یکی از مهمترین آداب و مستحبات مربوط به ولادت فرزند، انتخاب نام نیکو است.

چکیده : آیات و روایات بسیاری در خصوص آداب و مستحبات مربوط به ولات فرزند وجود دارد. در این مقاله به یکی از مهمترین این آداب یعنی نامگذاری فرزندان اشاره می کنیم؛ چرا که نام‌گذاری کودک از جمله حقوق مهم والدین نسبت به فرزندان محسوب می‌شود. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1350 / تخمین زمان مطالعه 7 دقیقه

انتخاب نام زیبا برای فرزندان

بهتر است نام طفل، زمانی تعیین شود که او در رحم مادر قرار دارد، همان گونه که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) وقتی حضرت فاطمه (علیها السّلام) حضرت محسن را باردار بودند، نام ایشان را مشخص کردند؛ امام علی علیه السّلام خاطره‌اش را این گونه یاد می‌کنند: فرزندان‌تان را پیش از ولادت نام‌گذاری کنید و اگر نمی‌دانید که پسر است یا دختر از نام‌هایی که برای پسر و دختر مشترک است استفاده کنید، چرا که بچه سقط شده زمانی که در روز قیامت شما را می‌بیند و نامی برای او نگذاشته باشید، به پدرش می‌گوید: چرا برایم نام نگذاشته‌ای و رسول خدا صلی الله علیه و آله «محسن» را پیش از ولادت نام گذاشت.[1]

یکی از حقوق مهم والدین نسبت به فرزندان چیست؟

مقصود از این بحث، توجه داشتن به انتخاب نام معنادار و زیباست؛ زیرا نام‌گذاری کودک از جمله حقوق مهم والدین نسبت به فرزندان محسوب می‌شود؛ پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله نیز بر این عمل بسیار تأکید داشته، لذا فرموده‌اند: از حقوقی که فرزندان به پدر و مادر دارند این است که نام خوبی برای او تعیین کرده و به نیکی ادبش نمایند.[2] در این حدیث به «نام خوب» برای فرزند گذاشتن، همانند احادیث دیگر، اهمیت داده شده؛ حضرت امام رضا علیه السّلام این عمل را اولین کار نیک پدر، در حقّ فرزند دانسته، فرموده‌اند: اول نیکی پدر به فرزند خود این است که او را با اسم خوبی نام‌گذاری کند، البتّه مراقب باشید اسم خوبی روی فرزند خود بگذارید.[3]

بهترین و بدترین نام ها چیست؟

طبق روایات، آن نام‌هایی بهترین است که حکایت از عبودیت و بندگی خدا می‌کند؛ از نام انبیا، به عنوان برترین نام‌ها یاد شده است.[4] اسم‌های حکم، حکیم، خالد، مالک و حارث بدترین اسامی عنوان گردیده، حتی از گذاشتن نام «یاسین» برای فرزند نهی شده، زیرا مخصوص حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله می‌باشد.[5] علت سفارش به تعیین نام زیبا و بامعنا برای نوزاد از آن جهت است که:[6] ـ اسم بامسمّا، تأثیرگذار است؛ هر اسمی می‌تواند بر حال و روان صاحب نام اثر بگذارد؛ لذا اگر نام زیبایی انتخاب شود، هم در روحیۀ صاحب نام مؤثر است و هم در شنوندگان باعث احساس سرور و بهجت می‌شود. ـ اسم، سازنده یا تخریب‌کنندۀ شخصیت آدمی، چه در بعد روحی و فردی و چه در بعد اجتماعی است؛ ـ اسم در قیامت کاربرد خواهد داشت، زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «اسم‌های خود را نیکو انتخاب کنید، زیرا فردای قیامت به آن اسم‌ها دعوت و خوانده می‌شوید و می‌گویند: بایست ای فلان پسر فلان همراه با نور خود؛ بایست ای فلان پسر فلان که نوری برای تو نیست.»[7] بنابر این روایت، انتخاب نام نیکو موجب افتخار آدمی در عرصۀ قیامت می‌گردد. ـ

نامگذاری در مذهب تشیع چگونه است؟

اسم براساس معیارهای هر مکتبی، می‌تواند احیاکنندۀ آن مکتب باشد؛ بنابر روایات، نامی که مربوط به اسلام و تشیع می‌باشد، موجب زنده شدن فرهنگ شیعی خواهد شد. در مذهب تشیع، نام‌گذاری فرزندان به نام اهل بیت و پیشوایان معصوم، روش زیبایی است که امامان معصوم علیهم السّلام نیز از آن بهره می‌جستند و نام قهرمانان و بزرگان شیعه را برای اطفال خود انتخاب می‌کردند. لذا در میان فرزندان ائمه معصومین علیهم السّلام نام‌های محمد، علی، احمد، فاطمه، حسن، حسین، خدیجه و زینب، بسیار دیده می‌شود. این کار، در موقعیتی انجام گردیده، که دشمن در صدد نابودی فرهنگ شیعه بوده و امامان علیهم السّلام با این عمل، موجب تقویت مذهب خود شده‌اند. در داستانی آمده است که روزی «مروان بن حکم» از کوچه‌های مدینه عبور می‌کرد که چشمش بر تعدادی از نوجوانان قریش افتاد. یکی از آن‌ها را صدا کرد و پرسید: «نامت چیست؟» ـ علی بن حسین. ـ نام برادرت چیست؟ ـ علی. مروان با تعجب گفت: «مثل این که پدر تو قصد دارد هیچ یک از فرزندان خود را، نام دیگری غیر از علی نگذارد؟!» و به سرعت از آن کوچه گذشت. وقتی علی بن حسین صلی الله علیه و آله به خانه بازگشت و جریان گفت‌وگوی خود را با مروان برای پدرش تعریف کرد، امام حسین علیه السّلام فرمود: «وای بر مروان! اگر خداوند صد پسر به من بدهد، نامِ تمام آن‌ها را علی خواهم گذاشت و غیر از این نام را انتخاب نخواهم کرد.»[8]

نامگذاری از روز اول تولد تا روز هفتم چگونه است؟

از دیگر آداب دینی مربوط به نام‌گذاری فرزندان آن است که از روز اول تولد تا روز هفتم برای پسر، نام «محمد» و برای دختر، نام «فاطمه» را بگذارند. امام صادق علیه السّلام در این باره می‌فرماید: «برای ما اهل بیت، فرزندی به دنیا نیامد مگر این که او را محمد نامیدیم؛ پس هر گاه هفت روز از تولد او گذشت. اگر خواستی آن نام را تغییر بده و اگر خواستی آن تغییر دادن را ترک کن و نام محمد را ثابت کن.»[9] احترام به نام حضرت محمد صلی الله علیه و آله در سیرۀ ائمه به گونه‌ای است که اجازۀ بی‌احترامی به کسی که نام او محمد بود، نمی‌دادند. این از فرمایشات حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله است که فرموده‌اند: «فرزندی را که محمد نام کنید او را گرامی دارید و جا برای او در مجلس باز کنید و به سوی او ترش نکنید.»[10]

چرا انتخاب نام ائمه اولویت دارد؟

در خصوص انتخاب نام ائمه علیهم السّلام، برای فرزندان می‌توان دلایل زیر را برشمرد:
ـ نشانه محبت به آن بزرگواران؛
ـ ترویج فرهنگ شیعی و زنده نگه داشتن یاد امامان معصوم علیهم السّلام؛
ـ شادی در روز قیامت برای صاحب نام و حتی پدر و مادر؛ ـ
امتثال از فرمان رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السّلام: اهمیت این امر تا حدّی است که پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «کسی که چهار فرزند بیاورد و هیچ یک را به اسم من نام‌گذاری نکند به من جفا کرده است.»[11] ـ جلوگیری از فقر در خانه؛ امام کاظم علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: فقر وارد خانه‌ای نمی‌شود که در آن خانه نام محمد، احمد، علی، حسن، حسین، جعفر، طالب، عبدالله و یا فاطمه از نام‌های زنان باشد.[12]

معرفی منابع جهت نامگذاری

در ذیل به منابعی اشاره می‌شود که می‌تواند برای انتخاب نام زیبا و با مسمّا کمک خوبی باشد:
1. سایت سازمان ثبت احوال: www.sabateahval.ir
2. «فرهنگ نام‌های ایرانی همراه با معنا و ریشه‌یابی»، اثر حسام‌الدین گلی؛
3. «فرهنگ جم: دایرة المعارف جامع نام‌ها (پارسی ـ عربی ـ ابداعی)»، اثر جواد محسنی.

منبع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، چاپ اول

بیشتر بخوانید:
اهمیت لقمه حلال در دوران بارداری
توصیه‌های عبادی و اخلاقی در بارداری
تربیت دینی در دوران جنینی؛ چرا و چگونه
تربیت دینی در دوران شیرخوارگی؛ چرا و چگونه
آداب و مستحبات ولادت فرزند؛ از تولد تا هفت روزگی

پی نوشت :

[1]. بروجردی، منابع فقه شیعه، ج 26، ص 707.

[2]. یَا عَلِیُّ حَقُّ الْوَلَد عَلَی وَالِدِهِ أَنْ یُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ أَدَبَه (وسائل الشیعه، ج 21، ص 390).

[3]. أَوَّلُ مَا یَبَرُّ الرَّجُلُ وَلَدَهُ أَنْ یُسَمُّیَهُ بِاسْمٍ حَسَنٍ فَلْیُحْسِنْ أَحَدُکُم اسْمَ وَلَدِهِ (الکافی، ج 6، ص 18).

[4]. امام باقر علیه السّلام: أَصْدَقُ الْأَسْمَاءِ مَا سُمِّیَ بِالْعُبُودِیَّةِ وَ أَفْضَلُهَا أَسْمَاءُ الْأَنْبِیَاءِ (همان).

[5]. مجلسی، حلیة المتقین، ص 111.

[6]. محسن دهقانی، بارداری آسان، ص 350.

[7]. اسْتَحْسِنُوا أَسْمَاءَکُمْ فَإِنَّکمْ تُدْعَوْنَ بِهَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ قُمْ یَا فُلانَ بْنَ فُلانٍ إِلَی نُورِک وَ قُمْ یَا فُلانَ بْنَ فُلانٍ لا نُورَ لَک (الکافی، ج 6، ص 19).

[8]. الکافی، ج 6، ص 19.

[9]. لا یُولَدُ لَنَا وَلَدٌ إِلَّا سَمَّیْنَاهُ مُحَمَّداً فَإِذَا مَضَی لَنَا سَبْعَةُ أَیَّامٍ فَإِنْ شِئْنَا غَیَّرْنَا وَ إِنْ شِئْنَا تَرَکَنا (همان، ص 18).

[10]. مجلسی، حلیة المتقین، ص 111.

[11]. همان، ص 110.

[12]. همان.