آنچه باید درباره تغذیه کودکان دو تا شش سال بدانید (بخش سوم)

فرزند شما باید درک کند که غذا خوردن یک رفتار معمول در زندگی روزمره است.

چکیده: در قسمتهای پیشین این مقاله به اهمیت تنظیم برنامه غذایی کودک، نقش مؤثر والدین در ایجاد عادات غذایی کودک و دیگر نکات مهم در تغذیه فرزندان اشاره کردیم. در ادامه به سایر موارد در تغذیه کودکان دو تا شش سال می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات1313 / زمان تقریبی مطالعه 7 دقیقه

مقدمه

تغییرات سریع فیزیکی، رشدی و عاطفی که در کودک خردسال شما در طول سال‌های اولیه زندگی پیش می‌آید، ممکن است برای هر پدر یا مادری، تغذیه کودک را به یک مسئله تبدیل کند. بسیاری از والدین از نوع واکنش و تغییر اشتها و الگوهای تغذیه‌ای مورد انتظار در طول سال‌های اولیه زندگی طفل، اطلاع کافی ندارند؛ بنابراین با هرگونه تغییر جزئی در برنامه همیشگی کودک خود، دچار نگرانی و اضطراب می‌شوند. در دو قسمت اول این مقاله با نکاتی درباره تغذیه طبیعی کودکان دو تا شش‌ساله آشنا شدیم؛ در ادامه به سایر دانستنی‌های مهم برای شما می‌پردازیم.

6. عادت به خوردن غذاهای سالم

کودکی بهترین زمان برای تشکیل عادات درست است و والدین با تشویق فرزندان خود، در تشکیل این عادات غذایی سالم نقش مهمی دارند.[1]
باید بدانید بهترین راه کمک به تغذیه سالم برای کودکان، این است که سعی کنیم برای او غذای سالم فراهم کنیم و به‌اندازه کافی در اختیارش بگذاریم. شما می‌توانید با استفاده از مواد غذایی سالم و تازه، غذاهای خانگی متنوع تهیه کنید و در زمان‌های مناسب در دسترس وی قرار دهید؛ بنابراین رژیم‌های غذایی خانواده (چه در منزل و چه در مسافرت) باید از بین غذاهای سالم انتخاب شوند و از مصرف بیش‌ازحد غذاهای آماده (fast food)، در منزل اجتناب کنیم. این‌گونه غذاهای آماده به لحاظ طعم موردپسند کودکان هستند و اغلب کودکان این نوع غذاها را به دست‌پخت مادر ترجیح می‌دهند؛ بنابراین تا جاییکه که ممکن است سعی کنید آن‌ها طعم این غذاهای خوش‌رنگ و لعاب را نچشند؛ چراکه مصرف مکرر آن‌ها موجب چاقی مفرط در کودکان می‌شود. اگر فرزندان شما، اصرار زیادی به خوردن این غذاها دارند، می‌توانید پخت آن را در منزل خود امتحان کنید.
از سوی دیگر پفک، چیپس، بستنی، نوشابه‌های گازدار و سایر مواد غذایی رنگی، باید از برنامه روزانه تغذیه فرزندانتان به‌طورکلی حذف شود؛ چراکه این تنقلات از ارزش غذایی کمی برخوردار هستند و مصرف آن‌ها موجب کاهش اشتهای کودک شده و موجب بروز سوءتغذیه و کندی رشد در وی می‌شود.[2] پفک و چیپس علاوه بر کاهش اشتها، تمایل کودک را به مصرف غذاهای شور زیادتر می‌کند و مصرف غذاهای شور موجب ایجاد زمینه فشارخون در بزرگ‌سالی می‌شود

7. اهمیت غذا خوردن برای والدین؛ لجبازی و جلب‌توجه کودک

در سنین دو تا شش سال، شخصیت کودک شکل‌گرفته و بیش‌ازپیش احساس استقلال[3] می‌کند و امکان دارد واکنش‌های شدید و ناگهانی از خود نشان دهد. با در نظر گرفتن این موارد، باید بیش از قبل در غذا خوردن او را آزاد بگذارید و مراقب باشید در این رابطه واکنش مثبت یا منفی از خود نشان ندهید تا کودک متوجه نشود غذا خوردن یا نخوردن وی چه قدر برای شما اهمیت دارد؛ چرا اگر فرزندتان به این حساسیت شما پی ببرد، به‌طور خودآگاه یا ناخودآگاه برای جلب‌توجه یا برای لجبازی از غذا خوردن امتناع می‌کند یا به‌درستی نمی‌خورد.[4]
در این شرایط غذا خوردن به‌نوعی مبارزه و جدال بی‌پایان بین شما و کودک محسوب می‌شود و کودک با قدرت‌نمایی می‌خواهد نشان دهد که او چه قدر مهم است و می‌تواند شمارا عصبانی کند.[5] جدالی که برنده ندارد و درنهایت هر دو طرف بازنده هستند.
در حقیقت غذا خوردن و غذا نخوردن، یک رفتار کنترلی متقابل بین مادر و کودک است. ازیک‌طرف کودک می‌خواهد خودکنترل رفتار را به دست گرفته، به استقلال برسد و وابستگی خود را کمتر کند (یک رفتار طبیعی و ذاتی است) و از طرفی دیگر مادر به علت نگرانی‌های فراوان سعی در کنترل کودک دارد و می‌خواهد خودش او را تغذیه نماید و بر اساس نقطه‌نظرات خود نوع غذا را برای کودک انتخاب کند و لذا اجازه انتخاب را به کودک نمی‌دهد و برای اینکه کودک خودش را کثیف نکند قاشق و ظرف غذا را در اختیار وی نمی‌گذارد، به این حالت اصطلاحاً «جنجال بر سر قاشق» می‌گویند.[6]
بنابراین فرزند شما باید درک کند که غذا خوردن یک رفتار معمول در زندگی روزمره است؛ نه وسیله‌ای برای جلب‌توجه دیگران یا ابزاری برای لجبازی با والدین.

8. بی‌اشتهایی عصبی را بشناسید

اگر کودک شما تمایلی ندارد که غذایش را کامل بخورد، فایده ای ندارد که او را مجبور کنید و یا به تنبیه متوسل شوید. به خاطر داشته باشید؛ کودک سالم هنگام گرسنگی غذا می‌خورد. باید برای کودک غذا آماده کرد و او را تشویق کرد، اما نباید زور و اجبار به کار برد؛ مجبور کردن فقط منجر به عدم تعادل غذایی خواهد شد. در واقع، اگر کودکی به غذا خوردن مجبور شود، ممکن است توانایی خود را نسبت به تشخیص اشتهایش از دست بدهد. اما اگر امتناع کودک شما از غذا خوردن بارها و بارها تکرارشود، باید بررسی کنید که ریشه این مسأله چیست.
بی‌اشتهایی عصبی، اختلالی است که کودک از خوردن غذا امتناع می‌کند و کاهش بیش‌ازاندازه وزن بدن، بدون علل جسمانی از نشانه‌های آن است. علت بی‌اشتهایی عصبی هنوز کاملاً مشخص نیست اما مطالعات نشان می‌دهد طیف وسیعی از عوامل مربوط به محیط مخصوصاً محیط خانوادگی، عوامل مربوط به رشد کودک، عوامل ژنتیکی وارثی و عوامل مربوط به تربیت الگوهای خانوادگی در ایجاد این اختلال دخیل هستند.[7] از سوی دیگر خانواده در شکل‌گیری و تداوم این اختلال، نقش اساسی بر عهده دارد.[8]

کودک شما ممکن است به دلیل شرایط روحی خاص مانند مشکل با یکی از اعضای خانواده خود، تولد یک فرزند دیگر در خانواده یا به هر دلیل دیگر، از غذا خوردن امتناع کند. در اینجا او از طریق بی‌میلی و یا غذا نخوردن قصد دارد جلب‌توجه کند و نظر شمارا به‌سوی خودش جلب نماید. در این حالت باید دقت کنید تا علت اصلی بی‌اشتهایی کودک را شناسایی کرده و به نیازهای کودک توجه و آن را برآورده سازید تا کودک برای جلب‌توجه به غذا نخوردن روی نیاورد.

پاورقی:

[1]. وحید عرفانی، اهمیت تغذیه سالم برای سلامتی قلب کودک، ماهنامه کودک، شماره 141، فروردین 1397، ص 10.

[2]. علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، درباره تغذیه کودکان چه می‌دانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394، ص 9.

[3]. کودک برای نشان دادن استقلال و فردیت خود، با هر موردی که به او گفته می‌شود مخالفت کرده و از کارهایی که از او خواسته می‌شود سرپیچی می‌کند.

[4]. علی‌اکبر حق ویسی و دیگران، بی‌اشتهایی کودک و راه‌های مقابله با آن، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394، ص 8.

[5]. احمد به پژوه، چرا کودکان دچار بی‌اشتهایی روانی می‌شوند؟ پیوند 1384، شماره 315، ص 15.

[6]. عباس عطاردی، اختلالات تغذیه‌ای (مشکلات رفتاری تغذیه در کودکان)، نشر قطره، چاپ اول، 1387، ص 24.

[7]. اکبر رهنما، پیوند ۱۳۷۴ شماره ۱۸۹ و ۱۹۰ و ۱۹۱، ص 685.

[8]. احمد به‌پژوه، همان، ص 17.

منابع

به پژوه، احمد، چرا کودکان دچار بی‌اشتهایی روانی می‌شوند؟ مجله پیوند، شماره 315، 1384.
رهنما، اکبر، بی اشتهایی عصبی در کودکان و راه‌های درمان آن، مجله پیوند شماره ۱۸۹ و ۱۹۰ و ۱۹۱، 1374.
حق ویسی، علی‌اکبر و دیگران، درباره تغذیه کودکان چه می‌دانید؟ قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
حق ویسی، علی‌اکبر و دیگران، بی‌اشتهایی کودک و راه‌های مقابله با آن، قم، انتشارات اندیشه ماندگار، 1394.
عطاردی، عباس؛ اختلالات تغذیه‌ای (مشکلات رفتاری تغذیه در کودکان)، نشر قطره، چاپ اول، 1387.
عرفانی، وحید، اهمیت تغذیه سالم برای سلامتی قلب کودک، ماهنامه کودک، شماره 141، فروردین 1397.

نویسنده: حدیثه اسفندیار

بیشتر بخوانید:
تغذیه طبیعی در کودکان چه ویژگی‌هایی دارد؟ (از بدو تولد تا دوسالگی).
آنچه باید درباره تغذیه کودکان دو تا شش سال بدانید (بخش اول).
آنچه باید درباره تغذیه کودکان دو تا شش سال بدانید (بخش دوم).
راهکارهایی در مواجهه با غذا نخوردن کودک خردسال.