تربیت دینی در دوران جنینی؛ چرا و چگونه

تربیت دینی کودک از دوران جنینی، تامین­ کننده سلامت جسمی و روحی وی درآینده است.
 

چکیده : در خصوص میزان تأثیرِ عاملِ وراثت در تربیت اختلاف وجود دارد، اما در مجموع، تأثیر آن غیر قابل انکار می‌باشد. از سوی دیگر این عامل، زمینه‌سازِ قطعی سرنوشت آدمیان نمی‌باشد و عوامل محیطی و تعلیم و تربیتی، در دگرگون ساختن زمینۀ وراثت اثر قطعی دارند.

تعداد کلمات 1063 / زمان  مطالعه 5 دقیقه

هدف اصلیِ این نوشتار آموزش تربیت دینی در دوران جنینی است. تربیت در این دوران موجب می‌شود که انسان، مسیر زندگی خود را بر مبنای خواست الهی انتخاب کند و در نتیجه، به پیشرفت و موفقیت دنیوی و سعادت اخروی دست یابد. تربیت کودک را باید از دوران جنینی آغاز کرد، اما چگونه می‌توان در جنینی که هنوز پا به دنیا نگذاشته، زمینه‌سازی تربیتی را آغاز کرد؟
 امام صادق علیه السّلام در روایتی دقیق می‌فرمایند: از خاندان صالح همسر بگیرید که نطفه، اثر [پنهانی] دارد. (صفات و حالات والدین از راه نطفه به فرزند می‌رسد).[1] به عبارتی، علاوه بر عوامل برونی، خیانت، بزهکاری، نابکاری، دشمنی، تجاوزکاری، عواملی مثل مراقبت در فکر و عمل، سخن گفتن، ایفای حقوق و به طور کلی انجام اعمال صالح، پرهیز از گناه و تقوا، در کودک اثر دارد. بنابراین می‌توان شخصیت فرزندان را از دوران جنینی، با دقّت در مستحبات و مکروهات زناشویی، توجه به تغذیه و رعایت اصول اخلاقی پی‌ریزی کرد و در جهت سلامت جسمی و روحی جنین، گام برداشت.
 

 امروزه در علوم تجربی بر این باورند که کوچک‌ترین واحد زنده در بدن هر موجودی، «سلول» نام دارد. در هر سلول، قطعات کوچکی به نام «کروموزوم» هست، که روی آن ذرات بسیار کوچکی به نام «ژن» وجود دارد؛ این ژن‌ها عامل وراثت اوصاف مختلف والدین به فرزندان می‌باشند. گاه برخی صفات در ژن‌ها مخفی می‌ماند و بعد از گذشت چند نسل خود را بروز می‌دهد... و از طرف دیگر، مضمون احادیث مربوط چنین می‌رساند که علاوه بر صفات طبیعی و ظاهری مثل رنگ پوست و چهره، فرم استخوان‌بندی و سایر صفات جسمانی، بیماری‌ها، هوش و حافظه، موارد دیگر مثل سجایای اخلاقی والدین نیز، به فرزندان منتقل می‌شود. در خصوص میزان تأثیرِ عاملِ وراثت در تربیت اختلاف است، اما در مجموع، تأثیر آن غیر قابل انکار می‌باشد. با این سخن، لزوم انتخاب همسر شایسته و مناسب، جهت تربیت فرزندان صالح، به خوبی مشخص می‌شود. امام علی علیه السّلام با آگاهی بر این مهم، در انتخاب همسر، بسیار دقیق بود؛ حتی در انتخاب کارگزار نیز آن را مدّنظر می‌گرفتند؛ زیرا ایمان و تقوای مادر، خیرخواهی، پاکدامنی، خوش‌بینی، شجاعت و دیگر سجایای اخلاقی‌اش، در آیندۀ اخلاقی ـ اجتماعی فرزند اثر دارد. ایشان در این باره به مالک اشتر نوشته‌اند: «کارگزاران دولتی را از میان مردم با تجربه و با حیا، از خاندان‌های پاکیزه و باتقوا، که در مسلمانی سابقۀ درخشانی دارند انتخاب کن، زیرا اخلاق آنان گرامی‌تر و آبرویشان محفوظ‌تر و طمع‌ورزی‌شان کمتر و آینده‌نگری آنان بیشتر است.»[2] از این سخن امام می‌توان برداشت کرد، کودک زمینه‌های لازم برای یادگیری خصائص اخلاقی را از والدین به ارث می‌برد. قرآن در این باره تشبیه زیبایی دارد: «وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذِی خَبُثَ لا یَخْرُجُ إِلاَّ نَکِداً...»؛[3] و از زمین پاک، گیاهش به اذن پروردگارش بیرون می‌آید و زمینی که ناپاک است، جز گیاهی اندک و بی‌سود از آن بیرون نمی‌آید... خداوند حکیم با آوردن تشبیه فوق می‌خواهد مطلب معقولی را برای ما نزدیک به فهم کند؛ لذا می‌فرماید: زمین آباد، خوب حاصل می‌‌دهد؛ اما زمین شوره‌زار، حاصل نمی‌دهد. یعنی از دل پاک، خیر سرچشمه می‌گیرد و در دل ناپاک هیچ خیری نیست. شاید معنای دیگرش این باشد که اولادی که به پدر و مادر با فضیلت تعلّق دارد، آن‌ها نیز با تقوا و بافضیلتند و اولاد والدین بی‌عفت، بی‌تقوا هستند.[4]
 

در کتاب همایش تربیت دینی در جامعۀ اسلامی معاصر، مقالۀ «تربیت جنسی» این مسئله با نگاهی تازه، مطرح گردیده، که در آن، از تربیتی یاد می‌شود به نام «تربیت جهشی» و آن را مربوط به فرهنگ شیعی می‌داند. براساس «تربیت جهشی»، برخی عوامل در فرایند تربیت، سرعت حرکت انسانی را به سمت کمال بسیار و سریع‌تر می‌کند؛ از جملۀ آن، عوامل وراثتی است که برای بروز تربیت جهشی، نقش زیربنایی دارند؛ یعنی بعضی از صفات و خصوصیاتی که در انسان مشاهده می‌شود، در سلول‌های نطفه‌ای والدین فراهم بوده و از این طریق به فرزندانشان انتقال می‌یابد. حال اگر منظور از تحول در تربیت جهشی، تکامل معنوی باشد پس، پدر و مادر ناپاک، زمینۀ تکامل معنوی را در فرزند خود ایجاد نخواهد کرد.[5] لذا امیرالمؤمنین علیه السّلام می‌فرماید: آن چیزی که میان مردم تفاوت به وجود آورده است، آغاز سرشت و طبیعت آن‌هاست.[6]
 

 با توجه به موارد بیان شده، این نکته را نیز باید در نظر گرفت که اگر زمینۀ صفات بد در انسان وجود داشته باشد، می‌توان با تربیت صحیح آن زمینه‌ها را از بین برد و فطرت پاک و کمال‌طلب او را احیا کرد. علامه محمدتقی جعفری در این باره می‌نویسند: در ایدئولوژی اسلام، خلقت آدمی با یک فطرت پاک و کمال‌طلب صورت می‌گیرد، به فرض این که اختلافی در ژن‌ها، از مسیر وراثت وجود داشته باشد، تعلیم و تربیت صحیح و شکوفا ساختن فطرت پاک و کمال‌طلب می‌تواند آن اختلاف را مرتفع ساخته و آدمی را برای یک زندگی معقول آماده سازد... اگرچه مقداری از اوصاف انسانی به وسیلۀ عوامل وراثت به فرزندان منتقل می‌شود که ممکن است زمینه‌ای برای خوبی یا بدی انسان آماده نماید؛ ولی می‌دانیم که این عوامل، زمینه‌سازِ قطعی سرنوشت آدمیان نمی‌باشد و عوامل محیطی و تعلیم و تربیتی، در دگرگون ساختن زمینۀ وراثت اثر قطعی دارند...[7]

منبع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، چاپ اول، قم.