ابوبکر ربیع اخوینی بخارائی

(وف ح 373 ق)، طبیب و نویسنده. اهل بخارا بود و شاگرد ابوالقاسم طاهربن محمد بن ابراهیم مقانعى رازى و ابوالقاسم مقانعى شاگرد فیلسوف و پزشك معروف، زكریاى رازى بود. آگاهى ما درباره‏ى حوادث زندگانى اخوینى محدود است. در همه‏ى عمر به كار طباب اشتغال داشت و در عصر خود پزشكى مشهور بود و به علت توفیق در درمان بیماران مالیخولیایى او را بجشك دیوانگان مى‏نامیده‏اند. علت شهر اخوینى چیزى جز این نبود كه وى در آن روزگار از مرز تقلید به مرحله‏ى اجتهاد رسید. وى براى درمان بعضى از بیماریها نسخه‏هاى ابتكارى پیشنهاد كرد. از آثار اخوینى به جز كتاب مفصل «هدایة المتعلمین فى الطب» كه به نامهاى «هدایه» و «كناش» نیز خوانده شده، اثر دیگرى در دست نیست. گرچه، خود او در همان كتاب از دیگر آثار خود: «قرابادین»؛ «كتاب نبض»؛ «كتاب تشریح» اسم مى‏برد. كتاب «هدایه» داراى یك فهرست مطالب و سه قسمت اساسى در دویست باب است. با آنكه این كتاب براساس طب رازى نوشته شده، پس از كتاب «قانون» ابن‏سینا همچنان از مشهورترین كتاب طب است. چنانكه در اواسط قرن ششم قمرى، نظامى عروضى آن را از جمله «كتب وسط» طبى خواند. اهمیت كتاب «هدایه» به دو جهت است، نخست اینكه از قدیمترین آثار پزشكى است و دو دیگر از آن جهت كه از شمار كهنه‏ترین آثار منثور زبان فارسى است. مؤلف بر خلاف شیوه معمول نویسندگان كه كتاب خود را به سلاطین و امرا تقدیم مى‏كرده‏اند، مقدمه كتاب را به نام فرزند خود نوشته.