وظایف همسران نسبت به یکدیگر

رعایت حق همسر، موجب قوام زندگی است.
 

چکیده: همین که نکاح به درستی واقع شد، حقوق و تکالیفی برای زن و شوهر ایجاد می کند که حقوقدانان از آن به «آثار نکاح» تعبیر می کنند. توجه به این حقوق و رعایت آن لازمه یک خانه و خانواده آرام و شاد است. با ما همراه باشید تا در این مورد بیشتر بدانید.

تعداد کلمات 2076 / تخمین زمان مطالعه 10 دقیقه

 

این حقوق و تکالیف بخشی مربوط به امور غیرمالی و بخشی در رابطه با امورمالی است و نیز بخشی مشترک بین زوجین است که باید آنها را مراعات نمایند و همچنین بخش دیگر مختص به زن یا شوهر است، یعنی زوجین پس از ایجاد علقه نکاح و تحقق زوجیت، هر کدام هم حقوق و تکالیف مختص به خود را دارند و هم حقوق و تکالیف مشترک.
در قانون مدنی و قوانین دیگری که در این رابطه تدوین شده است، حقوق و تکالیف زوجین به طور مبسوط مورد بررسی قرار گرفته است و همچنین اهل بیت )علیهم السلام) در روایات متعددی و فقهای امامیه در باب نکاح به تفصیل، به بیان حقوق و تکالیف زوجین پرداخته اند. حال این سئوال مطرح می شود که آیا قوانین و حقوقی که در قانون مدنی برای زوجین در نظر گرفته شده است، علاوه بر تعیین حقوق و تکالیف زوجین، می تواند ضامن ایجاد آرامش و امنیت در کانون خانواده گردد یا خیر؟

آنچه در پاسخ به این سئوال می توان بیان نمود، آنست که باید توجه داشت، نه قانـون و نه ضمانت اجـرای آن هیچکدام نمی توانند آن آرامشی را که در خانواده لازم است تأمین نمایند و سعادت خانواده را برای همیشه تضمین کنند. آنچـه در خوشبختـی خانواده بیش از هر چیـز مؤثراست، اخلاق و برخورد صحیح و اصولی آنان است. این زن و شوهرند که با صفا و صمیمیت خود می توانند از زندگـی معقولی برخوردار باشند و با وفاداری نسبت به هم و اشتراک مساعی و گذشت نسبت به یکدیگر، زندگی را رونق بخشیده و به آن صفا بخشند.
بنابراین زن و مرد قبل از آنکه به فکر قانون و ضمانت اجرای آن باشند، باید به فکر اخلاق و صفای درون باشند. در عین حال قانونگذار مؤظف است در قانون، حقوق و تکالیف را بطور مشروح بیان نماید تا درصورت تخلف هریک از زوجین از وظیفه خود،براساس قانون با او برخورد شود. (مواد قانونی 1102الی 1119قانون مدنی).
 

قرآن کریم طی آیات بسیاری به موارد ازداوج و مسائل خانواده و اینکه زن و شوهر به مانند لباسی هستند که یکدیگر را می پوشانند و مایة آرامش و انس یکدیگر می شوند اشاره داشته است. در مورد وظایف زوجین نسبت به یکدیگر هم درسورة بقره، آیه 228 به طور کلی به این موضوع که هر یک از زوجین نسبت به دیگری وظایفی دارند اشاره داشته است. چنانچه در انتهای این آیه می فرماید: « و لهنّ مثل الّذی علیهنّ بالمعروف و للرجال علیهنّ درجه و الله عزیز حکیم.»
بنابراین همان طور که برای مردان حقوقی بر عهدة زنان گذارده شده، همچنین زنان حقوقی بر مردان دارند که آنها موظف هستند به خوبی رعایت نمایند و مردان را بر آنها برتری هست و خداوند توانا و حکیم است.
شناسایی وظایف مشترک زوجینعضی از تکالف غیر مالی، بر عهده هر دوی زوجین قرار داده شده است؛ و برخی از آنها مختص به زوج و تعدادی دیگر مختص به زوجه می باشند.

تکالیف غیر مالی که قانونگذار بر عهده زوجین قرار داده است عبارتند از:

1. سکونت مشترک: هدف اصلی نکاح تشکیل خانواده و در کنار یکدیگر بودن است که بخش عمده ای از آرامش و ارتباط عاطفـی از این جا سرچشمه می گیرد و رسیدن به این هدف با جدایی آنان امکان پذیر نیست.
لذا بر مرد واجب است که برای همسر خود خانه ای مناسب تدارک ببیند و بر زن واجب است که در منزلی که از سوی همسر تهیه شده سکونت پذیرد.

2. حسن معاشرت: برای تأمین دوام خانواده، سکونت مشترک زن و شوهرکافی نیست. آنان ضمن نکاح داوطلب شده اند که با هم به سربرند، و در غم و شادی هم شریک باشند. همسری زن و مرد بدین معنی است که سلوکشان با هم با خوشرویی و مسالمت و مهربانی آمیخته باشد. این دو باید از اعمالی که سبب ایجاد نفرت وکینه یا غم و اندوه در دیگری است بپرهیزند.

3.معاضدت زوجین در تشیید مبانی خانواده و تربیت فرزند: قانون مدنی در این مورد از تکالیف زوجین در ماده (1104) بیان می کند: «زوجین باید در تشیید مبانی خانواده و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند».

هدف اصلی از تشکیل خانواده و ازدواج، همکاری در زندگی و اشتراک مساعی زن و شوهر در تأمین سعادت و رفاه خانواده است. بنابراین زن و شوهر نباید از معاضدت به یکدیگر در امور خانواده و تربیت اولاد دریغ ورزند.

4. وفاداری زوجین: در قانون مدنی هیچ اشاره ای به تکلیف وفاداری زن و شوهر نشده است، ولی باید توجه داشت که سکوت قانونگذار به خاطر بدیهی بودن این تکلیف است. در فرهنگ ما رابطه آزاد بین زن و مرد در هر حال ممنوع و ناپسند است، و بویژه گناه کسی که همسر دارد و به خانواده ای پایبند است، از نظر اخلاق مذهبی صحیح و پسندیده نیست.

5.شناخت یکدیگر: لازم است زن و شوهر در آغاز زندگی یکدیگر را بشناسند. با طرز تفکر، اخلاق، خواسته ها، تمایلات و توان جسمی هم آشنا شوند. از نقاط ضعف و قوت هم آگاهی یابند. البته نه به قصد عیب جوئی بلکه به قصد اصلاح.
6. احترام به یکدیگر: هر انسانی به شخصیت خویش علاقمند است و خود را دوست دارد و می خواهد دیگران به شخصیت او احترام بگذارند. به عنوان مثال نباید همدیگر را با لفظ تو خطاب کنند و یا صحبت هم را قطع کنند.
7.  محبت به یکدیگر: همه انسانها تشنه محبت و دوستی اند و می خواهند محبوب دیگران باشند. کسی که بداند محبوب دیگران نیست خود را بی کس و تنها می شمارد و همواره افسرده است. آقا و خانم محترم باید متوجه باشند که همسر او هم از این غریزه و احساس به دور نیست او نیز تشنة عشق و محبّت است. پیش از ازدواج از محبتهای پدر و مادر برخوردار بوده و بعد از پیمان زناشویی انتظار دارد محبتهای آنان را از سوی همسر خود ببیند و از صمیم قلب دوستش داشته باشد. امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: هر کس از دوستان ما باشد به همسرش بیشتر اظهار محبت می کند.
8. خودداری از شکایت های آزاردهنده: هیچ کس نیست که ناراحتی و گرفتاری و درد دل نداشته باشد. هر کس دوست دارد غم خوار و محرم رازی پیدا کند. و گرفتاری هایش را برایش شرح دهد. و حس ترحمش را برانگیزد. تا غمی از دل خود برداشته و آرامش خاطری پیدا کند. اما هر سخن جایی و هر نکته مقامی دارد. برای درد دل نیز موقعیت مناسبی لازم است. در هر جا و هر شرایط نباید شکایت آغاز کرد. پیامبر(صلی الله علیه وآله) می فرماید: هر کس مصیبتی را که در مال یا بدنش باشد کتمان کند و نزد مردم شکایت نکند بر خدا لازم است گناهش را بیامرزد.
9. خوش اخلاقی: کسی که خوش اخلاق باشد، محبوب همه هست. و همه از معاشرت با او لذت می برند و به ضعف اعصاب و بیماریهای روانی مبتلا نمی شود. خوش اخلاقی برای همه لازم است به ویژه برای زن و شوهر. زیرا همیشه با هم هستند. هر آقا و خانم محترمی: اگر می خواهد زندگی به خود و همسر و بچه هایش خوش بگذرد باید اخلاقش را اصلاح کند. همیشه شاد و خندان باشد. امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: نیکوکاری و حسن خلق خانه ها را آباد و عمرها را زیاد می کند.
10. دلجویی از یکدیگر: دشواری‌های زندگی بر دوش مرد است. او در بیرون از خانه با صدها مشکل روبرو می شود. او در اولین مواقع، نیاز شدیدی به همدمی دلسوز و مهربان دارد. تا دلداری اش بدهد و روان و اعصابش را آرامش دهد. او دلسوز ندارد و احساس غربت و تنهایی می کند و از مشکلات فرار می کند و به همسرش پناه آورده و لذا خانم باید به داد او برسد و مانند یک پرستار بلکه یک روانپزشک دلسوز از او دلجویی کند.
لازم است زن و شوهر در آغاز زندگی یکدیگر را بشناسند. با طرز تفکر، اخلاق، خواسته ها، تمایلات و توان جسمی هم آشنا شوند. از نقاط ضعف و قوت هم آگاهی یابند. البته نه به قصد عیب جوئی بلکه به قصد اصلاح.

چنانچه مرد همیشه در یک حال نیست، زن نیز حالات مختلف دارد. گاهی در اثر کارهای دشوار خانه کاملاً خسته شده و گاهی در اثر داد و فریاد فرزندان اعصابش ناراحت است و... بانوان چون احساساتی هستند و تحمل دشواری ها را ندارند فوراً داد و فریاد می کنند.
در این زمان نیازشان به دلجویی و همدمی بیشتر است. و باید با نرمی و ملایمت اعصابشان را آرامش داد و برای این کار کسی بهتر از شوهر نیست. زیرا یار و غمخوار و شریک زندگی و محرمترین افراد نسبت به اوست.
11. آراستن برای یکدیگر: رعایت نظافت در همه جا و برای همه لازم است. و انسان باید بدن و لباسش را همیشه تمیز نگه دارد. پاکیزگی و زیبائی اختصاص به زن ندارد. مرد هم باید به سر و وضع خویش برسد و تمیز و شیک باشد.
همانطور که مرد نمی پسندد همسرش یک زن کثیف و ژولیده ای باشد و انتظار دارد در منزل به سر و وضع خویش برسد زن نیز همین انتظار را دارد. او نیز از شوهر ژولیده و بدقیافه بدش می آید و دوست دارد شوهرش را زیبا و مرتب ببیند. پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ می فرمایند: باید شما خودتان را برای همسرتان مرتب و آماده سازید همانطور که دوست دارید آنان خودشان را برای شما مهیا سازند.

1. تأمین هزینه خانواده: تمام هزینه های زندگی خانواده شرعاً و قانوناً بر عهده مرد است. تأمین هزینه ها و پرداخت نفقه از احکام قطعیه اسلام و از حقوق واجبه ای است زن بر گردن شوهر دارد. وجوب نفقه مشروط به فقر زن نیست بلکه حتی در صورت غنای او هم، باید نفقه او داده شود.
2. توسعه زندگی: گرچه رعایت اقتصاد کاری خوب و به صلاح خانواده است ولی سختگیری هم خوب نیست و اگر وضع مالی مرد خوب است باید در مخارج اهل و عیالش توسعه دهد. پیامبر می فرماید: از ما نیست کسی که از جهت مال و ثروت در وسعت باشد اما بر اهل و عیالش سخت بگیرد.
3. کمک در کارهای خانه: درست است که خانه داری عملاً بر عهده زنهاست و حرفی هم ندارد ولی باید توجه داشت که اداره یک منزل کار آسانی نیست. یک بانوی خانه دار اگر همه شبانه روز در منزل کار کند باز هم مقداری از کارها لنگ می ماند. مخصوصاً در مواقع غیرعادی مثل مهمانداری، مردانگی آن نیست که وقتی وارد خانه شد تنها امر و نهی کند. پیامبر و ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ با آن عظمت و جلال در امور خانه به همسرانشان کمک می کردند.
 

1. خانه داری: خانه محیط کوچکی است اما نعمت بسیار گرانبهایی است. وقتی مرد از کارهای روزانه و سر و صداهای خارج خسته شد به خانه پناه می آورد. و می تواند بدون هیچ قید و بندی در آنجا استراحت کند. پرورشگاه مردان و زنان با فضیلت است. مرکز شخصیت شناسی و کلاس تعلیم و تربیت کودکان است. اداره این پایگاه حساس به عهده بانوان است. یعنی ترقی، تنزل، اصلاح و افساد اجتماع در اختیار بانوان است، پس خانه داری شغل بسیار آبرومندی است.
2. نظافت در خانه: از وظایف مهم خانه داری، تمیز کردن منزل، اسباب و لوازم زندگی است. زندگی در خانه تمیز، مسرّت بخش است. و مرد را به سوی منزل متمایل می سازد. و اسباب آبرو و سربلندی خانواده است.
3. تهیه غذا: از امور مهم خانه داری پخت و پز است. و این امر مراتب کاردانی و سلیقه بانوان را به اثبات می رساند. خانمی که بتواند غذاهای لذیذ و مطبوع تهیه کند شوهرش را به خانه و زندگی علاقه مند می سازد. پیامبر می فرماید: وظیفه زن نسبت به شوهر این است که چراغ خانه را روشن کند و غذای نیکو و شایسته تهیه کند.
4. خروج از منزل با اجازه شوهر: زن نباید بدون اجازه شوهر از خانه بیرون رود.
5. حفظ حجاب: مرد بسیار غیور است و نمی تواند تحمل کند که مرد بیگانه ای به همسرش نگاه کند یا با او در ارتباط باشد. او این کار را تجاوز به حق مشروع خود می داند و از همسرش انتظار دارد با رعایت پوشش و حجاب اسلامی و با تقیّد به ضوابط شرعی و قوانین اخلاقی و با حفظ متانت و حجب و حیای اسلامی شوهرش را در این خواسته مشروع یاری کند.
 
منبع: درسنامه مهارت های زندگی با رویکر ازدواج و خانواده
نویسنده: گروه نویسندگان پورتال فرهنگی راسخون