تأمین نیازهای عاطفی
از انگیزه های مهم زن و مرد در ازدواج برآورده شدن نیازهای عاطفی است. ازدواج بستر مناسبی برای تأمین نیازهای عاطفی مانند دلبستگی، ایمنی و آرامش و حمایت روانی زن و شوهر است. لازم است در زوج درمانی برای نیل همسران به این نیازها مداخله هایی انجام شود. در این بخش، نیازهای عاطفی از نگاه اسلامی بررسی می شود.
الف) دلبستگی:
تشابه زن و مرد در جنبه های جسمانی و روانی و تفاوت آنان در این دو بعد که موجب مکمل بودن ابعاد جسمانی و روانی شخصیت آنان می شود، دو عامل مهم در جذب ایشان به هم و ایجاد انس و دلبستگی بین آنان است (زمخشری، ۱۴۰۷، ج۳، ص۲۷۲؛ رشیدرضا، ۱۳۰۳، ج ۹، ص۵۱۸؛ طباطبایی، ۱۳۷۴، ج۱۶، ص ۱۶۶). نیاز دلبستگی افراد در پرتو ازدواج می تواند به بهترین شکل تأمین می شود؛ زیرا زن و مرد، محرک مثبتی برای یکدیگرند؛ هنگام بروز مشکلات همراه و پشتیبان هم اند؛ با پیوند به هم، ناراحتی ها و نگرانی ها درباره آینده را کاهش می دهند؛ و در گرو رابطه با هم، نیاز به توجه، ستایش و تمجید یکدیگر را برآورده می سازند (آذربایجانی و همکاران، ۱۳۸۲). در متون اسلامی، این کارکرد ازدواج تأکید شده است: «از نشانه های خداوند این است که از نوع خودتان، همسرانی برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و میانتان دوستی و رحمت نهاد». تعبیر مودت به معنای محبتی است که در مقام عمل آشکار باشد (طباطبایی، ۱۳۷۴، ج۱۶، ص۱۶۶). بر این اساس، تنها با اظهار محبت، مودت به دست می آید. معصومان (علیهم السلام) نیز ابراز محبت با کلام را به زوجین سفارش کرده اند (کلینی، ۱۴۰۷، ج۵، ص۵۶۹؛ نوری، ۱۴۰۸، ج۱۴، ص۲۴۴). از مهم ترین عواملی که در درازمدت جاذبه زن و شوهر نسبت به هم را استمرار می بخشد، مکمل بودن نیازهای آن دو است (آذربایجانی و همکاران، ۱۳۸۲، ص ۲۶۱). برای دستیابی به این احساس در زوجین باید این گام ها را برداشت:اول: باید زمینه های شناختی لزوم این احساس در زندگی زناشویی به گفتگو گذاشته شود نکات بالا می تواند در این گام مفید باشد؛
دوم: زوجین به اظهار محبت کلامی نسبت به هم تشویق شوند؛ کلمات محبت آمیز، نحوه تعریف از چهره و اندام و ویژگی های مثبت به زوجین آموزش داده شود؛
سوم: رفتارهای مؤثر در تقویت دلبستگی مانند به استقبال هم رفتن، بوسیدن، در آغوش گرفتن، کنار هم نشستن و خوابیدن و با هم غذا خوردن در زوجین سفارش شود؛
چهارم: به آنان نسبت به وضعیت های بدنی، آرایش، رفتارها و گفته های بازدارنده تعامل محبت آمیز، بینش و آگاهی داده شود.
پژوهش ها در زوج درمانی اسلامی بر تأثیر تقویت محبت زوجین نسبت به هم تأکید کرده اند (منجزی و همکاران، ۱۳۹۱، دانش، ۱۳۸۹).
ب) آرامش و ایمنی:
اگر دلبستگی زوجین پایدار و مطمئن باشد، زمینه ای مهم برای بروز احساس ایمنی و آرامش آنان فراهم می شود. بیان سکونت یافتن با همسر در آیات قرآن (روم، ۲۱ و اعراف، ۱۸۹) به معنای آرامش و نداشتن اضطراب است. با ازدواج نگرانی ها و ناآرامی های زن و مرد کاهش می یابد، چون با تکیه بر هم به امنیت خاطر ویژه ای دست می یابند. می توان با گفتگو اهمیت این احساس مهم را برای زوجین روشن کرد. مناسب است مداخلات رفتاری برای رسیدن به اعتماد متقابل و رفع موانع اعتماد متقابل طرح ریزی شود.
ج) حمایت روانی و مادی:
حمایت اجتماعی زن و شوهر از هم، بیش از هر رابطه انسانی عمق و شدت دارد. بررسی ها نشان می دهد که کمک مالی و اقتصادی، حمایت عاطفی و همکاری سه عامل مهم رضایت در زندگی خانوادگی است (آرگیل، ۱۳۸۲، ص۱۴۱). در قرآن آمده است: «آنان (زنان) برای شما لباس و شما برای آنان لباس هستید» (بقره، ۱۸۷). زن و شوهر برای یکدیگر همچون لباس اند که از آسیب ها جلوگیری می کنند، و عیوب را می پوشانند و موجب زینت و آرایه همدیگر خواهند بود. ازدواج و تشکیل خانواده مناسب ترین بستر تأمین دلبستگی پایدار و حمایت مستمر برای انسان است و روابط دیگر با توجه به ویژگی های ناپایدار آنها نمی توانند جایگزین خانواده در تأمین این نیازها شوند. استفاده از بینش دهی زوجین به این نیاز عاطفی در جلسه درمان تأثیر جدی در درک متقابل هم می گذارد و به حل تعارض ها کمک می کند. از مداخلات رفتاری اسلامی برای آسان شدن حمایت اجتماعی زوجین از هم استفاده شود.منبع: کتاب «زوج درمانی با روی آورد اسلامی»
نویسنده: محمدرضا سالاری فر
نویسنده: محمدرضا سالاری فر
بیشتر بخوانید :
کارکردهای حمایتی خانواده (بخش اول)
نقش و کارکرد خانواده در اسلام
کارکردهای خانواده
کاربرد مهارت‌های زندگی در تعادل عاطفی خانواده (بخش اول)
کاربرد مهارت‌های زندگی در تعادل عاطفی خانواده (بخش دوم)
