اخناتون exnāton
اخناتون (Akhenaton)، پادشاه مصر (1375 – 1358 ق م) از سلسله‌ی هجدهم و پسر آمنحوتپ سوم (Amenhotep III) بود و به نام آمنحوتپ چهارم سلطنت خود را آغاز کرد. اخناتون دست به اصلاح دین مصری براساس پرستش یک خدای اصلی زد (آتون، خدای آفتاب)؛ به همین جهت، اسم خود را تغییر داد و به اصلاحات وسیعی به منظور وحدت دادن به حیات سیاسی، اجتماعی و هنری تحت لوای دین توحیدی اقدام نمود. پایتخت را از تبس (Thebes) که تحت نفوذ کاهین بود، به محل کنونی تل‌العمارنه (Tell – el-Amarna) منتقل کرد. اصلاحاتی که در دین انجام داد مخالفت کهنه را برانگیخت و اگرچه این امر و مسائل داخلی و خارجی موجب اضمحلال دولتش شد، دوره‌ی او از بزرگ‌ترین ادوار هنر مصری است.
پیکره‌ی نیم‌تنه‌ی همسرش، ملکه‌ی نفرتیتی (Nefertiti)، از گنجینه‌های معروف هنر جهانی است. او از دو معمار که در استخدام پدرش بودند، سود خوشید شهر تبس را شنید: «ای آفریدگاری که زمین را آفریده‌ای...، آفریدگار بزرگ که برای خلقت هزاران مخلوق رنج بسیار بزرگی برده‌ای... آنکه هر روز بر سراسر زمین‌هایت گسترده می‌شود و بر همه‌ی جنبندگان بر روی زمین نظاره می‌کند.... هر زمین، هر روز به هنگام طلوع او را نیایش می‌کند و به او نماز می‌گزارد.» اخناتون با شنیدن این سرود و با گرایشی که به یکتاپرستی داشت، بر آن شد که خدای ملی مردم تبس را، که آمون (Amun) بود، تغییر دهد و از آن پس او را آتون (Atun) بنامد. وی دستور داد که در سراسر مصر آتون را بپرستند و او را خدای یکتا بدانند که خالق و حافظ همه‌ی موجودات است.
