نکاتی مهم در پاسخ گویی به پرسش های جنسی کودک و نوجوان

چکیده: از زمانی که کودک متوجه تفاوت خود با جنس مخالفش می شود به طرح سئوالاتی می پردازد. هم چنین در دوره نوجوانی با توجه ای که نوجوان به تغییرات جسمانی خود پیدا می کند سئوالات جنسی به طور جدی برایش مطرح می شود. با ما همراه باشید تا با برخی از نکات مهم در پاسخگویی به سئوالات ایشان آشنا شوید.

تعداد کلمات 1707 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

از زمانی که کودک متوجه تفاوت خود با جنس مخالفش می شود به طرح سئوالاتی می پردازد. هم چنین در دوره نوجوانی با توجه ای که نوجوان به تغییرات جسمانی خود پیدا می کند سئوالات جنسی به طور جدی برایش مطرح می شود که یکی از وظایف مهم والدین و اولیای تربیتی، پاسخگویی به این سئوالات است و البته برای پاسخگویی به سئوالات جنسی، چه در دوره کودکی و چه در دوره نوجوانی، در نظر گرفتن نکات زیر لازم است:

هنگام مواجه شدن با سؤال فرزند خود که چه بسا ممکن است یک باره و بدون مقدمه باشد، بسیار مهم است که بدون هیچگونه اضطراب و تغییر قیافه، خونسردی خود را حفظ کنیم و از پاسخ دادن، طفره نرویم و امنیت او را مدنظر داشته باشیم و حتی تشویقش کنیم که سؤالش را از ما پرسیده .
گاهی برخی از والدین، به شدت نگران می شوند که فرزندشان از جایی یا کسی مطلبی شنیده یا دیده و به جای پاسخ منطقی به پرسش او، در صدد یافتن منبع آن بر می آیند و با طرح سئوالاتی مثل اینکه «اینو کی گفته؟!» «این غلطا به تو نیامده !» «این مزخرفات رو از کی یاد گرفتی؟!» و | و نیز با یک پس گردنی پاسخش را می دهند!! و بدین ترتیب سبب عقب نشینی کودک، از گرفتن پاسخ می شوند. از طرفی به علت این نوع برخورد، دیگر فرزند ما به خود اجازه پرسیدن نمی دهد و منابع بیرونی می آورد که ممکن است صلاحیت لازم را برای پاسخگویی نداشته باشند. بنابراین پذیرش فرزند و حفظ آرامش و امنیت، نگرانی او را از طرح سئوالات بعدی کم می کند.

هنگامی که با سئوال جدی از جانب فرزند خود روبرو شدیم به آن توجه کافی نشان دهیم. چه بسا او روزهایی را با این مسأله درگیر بوده و حال با نگرانی، این مسأله را با ما در میان می گذارد. برای مثال اگر مشغول انجام کاری هستیم آن کار را رها کنیم و در کنار فرزندمان بنشینیم و با محبت و دل سوزی به او گوش دهیم. اگر در فضای صحبت، افراد دیگری هستند که در مقابل آنها مایل به پاسخگویی  نیستیم، این امر را با آرامی و با صداقت با او در میان گذاشته یا به اتفاق او به مکان دیگری برویم.

 گاهی ممکن است کودک یا نوجوان به دنبال پاسخ سئوال دیگری است اما پرسش او ذهن ما را متوجه مسأله دیگری می کند. برای اجتناب از هرگونه سوء برداشت، ابتدا بایستی مطمئن شویم که به خوبی منظور فرزندمان را از سئوال متوجه شده ایم، لذا با پرسیدن سئوالات ساده ای مثل «خودت چی میدونی؟» یا «خودت تا حالا چی یاد گرفتی؟» هم به میزان اطلاعات او از مساله پی ببریم و هم از سئوالش مطمئن شویم.
مثلا فرزندی از پدر یا مادر می پرسد: «من از کجا آمده ام؟» این جا ممکن است والدین فکر کنند این یک پرسش جنسی است و بلافاصله بگویند در زایشگاه از شکم مامان متولد شدی! و حال اینکه مراد فرزند این نبوده، بلکه دوستش در مدرسه گفته من از کرمان به این شهر آمده ام و حالا این هم می خواهد بداند من از کدام شهر به اینجا آمده ام!
آری، گاهی فرزند ما در جمله بندی و کاربرد درست واژه ها مشکل دارد و لذا با کمی پرس و جو باید مقصود اصلی او را فهمید و متناسب با آن پاسخ گفت.

در هنگام طرح سؤال، آمادگی لازم را برای پاسخگویی نداریم آن را صادقانه با فرزند خود در میان بگذاریم. با رویی خوش به او بگوییم که به درستی جواب این سئوال را نمیدانم ولی اگر به من چند روز فرصت بدهی برایت جستجو می کنم و پاسخ آن را برایت می گویم، سپس در فرصت به دست آمده با افرادی که می توانند راهنمای ما باشند مشورت کرده و پاسخ را بیابیم.

هنگام روبه رو شدن با یک پرسش حساس، ممکن است بخواهیم پاسخی صادقانه بدهیم ولی احساس می کنیم که کودکمان برای فهم جزئیات آن آماده نیست. شاید در هر دو مورد حق با ما باشد اما به جای شانه خالی کردن یا ارائه پاسخی سانسور شده، می توانیم آن مقدار از حقیقت را که برای کودک قابل فهم است به او بگوییم. منظور از صداقت و راست گفتن، این است که با حقایق ساده و روشن، شروع کنیم و به تدریج که کودکمان بزرگ تر شد اطلاعات پیچیده تر را به آن اضافه کنیم. از گفتن هر مطلب به دور از حقیقت و داستان سرایی زاید به شدت اجتناب کنیم. دیر یا زود فرزند ما با حقیقت آشنا می شود و اطلاع از حقیقت و شنیدن کذب و خطا از والدین براعتماد او خدشه وارد می کند.

اگر جواب ما آن چنان کوتاه باشد که حق مطلب را ادا نکند، سئوال، همچنان باقی می ماند. لذا بایستی در انتهای صحبت خود، آرامش خاطر را در وجود او احساس کنیم و دریابیم که به پاسخ سئوال خود رسیده است.

گاه چون آمادگی پاسخگویی را نداریم فکر می کنیم باید ماجرا را سریع تر تمام کنیم. پس جواب هایی مبهم میدهیم و طبعا این پاسخ های گیج کننده، فرزندمان را قانع نمیکند.

اگر در پاسخگویی به سئوالات فرزندانمان، این اصل را رعایت نکنیم و پاسخ ما با پیچیدگی و سختی همراه باشد می تواند ذهن کوچک فرزندمان را مغشوش و آشفته تر از قبل کند.

نه تنها در این مسأله بلکه در پاسخ گویی به هر مسأله دیگری باید این شرط، رعایت شود. طبیعی است که نحوه پاسخ به فرزند در دوره کودکی با پاسخ در دوره نوجوانی متفاوت است. هیچ کس نباید فکر کند که صریح و راستگو بودن همواره آسان است. بی تردید لحظات سختی وجود دارد که یافتن واژگان مناسب و توضیحات قابل قبول بسیار دشوار و دست نیافتنی است.

پاسخ باید به اندازه ای باشد که جوابگوی سئوال باشد. (عرضه به اندازه تقاضا)  توضیحات اضافی، به خودی خود ممکن است منجر به سئوالات بیشتر و کنجکاوی زاید شود. گاهی حتی نحوه ایراد مطلب یا حالات صورت با بیان جملاتی نظیر «یه چیزای دیگه ای هم هست که حالا لازم نیست تو بدونی» می تواند باعث تشدید مسأله شود و سئوالات اضافه تری در ذهن فرزندمان ایجاد کند.

این نکته بسیار قابل توجه است که در پاسخ گویی سعی کنیم تحریک مجددی را ایجاد نکنیم و یا حتی پاسخ ما باعث تشدید مساله ایجاد شده نباشد بلکه به راحتی و در حد سؤال، پاسخ داده شود.

در پاسخ گویی، رعایت عفت کلام و پرهیز جدی از به کار بردن الفاظ نامناسب از مسائل مهم است. همچنین هر حرکتی مانند تمسخر، خنده و یا شوخی های بیجا می تواند فرزندمان را به انحراف بکشاند.

همان گونه که هیچ دو انگشتی کاملا مثل هم نیستند، هیچ دو فردی و هیچ دو فرزندی نیز کاملا مثل هم نیستند. هر فردی خصوصیات خودش را دارد، لذا بایستی هنگام پاسخگویی به این تفاوت ها توجه کنیم.

پاسخگویی به سوالات جنسی، فرصت مغتنمی است تا ارزشهای فکری و خانوادگی خود را به فرزندان مان انتقال دهیم. نوع نگاه ما به موضوع، بیانگر ارزش های اعتقادی ماست.

بسیاری از والدین معتقدند هنگام صحبت درباره واقعیات زندگی، دو جنس باید از یکدیگر جدا شوند به طوری که پدران، آموزش پسران و مادران، آموزش دختران را به عهده گیرند. به نظر می رسد ترتیب طبیعی کار نیز همین باشد، اما اگر یکی از والدین، خونسرد و آسانگیر و دیگری عبوس و سخت گیر باشد، این ترتیب، چندان قابل قبول به نظر نمی رسد. بهتر است یکی از والدین که در پاسخ پرسش های کودکان، راحت تر برخورد می کند بار این مسئولیت را بدون ملاحظه جنسیت، بردوش برد. بازنگه داشتن راه های ارتباط و گفتگو در سراسر دوران کودکی و نوجوانی، یکی از مهم ترین وظایف هر پدر و مادر است و این والدین هستند که باید در این باره تلاش کنند نه کودکان.

پدران و مادرانی که هنگام پاسخ به پرسش های حساس و بحث انگیز، پنهان کاری می کنند یا موضوع صحبت را عوض می کنند نه تنها گفتگو درباره موضوعاتی نظیر مسائل جنسی، دین یا مواد مخدر را در خانواده، مشکل می کنند بلکه بدتر از آن، کودکان خود را به پنهان کاری وا می دارند، ولی در والدینی که گشاده رو، پاسخگو و صریح هستند کودکان خود را به عزت نفس، تعادل و منصف سویق می کنند و به آنها فرصت و امکان می دهند تا فکر کنند. انتخاب های خود را بسنجنده به تصمیم بگیرند و عمل کنند. این گفتگوی سالم بین والدین و کودکان باید خیلی زود شروع شود (از نخستین پرسش ها) و در سراسر دورانی که فرزندان با والدین زندگی می کنند ادامه یابد. والدین، نخستین معلمان کودکان هستند و همه آموخته های آنها (از جمله تعلیم و تربیت جنسی) در خانه، آغاز می شود.

سعی کنیم پاسخ به پرسش های کودک مان را، فرصتی برای آموزش او ببینیم. البته نه آموزش به مفهوم رسمی آن، بلکه از نوع آموزش هایی که هر پدر و مادری پیش از رفتن کودک به مدرسه می تواند به او بدهد. مثل درس مهربانی، مدارا، انصاف، سخاوت و عدالت.
باور کنید ما می توانیم کودکان خود را از سنین پایین، اجتماعی بارآوریم و به تدریج همه چیز را به آنها یاد بدهیم، از آداب غذا خوردن تا ارزش های اخلاقی و مباحث عفاف و پاکدامنی.

در مواجهه با سوالات کودکان درباره مسائل جنسی قبل از پاسخ دادن حتما از کودک پرسیده شود: تو چی فکر می کنی؟ تو چی شنیدی؟ بعد متناسب با سن کودک و پاسخ و اطلاعاتی که دارد، جواب داده شود.