صالح شیرازی

(ز 1255 ق)، نویسنده و روزنامه‏نگار. در سال 1230 ق، وى به اتفاق چهار نفر دیگر، به فرمان عباس میرزاى نایب‏السلطنه و وزیرش قائم مقام به سرپرستى میجردارسى، براى تحصیل به لندن فرستاده شدند. میرزا صالح پس از یادگیرى زبانهاى انگلیسى و فرانسه و لاتین و تاریخ و طبیعیات و آموختن فن چاپ و حكاكى و تهیه‏ى حروف مقطعه و شیشه‏گرى و ساختن مركب، به ایران بازگشت. عباس میرزاى نایب‏السلطنه او را به سمت مترجم و مستشار خود پذیرفت و دستگاه چاپى را كه با خود به ایران آورده بود در تبریز به كار انداخت. میرزا صالح، پس از اینكه وزیر تهران شد، میرزا اسداللَّه نامى را براى یاد گرفتن صنعت چاپ به پطرزبورگ فرستاد. میرزا صالح نخستین ایرانى است كه به جمعیت فراماسونرى داخل شده و تا درجه‏ى استادى ارتقا یافته است. وى پس از بازگشت به ایران، اولین تشكیلات فراماسونرى را در ایران بنیان نهاد و هموست كه اولین روزنامه را در ایران به نام «كاغذ اخبار» یا «طلیعه» در تهران با چاپ سنگى و به خط نستعلیق منتشر كرد. وى با هیاتى كه ریاست آنرا خسرو میرزا، پسر هفتم عباس میراز نایب‏السلطنه، داشت، به دربار سمت مترجمى و رابط بین دربار و وزراى مختار خارجه را داشته و به ماموریتهاى متعدد سیاسى فرستاده شده است. از تالیفات او «سفرنامه»اى است كه در آن كلیه‏ى وقایع سفر خود به انگلستان و ایام اقامت و دوران تحصیلش را در آنجا نوشته است. نسخه‏ى اصل این سفرنامه در كتابخانه‏ى موزه بریتانیا موجود است. وى اهل فضل و كمال و بسیار تیزبین و نكته‏سنج بوده است.