یک آزمایشگاه علوم خانگی برای کودکان خود داشته باشید

تجربیات خلاقانه فرزندان در دوران کودکی، زمینه ساز علائق آن­ها در بزرگسالی می­ شود.
 

چکیده: برای آنکه فرزندتان دنیایی از تجربیات خلاقانه به دست آورد و علائقی کسب کند که به پیشرفت درس­های مدرسه‌اش کمک می‌کند، لازم نیست از خانه بیرون بروید؛ شما می توانید یک آزمایشگاه خانگی برای کودکان خود راه بیندازید. پس با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1040 /  تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

فعالیت­ های این مقاله، ما را به یک آزمایشگاه علوم می‌برد. آزمایشگاه مطرح شده در اینجا، آشپزخانه، زیرزمین و حیات خلوت خانۀ ماست. بررسی می‌کنیم که وقتی ماکارونی را داخل آب جوش می‌ریزیم، یا وقتی آب را داخل فریزر می‌گذاریم و یا هنگامی که به گیاهان نور خورشید نمی‌تابد، چه اتفاقی می‌افتد. بچه‌هایمان را کمک می‌کنیم تا حدس بزنند. فرضیه‌ای داشته باشند یا برداشت علمی کنند؛ چرا که در غیر این صورت، فقط در کتاب­ ها با مطالبی در این زمینه‌ها برخورد می‌کنند.
این فعالیت ­ها باعث می‌شود بچه‌ها دربارۀ علت و معلول ­ها فکر کنند. آنها تغییرات آبِ در حال جوشیدن را مشاهده می‌کنند. آنها وقتی با دقت به خانه نگاه می‌کنند با طبقه‌بندی و نظم اشیا متوجه سازماندهی و نظام‌مند بودن خانه می‌شوند. تمام این کارها را شما با فرزندتان، در طی زندگی روزمره، در خانه انجام می‌دهید.
این مفاهیم، پایه و اساس علوم را تشکیل می‌دهند. وقتی به بچه‌هایمان آزادی و اجازه می‌دهیم؛ آنها را تشویق می‌کنیم؛ وقت می‌دهیم و محیطی را فراهم می‌کنیم که در آن به تحقیق بپردازند؛ سوال کنند؛ در مورد آن فکر کنند و متحیر و حتی سر در گم شوند، پایه‌های علاقه‌ای همیشگی به علوم را در آنها ایجاد می‌کنیم. چه بچه‌هایمان بخواهند یا اینشتین  دیگر بشوند، چه یک شخص معمولی، باید از جملۀ انسان­ هایی باشند که همیشه می‌گویند: «می‌خواهم بدانم این وسیله چگونه کار می‌کند.»
 

برای آنکه فرزندتان دنیایی از تجربیات به دست آورد و علائقی کسب کند که به پیشرفت درس­های مدرسه‌اش کمک می‌کند، لازم نیست از خانه بیرون بروید. این تجربیات به آنها ایده‌هایی می‌دهد که زمینه‌ساز علائق آیندۀ آنهاست.
زمانی که در آشپزخانه، با فرزندان کوچکم آزمایش علوم می‌کردیم، احساس خود را به یاد می‌آورم. باید بگویم تنها بچه‌هایم نبودند که چیزی یاد می‌گرفتند. ما آبی را که می‌خواست به جوش بیاید نگاه می‌کردیم. مدت زمانی را که ماکارونی در آبِ جوش نرم می‌شد اندازه‌گیری می‌کردیم. قطعات یخ را در آفتاب و سایه می‌گذاشتیم تا آب شوند. قاشق­های چوبی و فلزی را در آب داغ می‌گذاشتیم و بعد به آنها دست می‌زدیم و گاهی از داغی آنها متحیر می‌شدیم و دربارۀ آنچه یاد می‌گرفتیم صحبت می‌کردیم.
فعالیت ­هایی که در زیر آمده است، به خصوص برای بچه‌های سال­های اول دبستان جالب است، اما بچه‌های بزرگ‌تر نیز ـ بچه‌هایی که این فعالیت ها را انجام نداده‌اند ـ از آنها لذت خواهند برد. بچه‌های من که حالا بزرگ شده‌اند، هنوز «ساعات علوم» مخصوصمان را در آشپزخانه و در حیاط خانه به یاد می‌آورند.
 

  علوم
  انجام آزمایش
  مشاهده و بحث
برای این فعالیت ها به نور، اشیایی به اشکال مختلف، آینه، یک لیوان آب و یک قاشق احتیاج دارید. در طول روز چه موقع سایه‌ها بلندتر و چه موقع کوتاه‌تر هستند؟ در یک روز آفتابی، در ساعات مختلفی بیرون از خانه بروید و در جای خاصی بایستید. ببینید که آیا سایه‌ها بلندتر می‌شوند یا کوتاه‌تر.
با استفاده از یک لامپ قوی، در اتاق روی یک پس‌زمینۀ تاریک با سایه‌ها نمایش بدهید. سعی کنید با مربع، دایره و اشکال دیگر سایه‌های مختلفی ایجاد کنید. وقتی بچه‌ها می‌پرند؛ لی‌لی می‌کنند؛ یا دستها و پاهایشان را حرکت می‌دهند چه اتفاقی می‌افتد؟
با استفاده از آینه، نور خورشید را به قسمتهای مختلف اتاق بتابانید. با انجام این آزمایش نشان دهید که نور از آب و هوا با سرعتهای مختلفی عبور می‌کند. در لیوانی به اندازۀ دو سوم، آب بریزید و یک قاشق چای‌خوری را داخل آن بگذارید. اگر بچه‌ها از یک طرف لیوان، به آن نگاه کنند، قاشق را به صورت «شکسته» می‌بینند.

 
 

  علوم
  انجام آزمایشات
به یک قوطی آب میوه، یک قوطی باز‌کن، یک لوله بازکن، مقداری آب و چند نی نیاز دارید.
قوطی آب میوه را از یک طرف سوراخ کنید. سعی کنید آب میوه را در لیوان بریزید. چیزی بیرون نمی‌آید. چرا؟ سوراخ دیگری ایجاد کنید و دوباره سعی کنید آب میوه را بریزید؟ این بار چه اتفاقی می‌افتد و چرا؟
یک لوله بازکن را روی دیوار فشار دهید تا به دیوار بچسبد. چه چیزی آن را در آنجا نگه می‌دارد. چه موقع می‌افتد؟
با نی آب را بمکید. چه چیزی آب را بالا نگه می‌دارد؛ به طوری که داخل نی به طور مداوم آب وجود دارد؟
 

  علوم
  ارزیابی نشانه‌ها
مراقبت از گیاهان، یک تجربۀ علت و معلول قابل دید است. گیاهان به چه چیزی احتیاج دارند؟ وقتی آنچه مورد نیازشان است به آنها نرسد، چه تغییری در آنها به وجود می‌آید؟ برای انجام این آزمایش به یک گیاه و کاغذ آلومینیوم نیاز دارید.
دو گیاه سالم و شبیه هم را کنار یکدیگر قرار دهید. از کودکتان بخواهید یک یا دو هفته به یکی از گیاهان آب بدهد و به دیگری توجهی نکند. چه اتفاقی می‌افتد؟
با استفاده از کاغذ آلومینیوم، یک طرف برگهای یک گیاه را که به نور احتیاج دارد بپوشانید و یک هفته آن را به این صورت بگذارید. وقتی آلومینیوم را بردارید، برگها چگونه به نظر می‌رسند. این تجربه با گیاهان در حال رشد را می‌توان پشت پنجرۀ اتاق یا در فضایی باز انجام داد. برای نشان دادن رشد گیاهان هیچ چیز بهتر از کاشتن لوبیا یا هویج نیست.

 
منبع: دروتی، ریچ؛ (1393)، کلیدهای پرورش مهارت­های اساسی زندگی در کودکان و نوجوانان، مترجم اکرم قیطاسی، انتشارات صابرین.