گروهی می‌تواند به رشد اجتماعی کودکتان کمک کند.
بازی کودک و بازی یک فرد بزرگ‌سال متفاوت است. بزرگ‌سالان بازی را بجهت تفریح و برون‌رفت از خود و مشکلات زندگی انجام می‌دهند. لذا بازی بزرگ‌سالان نوعی برون‌رفت از حرکت است درحالی‌که بازی کودکان با آثاری که ذکر شد، حرکت روبه‌جلو به شمار می‌آید.


محدودیت در بازی

والدین باید اجازه دهند تا کودک تا [ائی که خطری او را تهدید نمی‌کند و کاری خلاف اخلاق اجتماعی انجام نمی‌دهد، در بازی کردن آزاد باشد.همچنین والدین نباید در نوع بازی و روش انجام آن دخالت کنند. کودکان دوست ندارند کسی در بازی آن‌ها دخالت کند و مورد امرونهی قرار بگیرند.


وقت بازی

برای کودکانِ بزرگ‌تر می‌توان وقتی برای بازی قرارداد. مثلاً به او گفته شود که دو ساعت برای بازی وقت دارد. بهتر است در انتهای بازی نیز به او گفته شود وقت شما رو به تمام است. به‌طور مثال «ده دقیقه دیگر وقت داری»، تا بازی کودک نیمه‌کاره رها نشود.
برای کودکانِ خردسال، بهترین کار، وارد شدن در بازی آن‌هاست. برای مثال، کودک چهارساله‌ای با همسالان خود مشغول بازی است. مادرش سطلی حلبی در دست می‌گیرد و با چوبی به آن کوبیده، می‌گوید: «اینجا کودکستان است و ساعت ناهار رسیده، به دستور مربی، همه به‌سوی ناهار...!»[1].


اصلاح رفتار

می‌توان با روش ایفای نقش، رفتار نادرست کودک را اصلاح کرد. به‌طور مثال، کودکی که دست از بازی نمی‌کشد تا برای ناهار حاضر شود، والدین از او می‌خواهند تا با نوعی بازی کوتاه، نقش پدر را بازی کند و از پدر که نقش بچه‌اش را دارد، بخواهد تا سر سفره غذا حاضر شود. بدین‌وسیله و با زبان‌بازی، کودک متوجه اشتباه خود خواهد شد.


بازی انحصاری!

گاه دیده می‌شود که کودکی فقط با والدین خود بازی می‌کند و به‌هیچ‌عنوان با کودکان دیگر بازی نمی‌کند. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که قانونی در بازی با کودک قرار داده نشود و والدین به خاطر محبتی که به فرزندشان دارند، از حق خود در بازی گذشته و به‌نوعی، کودک را بدعادت کرده باشند. کودکی که همیشه در بازی همه حق‌ها را برای خود قائل است و به قواعد بازی پایبند نیست، هیچ‌گاه تاب تحمل بازی با کودکان دیگر که بازی با شرایط یکسانی را طلب می‌کنند، نخواهد داشت.


همبازی شدن با کودک

با توجه به نقش سازنده بازی و نقش مهم آن در تربیت کودک، والدین می‌توانند برای تربیت فرزند خود از جایگاه بازی استفاده کرده و به‌گونه‌ای مناسب از آن بهره گیرند.
همبازی شدن با کودک می‌تواند بخشی از نیاز عاطفی و محبت کودک را اشباع کرده و برای کودک بسیار لذت‌بخش باشد. این در حالی است که والدین باید در اینجا اصل مهم «کودک شدن» را به‌خوبی ایفاء کنند و از عهده آن برآیند. رسول اکرم (ص) فرمودند: «من کان عنده صبی فلیتصاب له»[2] هرکه کودکی دارد، باید با وی رفتار کودکانه داشته باشد. در حدیثی دیگر حضرت فرمودند: «ان فی الجنه دار یقال لها الفرح، لا یدخلها الا من فرح الصبیان»[3] همانا در بهشت سرایی است بنام دار الفرح که تنها کسانی به آن وارد می‌شوند که کودکان را شاد کنند.
در سیره عملی حضرت نیز همبازی شدن با کودکان بسیار دیده می‌شود که این شاهدی بر اهمیت حضرت بر بازی با کودکان است. نقل‌شده که روزی حضرت در حال بازی با امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بودند، فردی شاهد این بازی بود و از رفتار رسول خدا(ص) شگفت‌زده شد. خطاب به ایشان عرض کرد: «به خدا سوگند فرزندم مرد شده و صورت او دارای محاسن گشته اما تاکنون حتی برای یک‌بار هم صورت او را نبوسیده‌ام».  رسول خدا(ص) که از گفته آن مرد ناراحت شده بودند فرمودند: «من لا یَرحم لا یُرحم» کسیکه رحم و عطوفت نداشته باشد، مورد رحم و عطوفت قرار نخواهد گرفت[4].


اسباب‌بازی

کودکان برای بازی به هر چیزی متوسل می‌شوند. آنان برای بازی کردن به اسباب و وسایلی نیاز دارند. اگر بازی را کار کودک بدانیم، پس اسباب‌بازی ابزار کار اوست. توجه به چند نکته در تهیه اسباب‌بازی مفید خواهد بود:
  1. متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی باشد.
  2. متناسب با جنسیت کودک باشد.
  3. متناسب با سن او باشد.
  4. حتی‌الامکان مرغوب و محکم باشد تا به خاطر عدم مرغوبیت آن و شکستن آن، کودک ناراحت نشود و احساس گناه نکند.
  5. گران‌قیمت نباشد. زیرا کودکان پس از مدتی بازی با یک نوع اسباب‌بازی، از آن خسته شده و دیگر تمایلی برای بازی با آن ندارند. علت آن این است که دیگر آن وسیله، کنجکاوی آن‌ها را برانگیخته نمی‌کند و خلاقیتی با آن نمی‌توانند انجام دهند. لذا جذابیتی نخواهد داشت. پس بهتر است بجای خریدن یک اسباب‌بازی گران‌قیمت، چند اسباب‌بازی برای او گرفته‌شده و در فواصل زمانی گوناگون، نوبتی در اختیار او قرار گیرد.
  6. مواد تشکیل‌دهنده آن برای کودک مضر نباشد.
  7. خطرآفرین نباشد.
  8. اگرچند اسباب‌بازی مناسب وجود دارد، بهتر است به کودک برای انتخاب مورد دلخواهش حق انتخاب بدهید.

نتیجه‌گیری

کودکان بازی را جدی انگاشته و به آن نیاز دارند و برای پرورش و تربیت آن‌ها نقشی حیاتی را دارد. آنچه مهم است، این است که والدین باید بستری مناسب را برای بازی آن‌ها مهیا کرده و با وقت گذاشتن جهت بازی با کودک، او را برای یافتن توانایی‌ها، پذیرش و تمرین نقش‌های آتی زندگی تربیت نمایند.


 
پاورقی:

[1] علی محمد صالحی، بازی را جدی بگیرید، قم: موسسه امام خمینی، 1395، ص34.

[2] محمدبنعلیبن بابویه قمی، من لا یحضره الفقیه، ج3، ص312.

[3] علی المتقی بن حسام الدین الهندی، کنز العمال، بیروت: موسسه الرساله، 1409ق، 6009

[4] ابن ابی فراس ورام، مجموعه ورام، قم: مکتبه فقیه، ج1، ص113.

منابع
صالحی، علی محمد، بازی را جدی بگیرید، قم: موسسه امام خمینی، 1395.
قمی، محمدبن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج3، قم: نشر اسلامی، 1404ق.
الهندی، علی المتقی بن حسام الدین ، کنز العمال، بیروت: موسسه الرساله، 1409ق.
ورام، ابن ابی فراس ، مجموعه ورام،  ج1 قم: مکتبه فقیه، 1404ق.
 
 

بیشتر بخوانید :
بازی با کودکان و فواید آن
محیط ایمن برای بازی کودکان در خانه
عوامل موثر در بازی های کودکان
فواید بازی با کودکان چیست؟
تاثیر بازی بر رشد کودک