دو راهکار اساسی برای حفظ احترام به کودک

والدین با ایجاد یک رابطه محترمانه متقابل، عزت نفس و اعتماد به نفس فرزندان خود را افزایش می دهند.

چکیده : لزوم احترام گذاشتن به کودک، بر هیچکس پوشیده نیست؛ اما با این حال بعضی از والدین، به این مسئله آنقدرها که باید، توجه نمی کنند. در مقاله زیر با دو راهکار اساسی جهت حفظ احترام به کودک آشنا می شویم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1064 / تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

مقدمه

والدین باید از همان دوران کودکی برای فرزند خود احترام قائل شوند تا دیگران نیز با او محترمانه و همانند فردی بزرگ برخورد کنند، از طرفی، اگر می‌خواهند کودک نیز به دیگران احترام بگذارد، پدر و مادر باید اولین عمل‌کننده به آن باشند.
یونگ[1]، روان‌شناس و متفکر سوئیسی می‌گوید: اگر در کودکمان چیزی وجود دارد که آرزو می‌کنیم تغییرش دهد، بهتر است اول ببیند، آیا آن چیز، همان نیست که باید در خودمان تغییر دهیم.[2]
اگر در شیوۀ سخن گفتن و نصیحت کردن با طفل، زیبایی را به کار نبرید، به وعده‌ای که داده‌اید عمل نکنید، در مقابل جمع او را تمسخر سازید و دائماً در حال انتقاد کردن از او باشید، نمی‌توانید این سوء رفتارها را از کودک دور نمایید؛ او نیز متقابلاً همین اعمال را با والدین و دیگران به کار خواهد گرفت. پیامبر مهربانی‌ها صلی الله علیه و آله در این باره می‌فرمایند: به فرزندان خود احترام بگذارید و آن‌ها را نیکو تربیت کنید تا بخشیده شوید.[3]

مشورت‌خواهی از کودک

یکی از شیوه‌های احترام گذاشتن به کودک، بهره‌گیری از نظریات او در تصمیمات زندگی است. با توجه به سخن امام حسن علیه السّلام مبنی بر آن‌که: «هیچ قومی با یکدیگر مشورت نکردند، مگر آن که به راه پیشرفت خود رهنمون شدند.»[4] گاه پیشنهادی که از زبان کودک خارج می‌شود، برای خانواده سرنوشت‌ساز است. لذا باید همیشه اجازۀ صحبت کردن در مورد موضوعات قابل قبول و برخی مسائل بحث‌انگیز را به طفل داد، که نتیجۀ آن، افزایش اعتماد به نفس اوست، زیرا احساس می‌کند آنچه وی می‌گوید و انجام می‌دهد اهمیت دارد.
در این موقعیت کودک سعی می‌کند، عقاید خود را به گونه‌ای مثبت بیان کند، بنابراین با دقت به حرف‌های او گوش دهید و اگر بدون فکر کافی، کار ناپسندی را پیشنهاد کرد، لحظه‌ای او را متوقف کرده، اجازه دهید خودش به دلایل ناشایست آن کار پی ببرد؛ این کار، وی را تشویق می‌کند تا تفکر و آینده‌نگری داشته باشد، در نتیجه، توانایی مهار هوس‌های ناگهانی‌اش بالا می‌رود، که این نشان‌دهندۀ رشد و بلوغ عاطفی اوست.[5]

عمل به وعده های داده شده به کودک

از اصول بسیار مهم اخلاقی که همۀ امامان معصوم (علیهم السّلام) به طور جدی به آن اهمیت داده و عامل به آن بوده‌اند، اصل وفای به عهد و عمل به قول بوده است. مسئلۀ پایداری بر عهد و پیمان به قدری مهم است که حتی در احادیث، عمل به وعده‌ای که به کودک داده شده، مورد تأکید قرار گرفته است. امام صادق علیه السّلام از قول پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در این باره می‌فرمایند: «کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربانی ورزید و اگر به آن‌ها وعده دادید وفا کنید؛ زیرا آن‌ها شما را روزی‌رسان خود پندارند.»[6] در این روایت، عمل به وعده، در کنار مهربانی کردن و دوست داشتن آمده، که عدم رعایت آن از جانب والدین، در دید کودک تأثیر منفی گذاشته، آن را نشانۀ بی‌احترامی، دوست نداشتن، نامهربانی و بی‌ارزش بودن نزد پدر و مادر می‌داند؛ در ضمن این که عملی نساختن وعدۀ کودک، خشم خداوند را نیز در پی دارد. امام علی (علیه السّلام) در حدیثی شریف می‌فرمایند: خلف وعده و نقض پیمان باعث خشم خداوند و مردم است.[7]

بنابراین وقتی به فرزندتان وعده‌ای می‌دهید به آن عمل کنید؛ زیرا با عملی ساختنش او متوجه می‌شود که:
1. دنیا دارای نظم خاصی در این خصوص است؛
2. افراد در قبال یکدیگر مسئولند؛
3. می‌توان به سرپرست امور اعتماد کرد؛
4. در این زندگی بی‌نظم و قانون، هنوز وعده‌ها اهمیت دارند.

نتایج عمل والدین به وعده های داده شده به فرزندان چیست؟

از طرفی، با عمل کردن به عهد و پیمان، اقتدار والدین افزایش می‌یابد؛ زیرا عقیدۀ خود را به زبان آورده و به آن عمل کرده‌اند. حال اگر فرزند متوجه شود که قول پدر یا مادر پشتوانه‌ای ندارد چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ و بر عکس، اگر فرزند بنا به تجربه می‌دانست، والدین بیش از یک‌بار هشدار نمی‌دهند چه تغییری در روابط آن‌ها حاصل می‌شد. این نتیجۀ عمل به وعده است که ابّهت پدر و مادر را در دید کودک بالا می‌برد و اطاعت و پیروی بعدی را در پی خواهد داشت. بنابراین در تهدید یا تشویق کودک سخنی نگوییم، که نتوانیم آن را عملی سازیم؛ زیرا اعتماد فرزند را به خود سلب می‌کنیم.[8] امام رضا علیه السّلام نیز در فرمایشی زیبا، وعده‌ها را، قرضی بر گردن انسان دانسته‌اند که باید ادا کند، این سخن نشان‌دهندۀ اهمیت عملی ساختن قول‌ها و سخن‌هاست.[9] یا مکن وعده چون نخواهی کرد یا وفا کن به هر چه می‌گویی.[10]

منابع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.

بیشتر بخوانید:
والدین مسئول، فرزندان مسئول
مسئولیت‌پذیری فرزندان؛ چرا و چگونه
نصیحت کردن کودکان؛ بایدها و نبایدها
رعایت عدالت بین فرزندان؛ چرا و چگونه؟

پی نوشت :

[1]. کارل گوستاو یونگ (1875 ـ 1961) روان‌شناس و متفکر سوئیسی.

[2]. عبدالعظیم کریمی، بنگریم چگونه به کودکان ننگریم، ص 114.

[3]. أکرِمُوا أولَادَکُم وَ أحسِنُوا آدَابَهُم یَغفِر لَکُم (بحارالانوار، ج 104، ص 95).

[4]. ما تَشَاوَرَ قَومٌ إلّا هُدُوا إلَی رُشدِهِم (بحارالانوار، ج 75، ص 105).

[5]. میربام استادپرد، همۀ کودکان تیزهوشند اگر، ترجمۀ صادقی بابلان، ص 17.

[6] . أَحِبُّوا الصِّبْیَانَ وَ ارْحَمُوهُمْ فَإِذَا وَعَدْتُمُوهُمْ فَفُوا لَهُمْ فَإِنَّهُمْ لا یَرَوْنَ إِلاَّ أَنَّکمْ تَرْزُقُونَهُمْ (بحارالانوار، ج 101، ص 92).

[7] . و الْخُلْفَ یُوجِبُ الْمَقْتَ عِنْدَالله و النَّاس (مکاتیب الأئمه، ج 1، ص 491).

[8] . هال ادوارد، تربیت بدون فریاد، ترجمۀ سمیه موحدی‌فرد، ص 188 ـ 195.

[9] . إِنَّا أَهْلُ بَیْتٍ نَرَی مَا وَعَدْنَا عَلَیْنَا دَیْناً کمَا صَنَعَ رَسُولُ اللهِ صلی الله علیه و آله؛ ما اهل بیت، وعده‌های خود را برای خودمان، بدهی و دِین حساب می‌کنیم، چنان که رسول اکرم صلی الله علیه و آله چنین می‌کردند (بحارالانوار، ج 72، ص 97).

[10] . غلامرضا حیدری ابهری، نگاهی موضوعی به امثال و حکم فارسی، ص 228.