محسن بی آزار
كلبهام سر بفلك مىزند و مىنازد
كه گل سرسبد موسیقى و ساز اینجاست
آن وقتها تهران این چنین بزرگ و گسترده نبود، محدودهاى بود در حصارهایى از دیوار گلى معروف به یخچالى با ارتفاعى حدود 10 متر كه از شمال (دروازه شمیران) به جنوب (دروازه حضرت عبدالعظیم) و از مشرق (دروازه دولاب) به سمت مغرب (دروازهى گمرك) شامل مىشده، در این محدودهى كوچك، هر كجا صاحبدلى، دلسوختهاى، شاعر و عارفى بود از شمال و جنوب و مشرق و مغرب این شهر با درشكه یا پاى پیاده و یا هر وسیلهى دیگرى كه در آن زمان در اختیار داشتند خود را به گرد شمع وجود هنرمندان مىرساندند و مدتها از فیض دیدار آنها و از مصاحبت ایشان كسب فیض مىكردند. یكى از این مجالس بىریا و پر از صفا، منزل مرحوم محمدحسین بىآزار بود كه دروازه شمیران قرار داشت، محمدحسین كه خود از شاگردان مرحوم استاد وزیرى بود كه ویولن را نیز به خوبى مىنواخت و حداقل هفتهاى یكبار هنرمندان زبردستى كه ساز را فقط براى اغناء روح و دل خود مىنواختند در منزل مرحوم بىآزار جمع مىشدند و در میان این هنرمندان خوب و بىادعا، شخصى بود به نام رجاء كه سنتور را بسیار خوب و با چیرهدستى مىنواخت ولى متأسفانه از دو چشم نابینا بود و از شاگردان مرحوم سماع حضور پدر مرحوم حبیب سماعى بود، وى وقتى كه در این مجلس سنتور مىنواخت صدایى از هیچكس درنمىآمد و اگر ساعتها هم نواختن سنتور وى ادامه پیدا مىكرد معذالك این سكوت ادامه مىیافت و اصولاً خستگى كه در شنوندهها ایجاد نمىكرد بلكه موجب انبساط خاطر و شور و شعف حاضرین هم مىگشت. در چنین منزلى و چنین محفلى بود كه به سال 1309 خداوند فرزندى به محمدحسین بىآزار عنایت فرمود كه نامش را محسن نهاد. وى دوران كودكى را به سرعت پشت سر نهاد و بیش از شش سال نداشت كه در یك مجلس دوستانهى پدر كه هنرمندان وقت جمع بودند همین مرحوم رجاء كه ذكرش در بالا رفت شروع مىكند به نواختن سنتور، به قدرى نغمات دلپذیر سنتور رجاء در محسن كوچولو اثر گذاشت كه وى از آن به بعد به چیزى جز نواختن و فراگیرى سنتور فكر نمىكرد، عاقبت پدرش براى وى سنتورى خرید و از آقاى رجاء خواهش كرد كه وى را با نواختن این ساز آشنا نماید. در این زمان محسن بىآزار در كلاس دوم مدرسهى ابتدایى مشغول تحصیل بود كه نزد مرحوم رجاء شروع به فراگیرى سنتور مىكند و مدت سه سال به طور سینه به سینه بسیارى از گوشهها و ردیفهاى آوازى ایران را تعلیم مىگیرد ولى متأسفانه بعد از این مدت آقاى رجاء دار فانى را وداع مىگوید و وى از داشتن استادى كمنظیر در آن زمان بىنصیب مىگردد ولى او دلسرد نشده و مدتها با پشتكار و تمرینهاى مكرر و ممارست فراوان نزد خود كار مىكند و ردیفهاى اول موسیقى ایران را تمام مىكند.
عباسعلىخان مافى كمه از شاگردان مرحوم درویشخان و دایى محسن بود، یكى از هنرمندان بزرگى بود كه صرف نظر از انتصاب فامیلى با بىآزار، در این جمع هنرى نقشى بزرگ داشت، روزى مرحوم صبحى قصهگوى رادیو كه با همین مرحوم مافى دوستى دیرینه داشت در منزل پدر محسن نواختن و صداى سنتور وى را مىشنود و صبحى از وى مىخواهد كه قطعهاى در مثنوى «افشارى» بنوازد و محسن این قطعه را مىنوازد و به قدرى خوب اجرا مىكند كه صبحى از آقاى مافى مىخواهد كه وى را به رادیو ببرد و در برنامهى روزهاى جمعه با ایشان شركت نماید. سال 1323 كه محسن بىآزار اولین برنامهى رادیویى خود را در برنامهى صبح جمعه صبحى اجرا مىكند كه با تشویق و استقبال فراوان مردم روبرو مىگردد. این همكارى كم و بیش ادامه مىیابد تا این كه از سال 1328 رسماً همكارى وى با رادیو آغاز مىشود و در برنامههاى گوناگون و متعددى نظیر شركت در كنسرتهاى به نفع مؤسسات خیریه، برنامه كارگردان و برنامه ارتش و غیره... شركت و ساز سلو مىنواخت و رسماً توسط مرحوم استاد روحاللَّه خالقى به سمت نوازندهى رسمى رادیو درآمد و هفتهاى یكبار غیر از برنامههاى متفرقه در رادیو، برنامه سلو اجرا مىكرد. محسن بىآزار، غیر از سلونوازى كه كار اصلى وى در رادیو بود، با مرحوم قمرالملوك وزیرى، حسین تهرانى، گرگینزاده و یحیى نیكنواز همكارى داشت و برنامههایى را با آنها در رادیو اجرا كرد. گفته مىشود در سال 1334 بنا به خواست روحاللَّه خالقى عضو شوراى عالى موسیقى رادیو گردید و مدت یكسال این سمت را عهدهدار بود ولى پس از یكسال كه شادروان روحاللَّه خالقى كنارهگیرى كرد، بىآزار هم از این سمت كناره كشید ولى همكارى خود را تا سال 1343 ادامه داد و از این تاریخ كلاس موسیقى خود و رادیو را تعطیل كرد. محسن بىآزار، زمانى كه در دبیرستان ناصرخسرو تحصیل مىكرد با مرحوم داریوش رفیعى آشنا مىشود و او را به ابراهیمخان منصورى معرفى و ابراهیم منصورى پس از تمجید از صداى رفیعى به بىآزار مىگوید یك اركستر تشكیل بدهد كه رفیعى در آن از ساعت 4/ 30 الى 4، دو ترانه یا یك ترانه بخواند و بىآزار اولین آهنگى كه براى داریوش رفیعى مىسازد با شعر معروف رودكى شاعر بلندپایهى ایران «بوى جوى مولیان آید همى» در شهناز و شور مىسازد، ترانهاى كه بر جان آدمى مىنشیند و شورى بپا مىكند با صداى خسته و پرطنین داریوش رفیعى با مجید وفادار آغاز مىگردد. از خاطرات محسن بىآزار این كه مىگوید: «كلاس موسیقى داشتم اول دروازهى شمیران كه بعدها آن را به اول لالهزار كوچهى مهران نقل مكان دادم، بسیارى از روزهاى هفته، عصرها مرحوم حسین تهرانى، وزیرىتبار، رضا محجوبى و غیره.. مىآمدند در كلاس صحبت مىكردیم از موسیقى و از هر درى سخنى مىراندیم، ولى برخورد مرحوم رضا محجوبى طور دیگرى بود، وى هر وقت كه به كلاس مىآمد دو ویولن مخصوص تمرین شاگردان بود كه به دیوار كلاس زده مىشد یكى ایتالیایى و یكى ایرانى و رضا هر وقت به كلاس مىآمد بدون سلام و عیلك مىرفت و ویولن ایرانى را برمىداشت و خودش آن را كوك مىكرد و حدود یك ساعت ویولن مىزد كه تمام شاگردان و خود من مجذوب پنجههاى شیرین وى مىشدیم و دست از كار خود مىكشیدیم ولى هر وقت ما به وى مىگفتیم كه براى ما قدرى ساز بزن در یك وضع خاص روحى قرار مىگرفت و اجرا نمىكرد كه این از اخلاق خاص وى بود و اگر دستگاهى یا كسى به وى مىرسید و او را زیر چتر هنرى و حمایت خود قرار مىدادند از نوابغ نادر موسیقى ایران مىگردید».
محسن بىآزار، روى ردیفهاى موسیقى ایرانى براى سنتور در دستگاههاى: «شور»، «ماهور»، «نوا» و «همایون» مطالبى نگاشته كه پس از تكمیل آن درصدد چاپ مىباشد. محسن بىآزار، مردى دوستداشتنى، خوشاخلاق، خوش برخورد، رفیق دوست و زود رنج و حساس است و آزارش واقعاً به هیچكس نرسیده حتى به یك مورچه، و واقعاً بىآزار نامى بامسمى و برازنده وى مىباشد.
نوازنده.
تولد: 1309، تهران.
درگذشت: 27 فروردین 1370.
محسن بىآزار، فرزند محمدحسین، سنتورنواز و آهنگساز رادیو تهران بود. نزد پدر و اساتید موسیقى با سازها آشنا شد. با توصیهى روحالله خالقى به رادیو وارد شد. چند سال بعد با قصد تشكیل یك اركستر نخستین آهنگ خود را براى داریوش رفیعى ساخت. وى همچنین عضو شوراى موسیقى رادیو بود. از سالهاى 1340 كمكم از رسانهها و مجامع عمومى دورى گرفت و ساز را براى شاگردان خود مىنواخت. محسن بىآزار سالها در لالهزار و برخى مراكز آموزشى تدریس سنتور مىكرد.
نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
