جلال الدوله محمد
(جل. وف. 433 ه.ق/ 1031 م) (ج. غزنوى، منسوب به غزنه: غزنى: غزنین) سلسلهاى كه در ایران شرقى پس از سامانیان سلطنت كردند. دورهى سلطنت این خاندان را به دو قسمت باید تقسیم كرد: الف- دورهى اول- در دورهى پادشاهى عبدالملك سامانى غلامى ترك بنام «الپتگین» (ه.م) به امارت طخارستان رسید و سپس در غزنین به حكومت پرداخت. پس از مرگ او پسرش اسحاق و بعد از او غلامش بلكاتگین به حكومت رسیدند، ولى مؤسس واقعى این خاندان سبكتگین (ه.م) غلام و داماد الپتگین است. وى در شهر غزنین حكومت و سلسلهاى ایجاد كرد كه به مناسبت پایتخت سلسله در این شهر، به غزنویان شهرت یافته. جانشین او محمود كه مردى دلیر و شجاع بود قلمرو خود را از مشرق و جنوب ایران بسط داده دولتى نیرومند بوجود آورد. وى بر امراى صفارى، سامانى، آلزیار و آلبویه غلبه كرد و چند بار به هند لشكر كشید و غنایم بسیار به پایتخت خویش آورد. پس از محمود محمد شاه شد و پس از اندك مدتى مسعود به سلطنت رسید. وى اگر چه دلیر بود اما شرابخوارگى و عیاشى و سوء تدبیر سلطنت او را از میان برد و مایهى غلبهى سلجوقیان بر ایران شد. دورهى اول حكومت غزنویان با شكست مسعود از سلاجقه در نزدیك حصار دندانقان مرو (431 ه.ق) و قتل او به دست غلامانش به هنگام فرار از غزنین (432 ه.ق) به پایان مىرسد. ب- دورهى دوم- پس از آخرین شكست سپاهیان غزنوى به سال 431، سلطان مسعود به سرعت به جانب غزنین عقب نشست و بعد از این شكست خراسان و خوارزم و گرگان و رى و اصفهان از چنگ غزنویان بیرون رفت. ولى چون به نزدیك رباط ماریكله رسید، غلامان و لشكریانش بر خزاین سلطان زدند و آن را غارت كردند و امیرمحمد را كه همراه سلطان آورده بودند به امارت برداشتند و مسعود را اسیر كردند و به قلعهى كسرى بردند و بكشتند. امیر مودود پس از آگهى از واقعهى مسعود به غزنین تاخت و با محمد و لشكریان عاصى جنگید و همهى مخالفان پدر را از میان برد. بدینگونه دورهى دوم حكومت غزنویان آغاز شد و از سال 432 تا 582 یا 583- یعنى 150 سال- ادامه یافت. در این دوره از مودود تا تاجالدوله خسروملك سیزده پادشاه بر جاى محمود غزنوى تكیه زدند. از دورهى سلطنت مودود تا عهد پادشاهى ابراهیم بن مسعود مدتى میان سلجوقیان و غزنویان جنگ و ستیز ادامه داشت، تا سلطان ابراهیم و ملكشاه صلح كردند بر اینكه هیچ یك از جانبین قصد مملكت دیگرى نكند. شاهان غزنوى پس از شكست مسعود از سلجوقیان تنها به افغانستان و سیستان و ولایت سند اكتفا كردند. لیكن به تدریج دایرهى حكومت ایشان تنگتر شد، خاصه كه سلاطین غورى در این میان قوت مىگرفتند و قلمرو حكومتشان وسعت مىیافت، و حتى غزنین را نیز در اواخر عهد غزنویان- یعنى در پایان سلطنت خسروشاه بن بهرامشاه (555 -547 ه.ق) از دست آنان بیرون آوردند، و بنا به بعض اقوال پایتخت غزنویان بعد از این واقعه به لاهور انتقال یافت، تا آن شهر را نیز به سال 583 ه.ق غیاثالدین غورى تسخیر كرد و خسروملك آخرین پادشاه غزنوى را مقید و محبوس كرد و سپس او و همهى شاهزادگان غزنوى را از میان برد.
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
