اداد adād

اداد (Adad)، در اساطیر و افسانه‌های بین‌النهرین، خاصه در بابل و اکد، خدای طوفان و باران زمستانی است که نخست در فلسطین و جنوب سوریه پدیدار شد. اداد یکی از ایزدان بابلی و اکدی بود که در طول دوران بابل قدیم به عیلام نفوذ کرده بود، زیرا در آن دوره، شوش کاملاً زیر نفوذ بین‌النهرین قرار داشت. این خدا در دوره عیلام میانی هم در عیلام باقی مانده است. آشوری‌ها این شوشیناک (Inshushinak) را در عیلام با نینورتا (Ninurta) و اداد، خدایان بابلی، برابر دانسته‌اند. اما وی همیشه عنوان «خدای حامی شاه» را داشته است و کمتر در عیلام در کسوت یا عنوان «خدای طوفان» و یا «خدای باروری» یا «خدای جنگ» ظاهر شده است. اونتاش گال (Untash Gal) در یکی از لشکرکشی‌هایش به بابل، پیکره‌ی اداد در بابل را به اسارت، به شوش آورد. این پیکره، در حفریات شوش یافت شد و کتیبه‌ی اکدی آن به اسارت خدا اشاره دارد. در این کتیبه، نام اداد ذکر شده است و برای این خدا، یک نام محلی عیلامی هم به نام ایمری گفته شده است. اداد همسری با نام الهه‌ی شل (Shala) در بابل، داشته است. آجرهایی که از چغازنبیل (Chogha Zanbil) به دست آمده است، اشاره به معابدی دارد که زوج خدای اداد و همسرش شل، در خارج از زیگورات چغازنبیل و در گوشه‌ی شرقی آن، معبدی داشته‌اند. معبدی نیز در شهر دمشق وجود دارد که نقش برجسته‌ای از خدای طوفان (اداد) در آن دیده می‌شود. تاریخ این نقش برجسته، به قرن پنجم قبل از میلاد باز می‌گردد. اداد خدایی بوده که اغلب با شاماش (Shamash) و عیشتر (Ishtar) همراه بوده و خدای رعد و آذرخش به حساب می‌آمده است. نام خدای اداد در سومر ایشکور (Ishkur) بود، ولی از حیث اهمیت، به پای اداد نمی‌رسید. حال آنکه هداد (Hadad)، خدای هم درجه‌ی او، نزد سامی‌های عرب از درجه‌ی اهمیت بیشتری برخوردار بود. هیتی‌ها و هوریان هم این خدا را در شمار خدایان بزرگ خود به شمار می‌آوردند. خدای اداد صفتی دوگانه داشت؛ بدین صورت که هم می‌توانست سازنده باشد و هم مخرّب. در قوانین حمورابی (Hammurabi) آمده است که اگر آذرخش به زمین نازل شد و باعث نابودی گردید، آدمیان چه بایستی بکنند. خدای اداد، نه فقط طوفان، بلکه باران زندگی‌بخش را نیز کنترل می‌کرد. نماد او آذرخش و حیوانش گاو بود که مانند تندر ماغ می‌کشید. از اداد، در عین حال، با صفات «خدای فراوانی» و «نگهبان سدهای آسمان و زمین» نیز یاد شده است. با وجود این، جنبه‌ی مخرّب او بیشتر مورد تأکید قرار گرفته است. اداد – نیراری اول (Adad – Nirari)، پادشاه آشوری، دشمن خود را چنین نفرین کرده است: «باشد که اداد او را غریق طغیان سیل کند، باشد که طوفان بادهای شوم، عصیان، آشوب، آذرخش، اضطراب، قحطی و خشک‌سالی رخت از سرزمین او بر نبندد، باشد که اداد در سرزمینش سیل جاری کند و همه چیز را خُرد و خراب کند.» اداد نیراری، همچنین برای کسی که بنای یادبود او را نابود سازد، چنین گفته است: «باشد که اداد، خدای من، او را با رعد شوربختی ضربتی زند، بر سرزمینش قحطی آورد و سپاهیانش را نابود سازد.» اداد را در تصاویر، معمولاً این گونه نقش کرده‌اند: در دست چپ، تسمه‌ی دهانه‌ی دو حیوان و در دست راست او تازیانه‌ای قرار دارد که آماده‌ی نواختن به حیوان است؛ دارای ریش بلند و کلاهی تاج‌دار است و لباس تزیینی و قبای کمرچین بلندی بر تن دارد؛ جلو دامن او نقوش مدور تزیینی دارد که نشانه‌ی چرخ ارابه‌ی خورشید است؛ آستین‌های قبایش دارای نوار منقوش تزیینی فلزی بوده و دو مدال در سمت راست سینه دارد.