جمال خاشقجی
جمال خاشقجی (زادهٔ ۱۳ اکتبر ۱۹۵۸ – درگذشت ۲ اکتبر ۲۰۱۸) روزنامه‌نگار، مقاله‌نویس و نویسندهٔ اهل کشور عربستان سعودی بود. وی همچنین مدیر و سردبیر ارشد شبکهٔ خبری العرب و از منتقدان نحوه حکمرانی در عربستان بود. جمال نوه محمد خاشقجی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸ به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد و در داخل کنسولگری عربستان به قتل رسید. جمال نوه محمد خاشقجی پزشک مخصوص ملک عبدالعزیز بود و نیز عدنان خاشقجی که در ماجرای مک‌فارلین مشهور شد، عموی او بود.
زندگی پیشینه خانوادگی
خاشقجی معرب قاشقچی، کلمه ترکی، بمعنی قاشق‌ساز است. این به دلیل آن است که جد او اصالتاً از شهر قیصریه (ترکیه) بوده و در اواخر دوران عثمانیان حاکم شهر مدینه شد.
عموی وی بنام عدنان خاشقجی متعاقب ماجرای مک‌فارلین در ایران مشهور شد.
زندگی شخصی
او در سال ۱۹۵۸ در مدینه به دنیا آمد و تا زمانی که در عربستان بود، در رسانه‌های سعودی سمت‌های متعددی را برعهده داشت. در اوایل زندگی حرفه‌ایش، به عنوان خبرنگار چندین روزنامه مشغول به کار بود. علاوه بر کار رسانه‌ای، از سال ۲۰۰۴، مشاور رسانه‌ای شاهزاده ترکی الفیصل، سفیر سابق عربستان در لندن و واشینگتن بود.
او زمانی سردبیر یکی از روزنامه‌های اصلاح‌طلب عربستان به نام الوطن بود و از او به عنوان روزنامه‌نگار نزدیک به محافل قدرت در ریاض و مشاور دولت عربستان یاد می‌شد اما با قدرت‌گیری محمد بن سلمان، ستاره اقبال او افول کرد و سرانجام حتی ماندن در کشور را دشوار یافت.
خاشقجی در حال صحبت کردن در واشینگتن، دی.سی. در مارس ۲۰۱۸
او با شاهزاده ولید بن طلال، میلیاردر سعودی، هم روابطی داشت. این شاهزاده قرار بود شبکه‌ای ماهواره‌ای به نام العرب، راه‌اندازی کند. خاشقجی به سمت مدیر کل این شبکه منصوب شد اما کار این شبکه مدت زیادی طول نکشید. در واقع، شبکه العرب، فقط یک روز پخش شد. خاشقجی را می‌توان یکی از نیروهای دوران ملک عبدالله بن عبدالعزیز دانست. او در آن دوره، در رسانه‌های عربستان حضور فعالی داشت؛ یادداشت‌های او به‌طور مکرر در روزنامه سعودی الحیات منتشر می‌شد. اما در دوره ملک سلمان و پسرش محمد ماجرا متفاوت شد. شاهزاده محمد بن سلمان، با استفاده از موقعیت پدرش، به سرعت مدارج ترقی را طی کرد. او ابتدا دو ولیعهد را کنار گذاشت و بسیاری از شاهزادگان و روزنامه‌نگاران منتقد را از سر راه خود برداشت. خاشقجی از دسامبر ۲۰۱۶، به تدریج از حکومت عربستان فاصله گرفت. او ابتدا در اندیشکده‌ای در واشینگتن از صعود دونالد ترامپ و سیاست او در خاورمیانه انتقاد کرد. در آن زمان، به دلیل اینکه او یک فرد نزدیک به حکومت شناخته می‌شد، یک مقام رسمی سعودی مجبور شد اظهارات انتقادآمیز خاشقجی را یک نظر شخصی بداند. این مقام به خبرگزاری رسمی عربستان گفته بود که انتقادات خاشقجی از ترامپ، منعکس‌کننده دیدگاه دولت عربستان نیست. در آن زمان، سعودی‌ها بسیار مراقب بودند که کسی از چهره‌های نزدیک به حکومت، از ترامپ انتقاد نکند. چرا که ترامپ به تازگی انتخاب شده بود و سیاست او در قبال خاورمیانه در حال شکل‌گیری بود. به همین دلیل، انتقادات خاشقجی با واکنش سریع دولت عربستان مواجه شد و دولت او را از نوشتن و حضور در رسانه‌ها ممنوع کرد.
پس از شروع بازداشت شاهزادگان سعودی توسط بن سلمان، این روزنامه‌نگار برای مدتی سکوت اختیار کرد و فعالیت‌های رسانه‌ایش را محدود کرد اما سرانجام سال گذشته، به‌طور داوطلبانه به تبعید خودخواسته در واشینگتن تن داد. پس از استقرار در واشینگتن، یادداشت‌های انتقادی متعددی علیه ولیعهد عربستان و سیاست‌های داخلی و خارجی او، بخصوص جنگ یمن نوشت. یادداشت‌های او در رسانه‌های مشهوری همچون اشپیگل و فایننشال تایمز منتشر می‌شد. در این اواخر، او در روزنامه واشینگتن پست مطلب می‌نوشت. خاشقجی طی یادداشتی در مجله آلمانی اشپیگل، از تمرکز قدرت و سرکوب منتقدان توسط بن سلمان انتقاد کرده بود. او همچنین از مخالفان روابط اسرائیل و عربستان سعودی بود.
ترور جمال خاشقجی
وی پس از آنکه در روز ۲ اکتبر ۲۰۱۸ برای ثبت ازدواج خود به سفارت عربستان در استانبول رفت، ناپدید شد. عربستان مدعی شد که وی از سفارت خارج شده اما نامزد وی این موضوع را رد کرد. نام وی در لیست افراد تحت تعقیب بن سلمان قرار داشت. سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در ابتدا تأکید کرد که وی از کنسولگری عربستان خارج نشده‌است. در روزهای آتی، منابع ترکیه‌ای اعلام کردند که ارزیابی اولیه پلیس ترکیه نشان می‌دهد که جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسیده و تکه‌تکه شده‌است. به گفته شبکه الجزیره قتل جمال خاشقجی از پیش برنامه‌ریزی شده بود و کنسولگری جسد او را از ساختمان خارج کرده‌است. نیویورک تایمز به نقل از رئیس انجمن رسانه‌های عربی گفته‌است که «مقام‌های ترکیه تکه‌تکه شدن جسد خاشقجی را تأیید کرده‌اند».
تأیید قتل توسط تلویزیون رسمی عربستان
درنهایت در تاریخ ۱۹ اکتبر ۲۰۱۸ تلویزیون رسمی عربستان قتل جمال خاشقجی در داخل کنسولگری عربستان در استانبول را تأیید کرد، و ادعا کرد که وی طی یک مشاجره تصادفی کشته شده‌است.
به گزارش خبرنگار سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما از آنکارا؛ رژیم سعودی عربستان درپی فشار افکار عمومی دنیا، ناگزیز قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد حکام آل سعود را پذیرفت.
تلویزیون دولتی سعودی با تایید قتل خاشقچی اعلام کرد وی در داخل کنسولگری این کشور در استانبول و بر اثر درگیری کشته شده است.
تاکنون 18 نفر از اتباع سعودی در ارتباط با پرونده جمال خاشقچی بازداشت شده اند که در میان آنها سه مقام ارشد سرویس امنیتی عربستان سعودی وجود دارند.
بن سلمان ولیعهد سعودی که به عقیده بسیاری از تحلیلگران قتل خاشقچی با هماهنگی و دستور وی به وقوع پیوسته است ، اکنون در مقام رئیس کمیسیون تحقیق قتل خاشقچی، انگشت اتهام را به سوی سازمان اطلاعات این کشور نشانه رفته و در فراری رو به جلو ادعا کرده است می خواهد در سازمان اطلاعات عربستان سعودی تغییراتی ایجاد کند.
تلویزیون دولتی سعودی نیز با پخش اطلاعیه ای از مقامات دولت ترکیه که به روشن شدن پرونده خاشقچی کمک کرده اند، قدردانی کرد.
زندگی پیشینه خانوادگی
خاشقجی معرب قاشقچی، کلمه ترکی، بمعنی قاشق‌ساز است. این به دلیل آن است که جد او اصالتاً از شهر قیصریه (ترکیه) بوده و در اواخر دوران عثمانیان حاکم شهر مدینه شد.
عموی وی بنام عدنان خاشقجی متعاقب ماجرای مک‌فارلین در ایران مشهور شد.
زندگی شخصی
او در سال ۱۹۵۸ در مدینه به دنیا آمد و تا زمانی که در عربستان بود، در رسانه‌های سعودی سمت‌های متعددی را برعهده داشت. در اوایل زندگی حرفه‌ایش، به عنوان خبرنگار چندین روزنامه مشغول به کار بود. علاوه بر کار رسانه‌ای، از سال ۲۰۰۴، مشاور رسانه‌ای شاهزاده ترکی الفیصل، سفیر سابق عربستان در لندن و واشینگتن بود.
او زمانی سردبیر یکی از روزنامه‌های اصلاح‌طلب عربستان به نام الوطن بود و از او به عنوان روزنامه‌نگار نزدیک به محافل قدرت در ریاض و مشاور دولت عربستان یاد می‌شد اما با قدرت‌گیری محمد بن سلمان، ستاره اقبال او افول کرد و سرانجام حتی ماندن در کشور را دشوار یافت.
خاشقجی در حال صحبت کردن در واشینگتن، دی.سی. در مارس ۲۰۱۸
او با شاهزاده ولید بن طلال، میلیاردر سعودی، هم روابطی داشت. این شاهزاده قرار بود شبکه‌ای ماهواره‌ای به نام العرب، راه‌اندازی کند. خاشقجی به سمت مدیر کل این شبکه منصوب شد اما کار این شبکه مدت زیادی طول نکشید. در واقع، شبکه العرب، فقط یک روز پخش شد. خاشقجی را می‌توان یکی از نیروهای دوران ملک عبدالله بن عبدالعزیز دانست. او در آن دوره، در رسانه‌های عربستان حضور فعالی داشت؛ یادداشت‌های او به‌طور مکرر در روزنامه سعودی الحیات منتشر می‌شد. اما در دوره ملک سلمان و پسرش محمد ماجرا متفاوت شد. شاهزاده محمد بن سلمان، با استفاده از موقعیت پدرش، به سرعت مدارج ترقی را طی کرد. او ابتدا دو ولیعهد را کنار گذاشت و بسیاری از شاهزادگان و روزنامه‌نگاران منتقد را از سر راه خود برداشت. خاشقجی از دسامبر ۲۰۱۶، به تدریج از حکومت عربستان فاصله گرفت. او ابتدا در اندیشکده‌ای در واشینگتن از صعود دونالد ترامپ و سیاست او در خاورمیانه انتقاد کرد. در آن زمان، به دلیل اینکه او یک فرد نزدیک به حکومت شناخته می‌شد، یک مقام رسمی سعودی مجبور شد اظهارات انتقادآمیز خاشقجی را یک نظر شخصی بداند. این مقام به خبرگزاری رسمی عربستان گفته بود که انتقادات خاشقجی از ترامپ، منعکس‌کننده دیدگاه دولت عربستان نیست. در آن زمان، سعودی‌ها بسیار مراقب بودند که کسی از چهره‌های نزدیک به حکومت، از ترامپ انتقاد نکند. چرا که ترامپ به تازگی انتخاب شده بود و سیاست او در قبال خاورمیانه در حال شکل‌گیری بود. به همین دلیل، انتقادات خاشقجی با واکنش سریع دولت عربستان مواجه شد و دولت او را از نوشتن و حضور در رسانه‌ها ممنوع کرد.
پس از شروع بازداشت شاهزادگان سعودی توسط بن سلمان، این روزنامه‌نگار برای مدتی سکوت اختیار کرد و فعالیت‌های رسانه‌ایش را محدود کرد اما سرانجام سال گذشته، به‌طور داوطلبانه به تبعید خودخواسته در واشینگتن تن داد. پس از استقرار در واشینگتن، یادداشت‌های انتقادی متعددی علیه ولیعهد عربستان و سیاست‌های داخلی و خارجی او، بخصوص جنگ یمن نوشت. یادداشت‌های او در رسانه‌های مشهوری همچون اشپیگل و فایننشال تایمز منتشر می‌شد. در این اواخر، او در روزنامه واشینگتن پست مطلب می‌نوشت. خاشقجی طی یادداشتی در مجله آلمانی اشپیگل، از تمرکز قدرت و سرکوب منتقدان توسط بن سلمان انتقاد کرده بود. او همچنین از مخالفان روابط اسرائیل و عربستان سعودی بود.
ترور جمال خاشقجی
وی پس از آنکه در روز ۲ اکتبر ۲۰۱۸ برای ثبت ازدواج خود به سفارت عربستان در استانبول رفت، ناپدید شد. عربستان مدعی شد که وی از سفارت خارج شده اما نامزد وی این موضوع را رد کرد. نام وی در لیست افراد تحت تعقیب بن سلمان قرار داشت. سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در ابتدا تأکید کرد که وی از کنسولگری عربستان خارج نشده‌است. در روزهای آتی، منابع ترکیه‌ای اعلام کردند که ارزیابی اولیه پلیس ترکیه نشان می‌دهد که جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسیده و تکه‌تکه شده‌است. به گفته شبکه الجزیره قتل جمال خاشقجی از پیش برنامه‌ریزی شده بود و کنسولگری جسد او را از ساختمان خارج کرده‌است. نیویورک تایمز به نقل از رئیس انجمن رسانه‌های عربی گفته‌است که «مقام‌های ترکیه تکه‌تکه شدن جسد خاشقجی را تأیید کرده‌اند».
تأیید قتل توسط تلویزیون رسمی عربستان
درنهایت در تاریخ ۱۹ اکتبر ۲۰۱۸ تلویزیون رسمی عربستان قتل جمال خاشقجی در داخل کنسولگری عربستان در استانبول را تأیید کرد، و ادعا کرد که وی طی یک مشاجره تصادفی کشته شده‌است.
به گزارش خبرنگار سرویس بین الملل خبرگزاری صداوسیما از آنکارا؛ رژیم سعودی عربستان درپی فشار افکار عمومی دنیا، ناگزیز قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد حکام آل سعود را پذیرفت.
تلویزیون دولتی سعودی با تایید قتل خاشقچی اعلام کرد وی در داخل کنسولگری این کشور در استانبول و بر اثر درگیری کشته شده است.
تاکنون 18 نفر از اتباع سعودی در ارتباط با پرونده جمال خاشقچی بازداشت شده اند که در میان آنها سه مقام ارشد سرویس امنیتی عربستان سعودی وجود دارند.
بن سلمان ولیعهد سعودی که به عقیده بسیاری از تحلیلگران قتل خاشقچی با هماهنگی و دستور وی به وقوع پیوسته است ، اکنون در مقام رئیس کمیسیون تحقیق قتل خاشقچی، انگشت اتهام را به سوی سازمان اطلاعات این کشور نشانه رفته و در فراری رو به جلو ادعا کرده است می خواهد در سازمان اطلاعات عربستان سعودی تغییراتی ایجاد کند.
تلویزیون دولتی سعودی نیز با پخش اطلاعیه ای از مقامات دولت ترکیه که به روشن شدن پرونده خاشقچی کمک کرده اند، قدردانی کرد.
منابع:
fa.wikipedia.org
«معمای ناپدید شدن روزنامه‌نگار منتقد ولیعهد عربستان عمیق‌تر شد» (fa). BBC News فارسی، 2018-10-04.
جمال خاشقجی، ویکی‌پدیای عربی
خبر گذاری صدا وسیما
