شناخت حقوق مادی و معنوی کودکان

مقدمه:

کودکان میوه های زندگی و ادامه حیات پدران و مادران هستند. وقتی بعد از نه ماه انتظار  کودکی به دنیا می آید ، خانواده وارد مرحله جدیدی از زندگی و احساس مسئولیت می شود ؛ پایه های خانواده محکم تر می شود، زندگی شیرین تر میگردد و در همان حال امید ها و آرزو های مادر و پدر در نیک بختی فرزند تجسم پیدا می کند . اگر فرزند خوب و صالحی تربیت شود ، انسان به خیر دنیا و آخرت دست یافته است. در کلمات معصومین (ع) در این باره مطالب زیادی وجود دارد.[1]
از حضرت امام صادق (ع) نقل می کنند که فرمود :«من سعادة الرجل الولد الصالح » از سعادت انسان داشتن فرزند صالح است .[2]
 

شناخت حقوق مادی و معنوی کودکان

در خانواده بیشترین نقش تربیتی را پدر و مادر می‌توانند بر فرزند داشته باشند چرا که با رفتارها و نوع اخلاق شان الگویی برای کودکانند و از طرفی دیگر هیچ کسی جز پدر و مادر نمی‌ توانند مسئولیت و توانایی این امر بزرگ را داشته باشند چرا که آنها با شناختی که از خصوصیات فردی کودک‌ شان دارند می توانند بهترین برنامه ریزی تربیت صحیح را داشته باشند و به داشتن فرزند سالم و صالح دست یابند.
این کار آنطور که تصور می شود هم بسیار سخت نیست بلکه والدین می توانند با آرامش و با توجه به برنامه های تلویزیونی و رادیویی که از مصاحبه های کارشناسان تربیت کمک می گیرند استفاده کنید، و برنامه ریزی درستی را در زندگی داشته باشید.
حتی در این باره معصومین (ع) هم در پیشگاه خداوند کمک می خواستند تا بتوانند فرزندان صالحی داشته باشند و به نیکی پرورش و تربیت کنند ؛ برای مثال امام سجاد (ع) از خداوند درخواست می‌کند که: «اللهم و من علی بیقاء ولدی » خدایا! بر من منت گذار به زنده ماندن فرزندانم .
و در ادامه همین دعا می فرمایند :« و اعنی علی تربیتهم و تأدیبهن و برهم » پروردگارا! مرا در تربیت  و ادب کردن فرزندانم یاری فرما.[3]

حقوق کودکان 

در خانواده افراد نسبت به هم حقوق متقابلی دارند که در برابر حقوق خودشان آنرا انجام می دهند، مثلا کودکان بر پدر و مادر حقوقی دارند که باید رعایت شود و برعکس.
در اینجا بحث مان حقوق کودکان است، نه حقوق والدین که بعد از حق خدا حقوق شان مهمترین حقوق است ،پس وارد این بحث نمی شویم.
 

حقوق مادی کودکان

حقوق اولیه هر انسانی نیاز های مادی اوست ، که برای کودکان این حقوق همان تغذیه مناسب ، پوشاک ،مسکن، و بهداشت آنهاست، که از وظایف والدین تامین آنهاست.
نفقه دادند و خرج زندگی برای کودکان بر عهده والدین است و بر والدین واجب است که خرج فرزندشان چه معلول و سالم چه حاضر یا غایب و چه عاقل و یا مریض داده شود و هیچ خانواده ای به دلایل فقر مادی و نداشتن کار مناسب نمی‌توانند از این وظیفه سر باز زنند و در هر صورت آنها واجب النفقه محسوب می شوند.
خانواده کودک برای داشتن فرزندی با آینده درست باید توجه به حلال و حرام بودن خرج خانواده هم باید توجه داشته باشند و با پولی آن کودک را پرورش دهند که از راه حلال به دست آمده باشد.
 «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:کَسْبُ الحَرامِ یَبینُ فی ‌الذُّرِّیَّةِ.
درآمد حرام و نامشروع، اثر آن در نسل و اولاد ظاهر می‌شود.[4]
 

حقوق معنوی کودکان

از حقوق مهم دیگر فرزندان ، حقوق معنوی آنهاست. یعنی هر خانواده ای که بخواهند فرزندانی صالح داشته باشند باید بکوشند تا محیط تربیتی سرشار از عشق و محبت و آرامش را برایش انتخاب کنند.
از جمله حقوق های معنوی تـربیت طـفل است که عبارت است از آمـوختن طـفل به آداب‌ اجتماعی‌ و اخلاق‌ متناسب با محیط خانوادگی او و کوشش در فرا گرفتن طفل به علم و صنعت و به عبارت دیـگر ایـنکه فـرد بتواند ‌‌وسیله‌ خوشبختی و سعادت خود و همنوعانش را بـبار آورد، البـته تـربیت شـامل پرورش قـوای جـسمانی، روحی‌ و اخلاقی‌ نیز‌ می‌گردد.
یکی از دیگر حقوق ها معنوی کودک ،انتخاب اسم مناسب برای اوست ؛ نام خوب نامی نیست که فقط ظاهرش زیبا باشد، بلکه نامی است که از نظر معنایی، یاد آور افراد شایسته باش.[5]
گاهی خانواده برای کودکان اسم هایی را برگزیده اند که در آینده، زمانی که خود کودک متوجه اسم خود می شد باعث خجالتش می شد و با هر بار شنیدن اسم خود احساس بدی به او دست می داد و حتی به جایی رسند که نمی خواهد کسی از اسم واقعی با خبر باشد و خود را با نامی دیگر معرفی می کند.

گذاشتن اسم افرادی که در طول تاریخ باعث جنگ و خونریزی و حرکات وحشیانه ای معروف اند بر روی کودک معصوم تان اصلا کار مناسبی نیست ، بهتر است هر زمانی که اسمی خاص به دل تان نشست قبل از اینکه آنرا برای کودک تان ثبت کنید، تحقیقی کنید و در باره سابقه آن اسم با خبر شوید.
همانطور که ما مسلمانان شاهدش هستیم ، بهترین اسامی ، نام های شخصیت‌های والای بشریت، مثل امامان ، معصومین و شهدای اسلام هستند و در ادامه می توان از اسم های اشخاص برجسته در علم و عمل و یا کلمات پر معنا و با محتوای مناسب انتخاب کرد که در آینده باعث الهام گرفتن کودکان مان از آن شود ،نه مایه خجالت شان.[6]
امیر المومنین علی علیه السلام می فرمایند :«حق فرزند این است که نام خوب بر او گذاشته شود و به نیکی تربیت و ادب شود و به او قرآن آموزش داده شود.»[7]
 
پاورقی :
[1] کتاب پیام نیک بختی ،دکتر محمد مهدی اصفهانی ، صفحه91
[2] وسائل الشیعه ، ج 15، صفحه 97
[3] صحیفه سجادیه، دعای 25
[4]وسائل الشیعه ، ج 12، ص 53
[5]کتاب پیام نیک بختی ،دکتر محمد مهدی اصفهانی ، صفحه 93
[6] کتاب مقام پدر و مادر در اسلام ،بخش دوم ،حقوق فرزند در اسلام، صفحه125
[7] نهج البلاغه ،کلمات قصار، شماره 391
 
منابع :
نهج البلاغه
صحیفه سجادیه
وسائل الشیعه
پیام نیک بختی - نویسنده محمدمهدی اصفهانی و همکاران - ناشر : مهر راوش - محل نشر : تهران
مقام پدر و مادر در اسلام- نویسنده: زین العابدین احمدی - حسنعلی احمدی- ناشر: میثم تمار

بیشتر بخوانید :
حقوق خردسالان از منظر امام سجاد (علیه السلام)
حقوق کودک در اسلام (متون دینی و فقه) و قوانین ایران
پرورش حس مذهبی کودکان و نوجوانان
تربیت معنوی کودکان