اضطراب امتحان

عامل فراموشی آنچه یادگرفته اید، اضطراب قبل از امتحان است

چکیده: اضطراب یکی از شایع‌ترین حالات روحی است که تقریباً در همه انسان‌ها در طول زندگی و به درجات مختلف بروز می‌کند. اضطراب امتحان نیز معمولاً با نزدیک شدن امتحانات در فرد نمایان می‌شود، به طوری که هر کسی در طول زندگی خود حداقل یک بار این احساس را تجربه کرده است. با ما همراه باشید تا راه های رفع آن را بیاموزید.

تعداد کلمات 1604 / تخمین زمان مطالعه 8 دقیقه

مقدمه

دلواپسی و نگرانی از امتحان، احساس نگرانی یا اضطرابی است که دانش آموزان و دانشجویان به خصوص دختران هنگام شرکت در امتحان از خود بروز می دهند. اغلب دانش آموزان، نگرانی از امتحان را تجربه می کنند، اما اگر میزان آن از حالت میانه بالاتر برود (مانع فعالیت دانش آموزان شود)، نه تنها دانش آموز را برای شرکت در امتحان تشویق نمی کند، بلکه باعث اختلال و نارسایی در عملکرد حافظه (یادآوری) نیز می شود.
درفهرست زیر، چند نمونه از سخنان دانش آموزان درباره نگرانی آنان ازامتحان ارائه شده است:

نگران مردود شدن در امتحان هستم.
شب قبل از امتحان نمی توانم خوب بخوابم.
شب قبل از امتحانان سخت، کابوس هایی می بینم که از ذهنم بیرون نمی رود و این مشغولیت ذهنی باعث می شود نتوانم در سر جلسه امتحان تمرکز داشته باشم.
صحبت های پدر و مادرم قبل از امتحان همیشه باعث افزایش دلواپسی ونگرانی های من می شود.
دوستان ترم های بالایی وقتی که می گویند این استاد امتحانات سخت می گیره یا آمار قبولیش خیلی کمه، از دلواپسی نمی توانم درس بخوانم.
گاهی برای فرار از امتحان، نقشه می کشم.
غالباً قبل و ضمن امتحان، بسیار عرق می کنم.
در جلسه امتحان، دچار تپش قلب یا تنگی نفس می شوم.
هنگام پاسخ به سوال ها، تمرکز فکر برایم سخت است.
در جلسه امتحان، غالباً یادآوری آنچه یاد گرفته ام، برایم دشوار است.
هنگام دادن پاسخ به پرسش های امتحانی، اشتباهاتی را مرتکب می شوم که در شرایط عادی پیش نمی آید.
اگر جواب درست سوالی را ندانم، زود پریشان می شوم.
از این که ممکن است نتوانم در زمان تعیین شده به پرسش ها پاسخ بدهم، احساس دلشوره می کنم.
هنگام امتحان، به این نکته فکر می کنم که نکند دیگران بهتر از من به پرسش ها پاسخ بدهند.
اگر این امتحان را به خوبی ندهم ، بدبخت می شوم.
و …

اگر دانش آموزی از مواردی که بیان شد چند مورد از نشانه های یاد شده را به طور دائم احساس می کند، به احتمال زیاد از نگرانی امتحان رنج می برد و برای کاهش نگرانی او باید چاره ای اندیشید.
در این مورد از سوی روان شناسان و نیز کارشناسان تعلیم و تربیت توصیه هایی برای این دست از دانش آموزان و دانشجویان ارائه می شود که به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد:

از روش های مطالعه موثر مانند پیش خوانی، سوال کردن، خواندن، تفکر کردن، از بر کردن، و مرور کردن (پس ختام) استفاده کنند.
سعی کنید مهارت های درست مطالعاتی را بیاموزید و از شیوه های نوین حفظ استفاده کنید.
برای فهم و درک بهتر مطالب درسی، با هم کلاسی های خود بحث کنند.
چند نمونه از سوال های امتحانی سال های قبل را بررسی و پاسخ دهند.
نکات برجسته درس را یادداشت و آن ها را مرور کنند.
در جلسه رفع اشکال به طور فعال شرکت کنند.
روش های آرام بخشی مانند تنفس عمیق، انتخاب محل مطالعه مناسب، دوری از آلودگی های محیطی (شنیداری، دیداری و ...) را به کار بگیرند.
برای خود، برنامه زمانی مطالعه تنظیم کنند.
قبل از امتحان خواب کافی داشته باشند.
از مسائلی که ممکن است برای شما ایجاد اضطراب و استرس کند، دوری کنید.
از راهبردهای جواب دادن به سوال، مانند اولویت قائل شدن برای پاسخ دادن به سوال های آسان تر و پیش خوانی سوال ها استفاده کنند.
و ...

اضطراب اندکی لازم است

درست است که عمل به رهنمودهای یاد شده احتمالاً می تواند دلهره و نگرانی دانش آموز از امتحان را کاهش دهد، اما باید بدانیم، حتی دانش آموزانی قوی نیز وجود دارند که از دلهره یا اضطراب امتحان رنج می برند. بنابر این، باید برای کاهش این عامل مخل یادگیری و یادآوری اندیشه کرد و راه های دیگری را در نظر گرفت. بنابر نظر سیبر، انیل و توبیاز ادراک پایین بودن شایستگی است که در موقعیت های ارزشیابی، غالباً در دانش آموز دلهره و نگرانی ایجاد می کند. در واقع، اضطراب هنگامی در دانش آموز شکل می گیرد که تهدیدی برای عزت نفس او وجود داشته باشد.
از سوی دیگر، دلهره و نگرانی از امتحان، دو مولفه ی شناختی و هیجانی دارد:مولفه ی هیجانی به واکنش های فیزیولوژیکی ( خودکار ) اشاره می کند که گاهی در موقعیت های ارزشیابی کننده تجربه می شوند (مانند عرق کردن، تپش قلب و تنفس تند) و مولفه ی شناختی به نگرانی درباره ی عملکرد شخصی، باورهای منفی درباره ی موفقیت، نگرش های خود کوچک شماری و ... مربوط می شود.
بنابر این، اگر فردی می خواهد برای کاهش نگرانی امتحان دانش آموز یا دانش آموزان اقدام نماید، باید ابتدا نوع مولفه ی ایجاد کننده ی اضطراب را تشخیص دهد و سپس رهنمودهایش را ارائه کند. زیرا دانش آموزی که به هنگام امتحان دستش عرق می کند، بدنش گر می گیرد و ... (واکنش فیزیولوژیکی) در مقایسه با دانش آموزی که در مورد توانای خودش برای موفق شدن در امتحان دید منفی ( واکنش شناختی ) دارد، به راهبردهای متفاوتی برای کاهش نگرانی یا اضطراب امتحانشان نیاز دارند. به طوری که دانش آموز اول شاید به آموزش راهبردهایی برای امتحان دادن یا کسب تجربه ی امتحان دادن و دانش آموز دوم به کسب موفقیت و اقدامات دیگری برای ایجاد اعتماد به نفس نیاز داشته باشد.
بنابر این، آنچه تاکنون در شرایط آموزشگاهی برای کاهش نگرانی امتحان بر آن تاکید شده است، راهبردهای مربوط به مولفه ی فیزیولوژیکی و تاحدودی شناختی را شامل می شود و کمتر به رفع عوامل مربوط به مولفه ی شناختی پرداخته شده است. برای مثال، ممکن است دانش آموز در توجه و سازماندهی موضوع های ارائه شده مشکل داشته باشد( پیش پردازش کارامد اطلاعات جدید). موضوع جدید را می فهمد، اما وقتی از او خواسته می شود دانش جدید را برای مسئله ای خاص به کار ببرد، توانایی استفاده از آموخته هایش را ندارد( پردازش اطلاعات). یا دانش آموز پاسخ درست را می داند، اما قبل از این که آن را بیان یا رمزگردانی کند، فراموش می کند( برون داد) . برای بهبود این نوع از نگرانی امتحان، راهبردهای زیر توصیه می شود:

به منظور بهبود توانای دانش آموزان دارای اضطراب، فرصت بیشتری برای بازبینی اطلاعات جدید به آنان بدهید. به این صورت که اگر سوال از متن سخنرانی معلم انتخاب می شود، تکرار مطالب و مکث بین آنها مفید است. اگر سوال از محتوای فیلم ارائه می شود، اجازه ی بازبینی فیلم می تواند به دانش آموز کمک کند. اگر هم سوال به طور مکتوب ارائه می شود، باید به دانش آموز فرصت داد تا موضوع را چند بار بخواند. علاوه بر این ، ارائه دستورات روشن و شفاف و بدون ابهام و رعایت ساختار بندی مطالب، به پردازش اطلاعات توسط دانش آموز مضطرب کمک می کند.
به دانش آموز برای اصلاح اشتباهاتش فرصت بدهید. وقتی دانش آموزی اشتباهش را اصلاح کرد، نباید هیچ شواهدی از اشتباه او باقی بماند. در واقع، باید به دانش آموز اجازه داد ورقه ی خودش را بر اساس روش درست راه حل، تصحیح کند و سپس آن را به معلم تحویل دهد.
از آزمون به عنوان ارزیابی نهایی شایستگی دانش آموز استفاده نکنید. ضرورت دارد معلم ضمن برگزاری آزمون، به دانش آموزان بگوید این آزمون به شما اجازه می دهد دریابید چه مقدار از مطالب را درک کرده اید و یا نفهمیده اید و هنوز به چه مقدار مطالعه نیاز دارید. سپس به آنان اجازه دهد، در صورت شکست در آزمون، برای جبران شکست، در آزمون دیگری شرکت کند.

هم چنین، برگزاری امتحان در شرایطی که زمان کمناسبی برای آن در نظر گرفته شده باشد، برخورداری سوال ها از سطوح دشواری متناسب با دانش آموزان( یا این که سوال ها بخه مرور دشوار شوند) و آشنا بودن شکل سوال و ارائه ی دستورالعمل های قابل فهم برای دانش آموز، می تواند از نگرانی امتحان دانش آموز بکاهد.

اگر چه مدرسه های کشور ما بر کسب و ثبت نمره تاکید فروان دارند، اما ضرورتی ندارد که دائماً بر گرفتن نمره و دادن نمره تاکید شود. دانش آموزان نیاز ندارند که دائماً به آنها یادآوری شود که به کارشان نمره داده خواهد شد؛ بلکه به بازخورد درباره ی عملکرد شان نیاز دارند تا از این نکته آگاه شوند که در جهت درست حرکت می کنند یا خیر و راه درست برای دست یابی به مقصود کدام است. در واقع، همین تاکید بیش از اندازه بر کسب نمره است که دانش آموز را دچار تشویش و نگرانی می کند و او را در ارائه ی بهتر عملکرد تحصیلی با مانع مواجه می سازد. بنابر این، امروزه به جای نمره دادن به عملکرد دانش آموز، بر ارائه ی بازخورد صحیح و واقعی( مانند مشخص کردن صعف و روش رفع آن، تعیین نقاط قوت عملکرد دانش آموز و تشویق او) در ارتباط با عملکردش تاکید می شود تا از این طریق توجه دانش آموز به سوی رشد مهارت هایش و لذت از فعالیت مورد نظر سوق یابد.

منابع:

آندرسون، لورین دبلیو.(۱۳۸۴). افزایش اثر بخشی معلمان در فرایند تدریس.(ترجمه محمد امینی). تهران: انتشارات مدرسه. (سال انتشار اثر به زبان اصلی ۱۹۹۹).
استیک، دیبورا جی.( ۱۳۸۵). انگیزش برای یادگیری. (ترجمه ی رمضان حسن زاده و نرجس عموئی). تهران: دنیای پژوهش.(سال انتشار اثر به زبان اصلی ۱۹۸۷.)
شفرد، جیمز اف.( ۱۳۸۷.) مهارت های مطالعه در مدرسه و دانشگاه. (ترجمه فریده همتی). تهران رشد.(سال انتشار اثر به زبان اصلی ۱۹۹۷.)

نویسنده : محمد حسین افشاری

بیشتر بخوانید :
اضطراب امتحان، از تشخیص تا درمان (1)
اضطراب امتحان، از تشخیص تا درمان (2)
مهارت کنترل اضطراب امتحان
اضطراب امتحان و راه های مقابله با آن
آمادگی برای امتحان (5) استرس و اضطراب امتحان
سه عامل مهم در کاهش اضطراب امتحان